انواع کتاب در فرآیند چاپ کتاب
در چاپ کتاب انواع مختلفی از کتابها وجود دارند که برحسب هدف نویسنده و یا مترجم کتاب و ماهیت محتوای آن، نوع خاصی از کتاب برای چاپ انتخاب میشود. معمولاً تمامی انتشارات و مؤلفان و مترجمان میبایست از انواع کتاب اطلاعات داشته باشند تا بتوانند برحسب محتوایی که آماده نمودهاند نوع متناسبی از کتاب را انتخاب نموده و برای چاپ و نشر مهیا سازند. طبقهبندی کلی که از انواع کتاب وجود دارد عبارتند از کتابهای مرجع، نیمه مرجع و غیرمرجع. در این مطلب به ذکر انواع کتاب در فرآیند چاپ کتاب خواهیم پرداخت:
۱. کتاب مرجع: کتاب مرجع به کتابی گفته میشود که در حالت عادی خوانندگان آنها را بهصورت موردی مطالعه میکنند. به عبارت دیگر این کتابها خوانده نمیشوند بلکه برای اهداف مختلف به آنها مراجعه میشود. این کتابها عبارتند از تزاروسها، دایرهالمعارف (دانشنامه)، واژهنامه، دستنامه (هندبوک)، فرهنگها و کتب سال.
۲. کتاب نیمه مرجع: این کتاب نوعی کتاب است که حالت بینابینی دارد. به این شکل که نه مانند کتابهای مرجع تعداد دفعات مراجعه خوانندگان به آنها زیاد است و نه مانند کتابهای غیر مرجع کم. از جمله این کتابها میتوان به درسنامه اشاره کرد. منظور از درسنامه کتاب یا متنی است که به قصد آموزش درباره حوزه خاصی نوشته شده است. مانند کتابهای درسی دوره دبیرستان و یا کتابهای درسی دانشگاه. درسنامههای تحصیلی براساس مقاطع تحصیلی از هم تفکیک میشوند مانند درسنامه دبستانی، درسنامه راهنمایی و… .
۳. کتابهای غیرمرجع: هر کتابی که نه مرجع باشد و نه نیمه مرجع کتاب غیرمرجع میباشد. رمان، مجموعه داستانهای کوتاه، کتاب شعر، زندگینامه، خاطرات و، اطلسها و متون سرگرمکننده که معمولاً برای یکبار خوانده میشود کتابهای غیرمرجع میگویند.
آشنایی با سبکهای مختلف نگارش کتاب
برای نویسندگان کتاب، اطلاع از سبکهای نگارشی بسیار مهم است. شما نمیتوانید برای نوشتن یک کتاب آموزشی از سبک انگیزشی یا روایتی استفاده کنید. همچنین، شما نمیتوانید برای نگارش یک رمان از سبک توضیحی استفاده کنید. هر یک از این سبکها برای نگارش اثری خاص استفاده میشود.
برای نگارش کتاب و سایر آثار مکتوب چند سبک مهم وجود دارد که عبارتند از: سبک توضیحی، سبک توصیفی، سبک ترغیبی یا انگیزشی، و سبک روایتی. هر یک از این سبکهای نگارشی به منظور اهداف خاصی استفاده میشوند. لازم به ذکر است که یک متن واحد میتواند چند سبک مختلف از سبکهای ذکر شده را شامل گردد. در زیر به توضیح هر یک از آنها خواهیم پرداخت:
۱. سبک توضیحی (Expository)
سبک نگارش توضیحی یکی از رایجترین روشهای نگارش است. وقتی نویسنده کتاب سبک توضیحی را انتخاب میکند، سعی میکند به توضیح یک مفهوم بپردازد تا اطلاعات از خود وی به دامنه وسیعی از خوانندگان با تواناییهای مختلف انتقال یابد. نگارش توضیحی حاوی نظرات نویسنده نیست و بیشتر بر حقایقی تأکید دارد که مقبولیت عامه دارند. مثلاً توضیح یک مفهوم در ریاضی و آمار. مثال:
- کتابهای آموزشی
- نگارش مقاله علمی
- کتاب دستورالعمل مانند کتاب آشپزی
- نگارش خبر و تفسیر خبر
- نوشتار علمی، فنی و شغلی.
۲. سبک توصیفی (Descriptive)
نگارش توصیفی را میتوان در کتابهای داستان پیدا نمود هرچند در مکتوبات غیرداستانی نیز این سبک استفاده شده است (برای مثال، خاطرات و کتاب راهنمای سفر). هنگامی که نویسندهای به سبک توصیفی مینویسد، در حقیقت در حال نقاشی کردن با کلمات هستند تا بتوانند فرد، مکان یا چیزی دیگر را برای مخاطبینشان به تصویر بکشند.
نویسنده احتمال دارد که از استعاره یا آرایههای ادبی دیگر استفاده کند تا از طریق حواس پنجگانه اصلی درک و تصویر ذهنی خود را به بهترین شکل ممکنه نمود دهد. اما مؤلف سعی نمیکند که مخاطبین خود را با توصیف ساده هر آنچه دقیقاً میبیند متقاعد کند، بلکه رنگ و لعابی ادبی و زیبا نیز به آن میبخشد. مثال:
- کتاب شعر
- نگارش مجله و ماهنامه
- توصیف اشیا یا طبیعت
- نمایشنامه یا رمان.
۳. نگارش متقاعدکننده یا مجابکننده (Persuasive)
نگارش متقاعدکننده یکی از سبکهای نگارشی اصلی در مقالات دانشگاهی و علمی است. وقتی نویسندهای از سبک نگارشی متقاعدکننده استفاده میکند، سعی در این دارد تا عقیده یا موقعیتی را چنان بیان کند تا مخاطب متقاعد شود. سبک متقاعدکننده شامل نظرات مؤلف و سوگیریهای ذهنی او نیز میتواند باشد که خود میتواند شامل قضاوتها و دلایلی باشند که مؤلف برای متقاعد نمودن مخاطب از آنها استفاده میکند. مثال:
- نگارش کاورلتر مقاله
- نامه شکوائیه
- توصیهنامه
- معرفی یک محصول.
۴. سبک نگارش روایتی (Narrative)
سبک نگارشی روایتی، تقریباً همیشه برای نگارش آثار طولانی خواه داستانی و خواه غیرداستانی استفاده میشود. هنگامیکه مؤلف از این سبک استفاده میکند علاوه بر اینکه قصد انتقال اطلاعات را دارد بلکه، سعی میکند داستانی را بسازد که در آن عناصری مانند شخصیتها، تعارضات و مکان رخداد و امثالهم نیز باشد. مثال:
- نگارش داستانهای شفاهی
- رمانها
- اشعار طولانی
- داستانهای کوتاه
- امثال و حکایت