ترتیب قرار گرفتن مطالب در کتاب

نحوه چیدمان مطالب کتاب

• صفحه بسم‌الله

• صفحه سفید

• صفحه عنوان کتاب (شامل نام کتاب، نویسندگان، سال چاپ)

• صفحه شناسنامه کتاب (فیپا در بالای صفحه و مشخصات کتاب در پایین صفحه قرار می‌گیرد)

• صفحه تقدیم به

• صفحه سپاسگزاری

• پیشگفتار (در صورتی که پیشگفتار به‌صورت کلی گفته شده باشد)

• صفحه فهرست مطالب

• صفحه فهرست جدول‌ها، نمودارها، شکل‌ها

• پیشگفتار (در صورتی که پیشگفتار در مورد محتوای کتاب باشد)

• مقدمه کتاب

• فصل اول و …..

• پیوست یا ضمیمه کتاب

• منابع کتاب

• کتاب‌واژه

پیشگفتار کتاب (front matter) 

پیشگفتار بخش آغازین یک کتاب است که هدف و ساختار اثر را شرح می‌دهد. پیشگفتار نوشته‌ای است که توسط فردی غیر نویسنده کتاب نوشته می‌شود. در بخش پیشگفتار کتاب، معمولاً در مورد موارد زیر مطالبی نوشته می‌شود:

• دلیل نوشتن کتاب و اهمیت کتاب برای نویسنده
• کسی یا چیزی که انگیزه نوشتن این کتاب رو در نویسنده به وجود آورده
• دیدگاه و آموزه‌هایی که خواننده بعد از مطالعه کتاب کسب خواهد کرد
• اتفاقات دوران تألیف کتاب
• آموخته‌های خود
• مشکلاتی که در مسیر تألیف با آن مواجه شده‌اید.
• روش تحقیق
• منابع مورد استفاده
• سپاسگزاری از همکارانی که در تألیف کتاب کمک کرده‌اند.
• مدت زمان تألیف کتاب
• پیشنهاد در مورد نحوه خواندن کتاب

 البته تمامی کتاب‌ها مانند کتاب‌های تخیلی نیاز به پیشگفتار ندارند. پیشگفتار بایستی حتماً به‌صورت خلاصه و در حد ممکن در یک صفحه گنجانده شود و عاری از اشکالات املایی و نگارشی باشد.

پیشگفتار: چرا خواننده باید کتاب را بخواند؟

پیشگفتار مکانی برای نویسنده مهمان است تا به خواننده نشان دهد، چرا باید این کتاب را مطالعه کنند. پیشگفتار کتاب یک ابزار فروش و بازاریابی برای کتاب است. اگر به‌طور صحیح  و توسط شخص مناسب نوشته شود، نویسنده کتاب اعتبار زیادی را در نظر خوانندگان کسب خواهد کرد. یادآوری این نکته ضروری است که نویسنده کتاب نباید پیشگفتار را خود بنویسد.

پیشگفتارها خواننده را با نویسنده و همچنین موضوع کتاب آشنا می‌کنند و سعی در کسب اعتبار برای هر دو دارند. یک پیشگفتار به‌طورکلی اطلاعات خاصی در مورد موضوع کتاب به خواننده نمی‌دهد. اما در عوض، متذکر می‌شود که چرا خواننده باید کتاب را بخواند. به عبارت دیگر  پیشگفتار باید با خواننده ارتباط عاطفی برقرار کند.

چگونه پیشگفتار کتاب بنویسیم؟

اگر خودتان پیشگفتار کتاب یا اثر خود را بنویسید، نام آن دیگر پیشگفتار نیست بلکه به آن مقدمه می‌گویند و مقدمه و پیشگفتار با هم تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به شما توضیح خواهیم داد. بنابراین پیشگفتار حتماً باید توسط شخص دیگری نوشته شود که کلیت و کیفیت کتاب شما را معرفی کند. تأیید شخص ثالث بر اثر شما تأثیر فوق‌العاده‌ای بر مخاطب هدف شما خواهد گذاشت.

