شابک یا (ISBN) چیست؟

شابک چیست؟

شابک یا (ISBN)، شماره استاندارد بین‌المللی کتاب است که برای هر کتاب منحصربه‌فرد می‌باشد. شابک در حال حاضر یک عدد ۱۳ رقمی است.

اهمیت مجوز شابک (ISBN)

در دنیای پر شور و هیاهوی کتاب‌ها، هر کتاب برای شناسایی و تمایز از دیگر کتاب‌ها به یک شناسه منحصربه‌فرد نیاز دارد. اینجاست که نقش شماره شابک (ISBN) پررنگ می‌شود.

شابک به مثابه شناسنامه‌ای برای هر کتاب عمل می‌کند و اطلاعات مهمی را در مورد آن مانند عنوان، نویسنده، ناشر، زبان و … ارائه می‌دهد. این کد 13 رقمی به‌عنوان یک زبان جهانی برای شناسایی کتاب‌ها در سطح بین‌المللی عمل می‌کند و به کتاب‌فروشی‌ها، کتابخانه‌ها و سایر نهادهای مرتبط کمک می‌کند تا کتاب‌های مورد نظر خود را به‌راحتی پیدا کنند.

شابک به‌عنوان یک ابزار ضروری برای شناسایی و سازماندهی کتاب‌ها در سطح بین‌المللی شناخته می‌شود. استفاده از شابک فواید متعددی برای نویسندگان، ناشران، کتاب‌فروشان، کتابخانه‌ها و سایر نهادهای مرتبط دارد. دریافت شابک برای هر کتابی که به‌طور قانونی منتشر می‌شود، امری ضروری است.

شابک باید در صفحه شناسنامه کتاب و همچنین در پشت جلد آن درج شود همچنین شابک باید به‌صورت خوانا و واضح چاپ شود.

مجوز شابک چیست؟

اولین مجوزی که برای چاپ کتاب می‌بایست دریافت شود مجوز شابک است تا به‌واسطه این کد کتاب بتواند وارد مراحل اخذ مجوزها شود.

شابک یا (ISBN) مخفف چیست؟

شابک یا ISBN را در زبان انگلیسی  به‌صورت مختصر با ISBN نشان می‌دهند که مخفف International Standard Book Number می‌باشد.

کاربرد شابک (ISBN) برای انتشارات

با توجه به افزایش روزافزون انتشار کتاب و مشکلاتی که توزیع، سفارش، انبارگردانی و اطلاع‌رسانی کتاب در سطح جهان با آن روبرو شده بود، کم‌کم ناشران و کتاب‌فروشان بر آن شدند راه‌حلی برای مشکلات بیاندیشند. تا آن زمان ناشران برای کنترل موجودی، تأمین سفارش و توزیع، از روش‌های مختلفی از جمله بازیابی عنوان، مؤلف و دیگر مشخصات کتابشناختی استفاده می‌کردند.

اما استفاده از مشخصات کتابشناختی همیشه جوابگو نبود، برای سرعت دهی به کارها، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و جلوگیری از مشکلاتی که در اثر پراکندگی و تنوع منابع چاپ به وجود می‌آمد ناشران را بر آن داشت تا از شمارهای داخلی برای شناسایی آثارشان استفاده کنند، که بیشتر شماره‌های ثبت کتاب‌ها بود.

اگرچه این روش خوبی بود، اما چون این شماره‌گذاری‌ها استفاده داخلی داشتند، با گسترش مبادلات وسیع کتاب‌ها در سطح ملی و بین‌المللی جوابگوی مشکلات نبود. بنابراین بررسی‌های، تعدادی از ناشران و توزیع‌کنندگان کتاب که از رایانه برای پردازش سفارش‌ها و کنترل موجودی در انبارهای کتاب استفاده می‌کردند، نشان داد که پیش‌نیاز یک نظام ماشینی کارآمد، وجود شماره‌ی یکتا و ساده برای شناسایی اقلام قابل انتشار است.

شابک به شما کمک می‌کند که یک کتاب را از میان کتاب‌های دیگر بدون آنکه به اسم کتاب، ناشر، نویسنده و یا سایر مشخصات دیگر کتاب نیاز داشته باشید از طریق این شماره بازیابی و جستجو کنید.

