ویراستاری به‌طور کلی فرآیند اصلاح، بهبود و تکمیل متن برای ایجاد نسخه‌ای دقیق، روان، و سازگار است. این فرآیند می‌تواند بسته به نوع متن و هدف، سبک‌های مختلفی را به خود بگیرد. در اینجا، به بررسی انواع سبک‌های ویراستاری و ویژگی‌های هر یک پرداخته می‌شود.

1️⃣ ویراستاری زبانی (Linguistic Editing)

ویراستاری زبانی به اصلاح زبان، دستور زبان، واژگان و جملات می‌پردازد تا متن از نظر گرامری صحیح و روان باشد.

• تصحیح دستور زبان: اصلاح اشتباهات گرامری مانند جابه‌جایی فعل و فاعل، اشتباهات نگارشی، یا نادرستی در استفاده از زمان‌ها.
• تطابق واژگان: انتخاب واژگان مناسب برای رساندن مفاهیم و تغییرات در مواردی که واژه‌ها دقیق یا صحیح نباشند.
• تصحیح نقطه‌گذاری: اصلاح اشتباهات در استفاده از علائم نگارشی مانند ویرگول، نقطه، علامت سوال و … برای افزایش وضوح متن.
• انسجام جملات: اصلاح جملات پیچیده و طولانی که ممکن است باعث سردرگمی خواننده شوند و تبدیل آن‌ها به جملات واضح‌تر و روان‌تر.

2️⃣ ویراستاری محتوا (Content Editing)

ویراستاری محتوا به بررسی محتوای اصلی و پیام متن می‌پردازد. هدف این نوع ویراستاری اطمینان از دقت، انسجام، و وضوح محتوا است.

• حذف اطلاعات اضافی یا غیرضروری: اصلاح و حذف اطلاعاتی که در تقویت پیام اصلی اثر ندارند.
• تقویت پیام: تغییراتی در محتوا برای وضوح بیشتر یا تقویت پیام اصلی.
• اصلاح ساختار متن: تغییر در ترتیب اطلاعات و پاراگراف‌ها به‌گونه‌ای که پیام بهتر منتقل شود.
• جذب و جلب توجه خواننده: تغییراتی که به جذابیت بیشتر متن برای مخاطب کمک می‌کند.

3️⃣ ویراستاری سبک (Stylistic Editing)

ویراستاری سبک به سبک نویسنده و نحوه ارائه متن می‌پردازد. در این نوع ویراستاری، ویراستار به تن، لحن، و شخصیت نویسنده توجه می‌کند و سعی دارد تا متن نهایی با شخصیت خاص و شناخته‌شده نویسنده همخوانی داشته باشد.

• حفظ لحن نویسنده: ویراستار باید اطمینان حاصل کند که لحن، احساسات و شخصیت نویسنده در متن حفظ می‌شود.
• اصلاح جملات پیچیده: جملات پیچیده که ممکن است به‌سختی قابل درک باشند، باید ساده‌تر و روان‌تر شوند، بدون اینکه شخصیت و لحن نویسنده خدشه‌دار شود.
• تطابق با سبک خاص ژانر: هر ژانر نیاز به سبک خاصی دارد (مثلاً در رمان‌ها ممکن است نیاز به لحن توصیفی باشد، در مقالات علمی نیاز به لحن جدی و رسمی).

4️⃣ ویراستاری فنی (Technical Editing)

ویراستاری فنی بیشتر در متون علمی، فنی، و تخصصی کاربرد دارد. هدف این ویراستاری اطمینان از دقت علمی و فنی متن است.

• اصلاح اصطلاحات تخصصی: اطمینان از اینکه اصطلاحات فنی به درستی و به‌طور علمی در متن آورده شده‌اند.
• بررسی صحت داده‌ها: بررسی و تایید صحت اعداد، آمار، ارجاعات و منابع.
• رعایت فرمت‌های استاندارد: در متون علمی و فنی باید از قالب‌های خاصی برای ارجاع به منابع، فرمت‌دهی جداول و نمودارها استفاده شود. ویراستار باید این فرمت‌ها را بررسی کرده و به‌درستی اعمال کند.