چه کسی باید پیشگفتار کتاب را بنویسد؟ 

قبل از خواندن پیشگفتار، خوانندگان معمولاً چک می‌کنند پیشگفتار توسط چه کسی نوشته شده است و بعد شروع به خواندن آن می‌کنند، مگر در مواردی که موضوع اثر شما تخصصی باشد و اسم کسی که پیشگفتار را نوشته کمتر اهمیت پیدا کند. بنابراین حتماً به این موضوع توجه کنید، شخصی که پیشگفتار را می‌نویسد در زمینه کاری شما سرشناس و محبوب باشد.

پس خوب فکر کنید که چه کسی برای نوشتن پیشگفتار اثر، می‌تواند تأثیرگذارتر باشد، برای مثال اولین استاد شما در زمینه کاریتان که از او نکات زیادی را یاد گرفته‌اید، می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد، گاهی اوقات توصیه فردی محبوب که کتاب شما را خوانده و تأثیرات آنرا در زندگی شخصی خود دیده است، نیز می‌تواند باعث شود خوانندگان بهتر با اثر شما ارتباط بگیرند.

نکته: نوشتن پیشگفتار برای کتاب ضروری نیست، صرفاً می‌تواند تأثیری مثبت داشته باشد، اما اگر شخص مناسبی برای این کار ندارید، بهتر است تمرکز خود را روی بخش‌های اصلی کتاب بگذارید.

نحوه درخواست نوشتن پیشگفتار

بعد از اینکه متوجه شدید، چه کسی برای نوشتن پیشگفتار کتاب شما مناسب‌تر است، نوبت به این می‌رسد که از او بخواهید پیشگفتاری جذاب برای اثر شما بنویسید. اما این درخواست را چطور باید مطرح کرد؟

اگر شخص مورد نظر شما فردی سرشناس باشد، اعلام کردن چنین درخواستی ترسناک به نظر می‌رسد، اما بهتر است هرگونه نگرانی و ترسی را دور بیندازید و با تواضع و مؤدبانه درخواست خود را مطرح کنید، در مراحل درخواست خود برنامه‌ریزی و نظم را حتماً رعایت کنید.

ابتدا دلایل خود را برای انتخاب کردن شخص مورد نظر جهت نوشتن پیشگفتار بگویید، در قدم بعدی از تأثیرهای وی در زندگی و اثر خود یاد کنید، بگویید چه ویژگی‌هایی در آن شخص برای شما الهام‌بخش می‌باشد؟

آب و تاب دادن در این قضیه به شما کمک خواهد کرد تا اعتماد طرف مقابل را برای نوشتن پیشگفتار بدست آورید. انتشارات کتیبه نوین لیستی را تهیه کرده که پیروی از آن می‌تواند کمک‌کننده باشد:

• حس قدردانی را با کلام خود منتقل کنید و اطمینان بدهید نوشتن ۵۰۰ کلمه هم برایتان کافی است.
• پیشنهاد پیشگفتار صوتی را بدهید، به این صورت که شخص مورد نظر، نظر خود را به‌صورت تلفنی به شما اعلام کند، سپس بقیه متن را خودتان تنظیم کنید.
• اگر فرد مورد نظر نوشتن پیشگفتار را قبول کردن اما برای نوشتنان وقتی نداشت، خودتان پیش‌نویسی را بنویسید و تأیید را بگیرید.
• در شبکه‌های اجتماعی حتماً از فرد مورد نظر یاد کرده و تشکر کنید.
• بعد از چاپ شدن اثر، یک جلد از کتاب با امضا برایش بفرستید.

مقدمه کتاب (Introduction)

مقدمه با مطالب کتاب ارتباط داشته و گاهی بدون خواندن مقدمه نمی‌توان به مطالب کتاب پی برد. مقدمه یک کتاب در حکم فصل صفر کتاب است و در واقع، در مقدمه مطالبی معرفی می‌شود که در کتاب به تفصیل می‌آید. در نوشتن مقدمه مهم‌ترین اصل، خلاقیت نویسنده است. در صورتی که در یک کتاب هم پیشگفتار نوشته شود و هم مقدمه، هر یک معنای بخصوصی دارد اما در صورتی که تنها یکی از آن‌ها در ابتدای کتاب نگارش شود بایستی مطالب هر دور ا در بر بگیرد و کار هر دو را انجام دهد.