استفاده از شابک برای ناشران و کتاب‌فروشان

شابک اصولاً به‌عنوان مشخص‌کننده‌ی محصول توسط ناشر، کتاب‌فروشی‌ها، کتابخانه‌ها و خرده‌فروشان اینترنتی و دیگر زنجیره‌ی تأمین‌کنندگان کتاب جهت سفارش، فهرست‌بندی، صورت فروش و کنترل موجودی انبار استفاده می‌شود. شابک ثبت‌کننده کتاب، عنوان کتاب، شماره ویرایش و قطع و شکل کتاب را مشخص می‌سازد.

استفاده از شابک برای ناشران و کتاب‌فروشان مفید است، زیرا آن‌ها تمایل دارند کتاب‌های خود را بفروشند؛ امروزه بدون بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید سفارش و توزیع کتاب بسیار مشکل است و پیش‌نیاز استفاده از کامپیوتر برای توزیع و سفارش مکانیزه استفاده از شابک است.

بدون استفاده از شابک مشخصات کتاب‌ها در فهرست‌های ماشینی وارد نشده و مردم از وجود آن‌ها مطلع نمی‌شوند و در صورت اطلاع به خاطر دردسرهای سفارش دستی از سفارش آن صرف‌نظر خواهند کرد.

شابک (ISBN) چگونه به وجود آمد؟

از ابتدا ناشران برای کنترل موجودی، تأمین سفارش و توزیع، از روش‌های مختلفی از جمله بازیابی عنوان، مؤلف و دیگر مشخصات کتابشناختی استفاده می‌کردند. اما استفاده از مشخصات کتابشناختی همیشه جوابگو نبود، برای سرعت‌دهی به کارها، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و جلوگیری از مشکلاتی که در اثر پراکندگی و تنوع منابع چاپ به وجود ناشران را بر آن داشت تا از شمارهای داخلی برای شناسایی آثارشان استفاده کنند، که بیشتر شماره‌های ثبت کتاب‌ها بود.

اگرچه این روش خوبی بود، اما چون این شماره‌گذاری‌ها استفاده داخلی داشتند، با گسترش مبادلات وسیع کتاب‌ها در سطح ملی و بین‌المللی جوابگوی مشکلات نبود. بنابراین بررسی‌های، تعدادی از ناشران و توزیع‌کنندگان کتاب که از رایانه برای پردازش سفارش‌ها و کنترل موجودی در انبارهای کتاب استفاده می‌کردند، نشان داد که پیش‌نیاز یک نظام ماشینی کارآمد، وجود شماره‌ی یکتا و ساده برای شناسایی اقلام قابل انتشار است.

فروشگاه‌های کتاب‌فروشی اسمیت و پسران که کتاب‌هایشان را از انبار مرکز تهیه می‌کرد و همچنین یک مقام مربوط به آموزش و پرورش که کتاب‌های چند صد مدرسه را از انبار مرکزی کالا تهیه می‌کرد، اقدام به نصب سیستم کامپیوتری کردند.

بعد از استفاده از کامپیوتر برای تهیه و کنترل موجودی، لزوم یک سیستم ماشینی مؤثر و یک شماره واحد و آسان برای کتاب‌های منتشر شده بیش از پیش احساس شد. در سال ۱۹۶۷ در انگلستان شماره استاندارد کتاب و در همین زمان امریکاهایی هم در اجرای چنین طرحی با کشور انگلیس مشارکت و همکاری کردند که توسط شرکت باوکر بسط و توسعه یافت.

مسئله نیاز به یک سیستم شماره‌گذاری بین‌المللی کتاب اولین بار در سومین گردهمایی بین‌المللی بازار کتاب و انطباق آن با اصول منطقی تجارت کتاب در نوامبر ۱۹۶۶ که در برلین برگزار شد، مطرح گردید.

در سال ۱۹۶۸ کمیته فنی مستندسازی سازمان بین‌المللی استاندارد، گروهی را زیر نظر مؤسسه استاندارد انگلستان برای تحقیق درباره امکان بسط نظام انگلیسی برای شماره‌گذاری در سطح بین‌المللی تعیین کرد.