5️⃣ ویراستاری املایی (Spelling Editing)

این نوع ویراستاری به اصلاح اشتباهات املایی در متن می‌پردازد. در این مرحله، ویراستار به دنبال اشتباهات تایپی و املایی می‌گردد تا متن صحیح و بدون نقصی تحویل داده شود.

• تصحیح اشتباهات تایپی: اصلاح اشتباهات تایپی یا غلط‌های املایی که در حین نگارش یا تایپ ممکن است رخ دهند.
• هماهنگی با واژه‌نامه‌های استاندارد: ویراستار باید اطمینان حاصل کند که تمامی کلمات طبق واژه‌نامه‌های معتبر و استاندارد نوشته شده‌اند.

6️⃣ ویراستاری ساختاری (Structural Editing)

در ویراستاری ساختاری، تمرکز بر ساختار کلی متن و ترتیب منطقی محتوا است. این نوع ویراستاری به‌ویژه در متون بلند و پیچیده مثل رمان‌ها یا مقالات علمی کاربرد دارد.

• بازنویسی پاراگراف‌ها و بخش‌ها: تغییراتی در ساختار پاراگراف‌ها یا فصل‌ها به‌گونه‌ای که جریان متن منظم و منطقی باشد.
• حذف یا اضافه کردن قسمت‌های ضروری: ویراستار باید اطمینان حاصل کند که ساختار کلی متن به‌درستی سازماندهی شده و تمامی قسمت‌های ضروری موجود است.
• بررسی انسجام کلی متن: ویراستار باید ساختار کلی متن را بررسی کرده و اطمینان حاصل کند که همه اجزاء به‌طور مؤثر به هم متصل شده‌اند.

7️⃣ ویراستاری فرمت‌دهی (Formatting Editing)

ویراستاری فرمت‌دهی به قالب‌بندی متن و دستورات ظاهری مانند فونت، اندازه متن، حاشیه‌ها، فاصله خطوط، و ترتیب ارجاع‌ها می‌پردازد.

• تنظیمات ظاهری متن: اطمینان از اینکه متن با استانداردهای ظاهری مورد نظر همخوانی دارد (برای مثال برای چاپ یا ارسال به ناشر).
• ترتیب ارجاع‌ها و منابع: ویراستار باید مطمئن شود که ارجاع‌ها به منابع و استفاده از سبک‌های ارجاع‌دهی مانند APA یا MLA به درستی رعایت شده است.
• چیدمان جداول و نمودارها: در متونی که شامل جداول یا نمودار هستند، ویراستار باید اطمینان حاصل کند که این اجزا به‌درستی در صفحه تنظیم شده‌اند و خوانایی دارند.

8️⃣ ویراستاری روانی و روان‌خوانی (Proofreading)

این نوع ویراستاری به‌طور خاص برای بررسی نهایی و رفع اشتباهات جزئی در متن است که می‌تواند شامل اصلاحات املایی، نقطه‌گذاری، یا اشتباهات تایپی باشد.

• بازخوانی برای یافتن اشتباهات کوچک: این مرحله شامل بررسی نهایی متن برای یافتن هرگونه اشتباه جزئی است که در مراحل قبلی نادیده گرفته شده باشد.
• بررسی جزئیات ظریف: در این مرحله، حتی اشتباهات کوچک نیز باید اصلاح شوند تا متن نهایی به صورت کاملاً دقیق و بی‌نقص باشد.

جمع‌بندی

هر نوع ویراستاری بر جنبه خاصی از متن تمرکز دارد و بسته به نیازهای متن و هدف آن، می‌توان از یکی یا ترکیبی از انواع مختلف ویراستاری استفاده کرد. ویراستاری در نهایت به ارائه متنی کمک می‌کند که هم از نظر گرامری صحیح است، هم از نظر ساختاری منظم و هم از نظر معنایی قابل فهم و جذاب است.

در مورد چاپ و نشر کتاب بیشتر بدانید…

صفحه اصلی وب‌سایت انتشارات کتیبه نوین