مقدمه: چگونگی بوجود آمدن کتاب

نوشتن مقدمه برعهده نویسنده کتاب است تا به خوانندگان بگوید چگونه و چرا شروع به نوشتن این اثر کرده است. مقدمه هم باید به‌گونه‌ای نوشته شود که اعتباری برای نویسنده و کتاب را به همراه داشته باشد، این باید اعتبار را برای نویسنده و کتاب ایجاد کند. مقدمه بسیار شبیه به پیشگفتار است، با این تفاوت که در اینجا خود نویسنده باید مخاطب را مجاب به خواندن و خرید کتاب کند.

تفاوت پیشگفتار و مقدمه کتاب

شاید در ابتدا اینطور به نظر برسد که پیشگفتار کتاب و مقدمه کتاب یکی هستند و فقط با یکدیگر تفاوت لفظی دارند، اما وقتی به عمق مطلب دقت شود، متوجه می‌شوید که این دو کاملاً از هم متفاوت هستند و شاید بتوان گفت دلیل یکی دانستن پیشگفتار و مقدمه این است که هر دو در ابتدای کتاب و قبل از شروع متن اصلی آورده می‌شوند.

• پیشگفتار، توضیحاتی هست که کسی به غیر از نویسنده در مورد کتاب می‌نویسد. در حالی که مقدمه، توضیح مختصری درباره کتاب است که خود نویسنده آن را می‌نویسد.
• در مقدمه، نویسنده مستقیماً با مخاطب در مورد محتوای کتاب، دلیل نگارش کتاب و اهمیتی که کتاب برای خود نویسنده دارد صحبت می‌کند اما در پیشگفتار فرد دیگری در مورد کتاب و نویسنده صحبت می‌کند.
• در بخش مقدمه بخشی از مباحث کتاب و توضیحاتی در مورد فصل‌ها و ارتباط آن‌ها با یکدیگر ذکر می‌گردد اما در پیشگفتار نباید وارد مباحث علمی کتاب شد.
• مقدمه معمولاً طرح اولیه کتاب را به‌طور خلاصه بیان می‌کند و مؤلف هدف از نگارش کتاب را به خواننده توضیح می‌دهد. در حالی که در بخش پیشگفتار در مورد نحوه تهیه کتاب، تشکر از دست‌اندرکاران نشر و چاپ صبحت می‌شود.

نکته ۱: در چاپ افست (تیراژ ۱۰۰۰ نسخه به بالا) تعداد کل صفحات کتاب می‌بایست مضربی از ۸ باشد (به دلیل استفاده از زینک)، و به ازاء تعداد صفحات کمتر از مضرب ۸، صفحه سفید به کتاب اضافه می‌شود که جز تعداد صفحات کتاب در نظر گرفته نمی‌شود. به‌عنوان مثال به کتاب ۸۵ صفحه‌ای ۳ صفحه سفید اضافه می‌شود.

نکته ۲: در چاپ دیجیتال (تیراژ محدود)، صفحه سفیدی به کار اضافه نمی‌شود مگر اینکه تعداد صفحات فرد باشد که در این صورت یک صفحه سفید به کتاب اضافه می‌شود.

نکته ۳: سعی شود که تعداد کل صفحات کتاب زوج باشد.

 نحوه صحیح ذکر منابع کتاب

ارجاع به مقاله:

نام‌خانوادگی، نام. (سال). عنوان مقاله. نشریه، دوره (شماره)، صفحه.

ارجاع به پایان‌نامه و رساله:

نام نویسنده، سال نگارش پایان‌نامه یا رساله، عنوان آن، پس از عنوان باید ذکر شود که منبع مذکور پایان نامه کارشناسی ارشد است یا رساله دکترا، نام دانشگاه.

ارجاع به کتاب:

نام نویسنده یا نویسندگان، تاریخ انتشار، عنوان اثر، نام شهری که آن اثر در آنجا به چاپ رسیده، نام ناشر و شماره چاپ کتاب.

نکته: جهت آشنایی بیشتر با انواع سبک ارجاع‌دهی (رفرنس‌دهی) استاندارد در کتاب کلیک کنید.