کنفرانس‌های متعدد بین کشورهای اروپائی و آمریکایی برگزار گردید که نتیجه این کنفرانس‌ها، توصیه‌نامه شماره ۲۱۰۸ ایزو است که اصول و روش شماره‌گذاری استاندارد بین‌المللی کتاب را تعریف می‌کند و هدف از آن هماهنگ‌سازی و استاندارد کردن استفاده از شماره برای کتاب‌ها در سطح بین‌المللی، به طریقی است که هر شماره استاندارد بین‌المللی کتاب، تنها یک عنوان مشخص و یا چاپ مشخص از یک عنوان توسط ناشر خاص را شناسایی می‌کند.

برای انجام و پیاده کردن اصول شابک یک سازمان بین‌المللی در سطح جهان مسئولیت شماره‌گذاری را بر عهده گرفت که مقر آن در لندن است و به سازمانی جهانی شابک مشهور شد.

علاوه بر سازمان جهانی، در هر کشور یک نمایندگی در سطح ملی و در مواردی منطقه‌ی مسئولیت هدایت گروه را برای شماره‌گذاری کتاب‌ها بر عهده دارد.

دریافت شابک در ایران

همگام با گسترش نشر کتاب و استفاده روزافزون از رایانه و سیستم‌های داده‌پردازی در فعالیت‌های نشر و اطلاع‌رسانی، ضرورت وجود شابک در ایران نیز بیش از پیش احساس شد و در نتیجه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی کار نشر اقدام به اخذ نمایندگی از مؤسسه جهانی شابک نمود.

در سال ۱۳۷۲، ایران به عضویت این مؤسسه درآمد و شماره گروهی جمهوری اسلامی ایران در نظام شماره‌گذاری بین‌المللی کتاب عدد ۹۶۴ تعیین شد و پس از یک سال کار آزمایشی، رسماً در سال ۱۳۷۳ بکار خود ادامه داد. در حال حاضر بالغ بر ۸۰۰۰ مؤسسه انتشاراتی عضو نظام هستند و کتاب‌های خود را براساس استاندارد شابک شماره‌گذاری می‌کنند.

در سال ۱۳۷۵ نیز براساس مصوبه هیئت وزیران استفاده از شابک از سوی ناشران اجباری شد و ناشر موظف شد که از ضوابط شابک ایران پیروی کند.

شابک از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟

این مجموعه سیزده رقمی از چند بخش تشکیل شده است که هر جزء نشان‌دهنده اطلاعاتی خاص است. مانند:

• عنصر پیشوند (Prefix element): در حال حاضر پیشوند شابک می‌تواند 978 یا 979 باشد. بخش پیشوند شابک همیشه 3 رقمی است و سه رقم طول دارد.

• عنصر ثبت گروهی (Registration group element): این بخش از شابک شامل شناسه کشور، ناحیه جغرافیایی یا زبان ناحیه‌ای است که در سیستم ISBN شرکت دارد و شابک را صادر می کند. این عنصر ممکن است بین 1 تا 5 رقم طول داشته باشد.
• عنصر ثبت کننده (Registrant element): این بخش شابک ناشر خاص درخواست کننده یا شماره تجدید چاپ را مشخص می‌کند. این بخش ممکن است تا 7 رقم باشد.
• عنصر نشر (Publication element): این بخش شناسه نسخه و ویرایش خاص و قالب عنوان خاص است. ممکن است تا 6 رقم طول داشته باشد.
• چک ارقام (Check digit): این بخش همیشه شامل تک رقم آخر شابک است که به‌صورت ریاضیاتی به اعتبارسنجی مابقی رقم‌های عدد می‌پردازد. این محاسبه براساس سیستم مضرب 10 (modulus 10) با وزن بدیل 1 و 3 انجام می‌شود.

دلیل استفاده از شابک کتاب

1. عدم سرقت کتاب
2. ثبت کتاب به نام شما در سراسر دنیا
3. کسب اعتبار بین‌المللی به‌عنوان نویسنده کتاب
4. امکان ترجمه و ارائه در دنیا
5. شناسایی منحصربه‌فرد
6. جستجوی آسان
7. سفارش آسان
8. جلوگیری از تقلب
9. مدیریت آسان موجودی

شابک چه کاربردهایی دارد؟

شابک مانند شناسنامه برای یک محصول فرهنگی هستند. با اخذ این مجوز در واقع مالکیت مادی و معنوی اثر به نام مولف، ناشر و مترجم ثبت می‌شود. همچنین:

• برای دریافت مجوز فیپا و بقیه مجوزهای کتاب نیاز به شابک کتاب دارید.
• داشتن این مجوز چاپ کتاب، باعث می شود تا کتاب شما دارای شناسنامه بوده و مورد اعتماد خواننده قرار بگیرد.
• اگر می‌خواهید کتاب شما در سطح بین‌المللی ثبت شود نیاز است که این مجوز چاپ کتاب را دریافت کنید.
• isbn یک کد استاندارد بین‌المللی است؛ بنابراین می‌توانید با این کد، کتاب‌تان را در ابزارهای کتاب‌خوان، نظیر آمازون کیندل ثبت کرده یا به فروش برسانید.
• استفاده شابک یا ISBN برای فروش و کنترل انبار کتب توسط ناشران، کتاب‌فروشان، کتابخانه‌ها، و سایر مشترکین می‌باشد.
• شابک به شما کمک می‌کند که یک کتاب را از میان کتاب‌های دیگر بدون آنکه به اسم کتاب، ناشر، نویسنده و یا سایر مشخصات دیگر کتاب نیاز داشته باشید از طریق این شماره بازیابی و جستجو کنید.

آیا دریافت شابک معادل مالکیت اثر است؟

شابک (ISBN) صرفا یک شناسه است و همانند شماره شناسنامه یا کد ملی، به شناسایی کتاب و مطبوعات کمک می‌کند. شابک هیچگونه بار حقوقی یا محافظت از حق نشر ندارد.

شابک اولین گام در پروسه اخذ مجوزهای پیش از چاپ کتاب است. و برای ثبت اثر مراحل بعدی لازم‌الاجرا است به این معنی که کتاب باید تمامی مجوزها را بگیرد و در نهایت در خانه کتاب ثبت شود. در غیر اینصورت شابک به تنهایی حق مالکیت قطعی به مؤلف نمی‌دهد.

آیا شابک در دنیا معتبر است؟

به تمام کتاب‌های معتبر دنیا شابک کتاب تعلق می‌گیرد، ISBN یا شابک کتاب یک کد یکتا است که مانند شماره پاسپورت در دنیا و در بین تمامی کتاب‌ها اعتبار دارد. به این معنی که کتاب شما در تمام دنیا معتبر می‌باشد.

شابک کتاب این اجازه را می‌دهد تا بتوان به‌راحتی یک کتاب را در بین تمامی کتاب‌های دنیا جستجو کرد.

چه نهادی شابک را صادر می‌کند؟

در ایران، صدور شابک بر عهده موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران است. برای دریافت شابک، ناشران باید ابتدا در سامانه خانه کتاب ثبت نام کنند و سپس با ارائه مدارک و اطلاعات لازم، نسبت به درخواست شابک برای کتاب‌های خود اقدام نمایند.

چه کسی شابک را دریافت می‌کند؟

ناشر از پنل کاربری خود از سایت شابک، با درج مشخصات کتاب از جمله نام کتاب و مشخصات نویسندگان شابک را دریافت می‌کند.

دریافت شابک در انتشارات کتاب کتیبه نوین

در انتشارات کتاب کتیبه نوین پس از تأیید کتاب توسط انتشارات به هر کتاب یک شابک یا ISBN اختصاص داده می‌شود که از آن زمان به بعد این کد منحصربه‌فرد نشان‌دهنده شماره شناسه کتاب خواهد بود.

گرفتن شابک فوری

انتشارات کتیبه نوین بلافاصله بعد از دریافت فایل نویسندگان (به‌صورت آنلاین) به آن کد شابک را اختصاص می‌دهد.

گرفتن شابک چقدر طول می‌کشد؟

همان‌طور که گفته شد دریافت شابک به صورت آنلاین و در عرض چند دقیقه انجام می‌شود.

شابک در چه قسمت‌هایی درج می‌شود؟

شابک یا (ISBN) در قسمت شناسنامه کتاب، فیپای کتاب و پشت جلد کتاب به صورت بارکد نوشته می‌شود.

 شرایط دریافت شابک برای کتاب‌های چند جلدی

• برای آثار چند جلدی، یک شابک به کل مجموعه اختصاص پیدا می‌کند و علاوه‌ بر آن هر جلد نیز شماره شابک جداگانه دریافت می‌کند.
• اگر مجموعه چند جلدی، به‌صورت دوره‌ای به فروش می‌رسد باید شابک دوره به‌صورت بارکد پشت مجموعه ثبت شود.
• در صورت فروش مجموعه یا تک جلد هم‌زمان، باید هر دو بارکد پشت جلد کتاب ثبت شود.

تفاوت شابک و بارکد چیست؟

اگر برای شما هم سؤال است که چه تفاوتی بین شابک و بارکد است، باید گفت که:

شناسه شابک یا ISBN از اعداد تشکیل شده، اما بارکد یک نشانه گرافیکی با خطوط عمودی بوده که ار طریق اسکن شدن، کد مورد نظر را نشان می‌دهند. هر دو نشانه شابک و بارکد حاوی اطلاعات عددی هستند که به هر کتاب پیش از چاپ و انتشار تعلق می گیرند.

روش تبدیل شابک به بارکد

برای تبدیل شابک به بارکد بر روی پیوند تبدیل شابک به بارکد کلیک کنید.

روش تبدیل شابک ۱۰ رقمی به شابک ۱۳ رقمی

شناسه شابک ابتدا از ده رقم تشکیل شده و با گذر زمان و به منظور افزایش ظرفیت و سازگاری با سیستم شماره‌گذاری، این شناسه به سیزده رقم تغییر یافت. در سال‌های اخیر از ناشران اثرهای با شابک ده رقمی خواسته شده تا نسبت به اصلاح شماره شابک اثرها و تبدیل آن‌ها به شابک سیزده رقمی اقدام نمایند.

برای تبدیل شابک ۱۰ رقمی به ۱۳ رقمی بر روی پیوند تبدیل شابک ۱۰ رقمی به ۱۳ رقمی کلیک کنید.

هزینه دریافت شابک کتاب چقدر است؟

از آنجایی که ناشر از امتیاز انتشارات برای دریافت شابک استفاده می‌کند نویسنده می‌بایست مبلغی را به عنوان حق نشر و گرفتنن مجوز شابک به انتشارات پرداخت کند. این مبلغ در انتشارات مختلف متفاوت است. اعتبار انتشارات در این امر مهم است.

چک کردن معتبر بودن شابک

جهت استعلام شابک، منوی استعلام شابک، فیپا و مجوز چاپ کتاب را مشاهده فرمایید.

شابم چیست؟

زمانی که شماره استاندارد بین‌المللی کتاب (شابک) به ابزار ارتباطی مؤثر در بازار کتاب تبدیل شد، ناشران آثار موسیقی نیز پشتیبانی خود را برای استفاده از سیستمی مشابه، برای حوزه موسیقی اعلام کردند.

پیش‌نویس شابم به‌وسیله گروه‌های کاری ایزو تهیه و به‌صورت رسمی از آخر سال ۱۹۹۳ برای استفاده عموم عرضه شد. از آنجایی که ممکن بود شماره استاندارد بین‌المللی موسیقی به‌عنوان زیرمجموعه‌ی از نظام شابک در نظر گرفته شود، و برای جلوگیری از هرگونه تداخل بین آن‌ها، تفاوت جزئی در این نظام‌ها داده شد.

شابم دارای ۴ شناسه و شابک دارای ۵ شناسه است. هیچ شناسه گروهی برای کشورها در سطح بین‌المللی در نظر گرفته نشده و شناسه ۰-۹۷۹ برای موسیقی چاپی بین‌المللی است.

شابم یا (ISMN) مخفف چیست؟

شابم (ISMN) مخفف شماره استاندارد بین‌المللی موسیقی (International Standard Music Number) است.

کاربرد شابم چیست؟

برای کتاب‌های موسقی به جای کد شابک می‌بایست از کد شابم استفاده شود.

دریافت شابم در ایران

با گسترش روزافزون نشر آثار موسیقیایی در ایران و استفاده روزافزون از رایانه و سیستم‌های داده‌پردازی برای کارهای نشر و اطلاع‌رسانی، به‌تدریج ضرورت وجود شابم در ایران نیز بیش از پیش احساس شد و در نتیجه مؤسسه خانه کتاب با توجه به تجربه راه‌اندازی شابک در سال ۱۳۸۲ به عضویت مؤسسه جهانی شابم درآمد. براساس آمار خانه کتاب تا سال ۱۳۹۰ تعداد ناشران عضو ۹۲ مورد می‌باشد.

دلیل استفاده از شابم برای کتاب‌های موسیقی

• با استفاده از شابم، کنترل کتابشناختی کامل بر مواد منتشره به وجود می‌آید. ذخیره و نگهداری تولیدات ملی ناشران و فهرست‌برداری و نگهداری از آن‌ها ضروری و معمولاً از وظایف کتابخانه ملی است که مسئولیت انتشار کتابشناسی ملی را بر عهده دارد. ممکن است نت یا مجموعه نت‌های چاپی در کشورهای کوچک مشمول دریافت شابم نشوند، اما از سوی دیگر با دریافت نکردن شابم ممکن است بخش مهمی از اطلاعات آثار منتشر شده ذخیره، نگهداری و بازیابی نشود. به‌طورکلی تجزیه‌وتحلیل اطلاعات در منابع کتابشناختی توسط شماره‌های استاندارد مدیریت می‌شود و در تولید منابع کتابشناختی حوزه موسیقی این وظیفه بر عهده شماره شابم است.
• با استفاده از شابم، فرآیند تولید و فروش محصولات موسیقیایی چاپی در سطح بین‌المللی دسترس‌پذیر خواهد شد. در حالی که با استفاده از شابم آثار موسیقی چاپی از ناشران و سازمان‌های بزرگ به‌راحتی بازیابی می‌شوند اما در کشورهای کوچک پایگاه‌های اطلاعاتی و فهرست‌های کتابشناختی به دلیل نداشتن شابم، آثار موسیقیایی چاپی را در بر نمی‌گیرند و مدیریت اسناد آن به آسانی صورت نمی‌پذیرد. اگر منابع مورد نظر در اینچنین فهرست‌هایی بازیابی نشوند، این آثار به‌عنوان منابع ناموجود یا غیرقابل دسترس مطرح می‌شوند.
• با استفاده از شابم، شناسایی منابع، به‌طور خاص در زبان‌های کمتر شناخته شده امکان‌پذیر و تسهیل می‌شود. استفاده از شابم این اجازه را می‌دهد تا منابع به آسانی شناسایی شده و بر مشکلات تنوع دست‌نوشته‌ها با زبان‌های خارجی غلبه یافته و منابع می‌تواند توسط هر فردی خوانده و استفاده شود.
• با استفاده از شابم، عناوین آثار موسیقیایی در فهرست‌های حوزه موسیقی و فهرست منابع موسیقیایی در دست چاپ وارد می‌شود. شابم برای نت‌های چاپی موسیقی طراحی شده است و این موضوع سبب می‌شود تا آثار موسیقیایی که با شابم شماره‌گذاری شده‌اند از حجم انبوه سایر آثار خارج شده و جستجویی سریع‌تر و قابل مدیریت در اختیار ما می‌گذارد.
• با استفاده از شابم، فرآیند سفارش و توزیع، به‌خصوص در سطح بین‌المللی تسهیل خواهد شد. شماره‌های استاندارد بین‌المللی، شناسگرهایی هستند که در تجارت برای سفارشات و توزیع مورد استفاده قرار می‌گیرند. اقلام بدون شماره استاندارد در فرآیندهای ماشینی وارد و یا بازیابی نمی‌شوند.

نکته: جهت کسب اطلاعات بیشتر و دسترسی به سایت شابک و سایت خانه کتاب کلیک کنید.

جهت دریافت شابک توسط انتشارات کتیبه نوین، با ما تماس بگیرید.