انواع قراردادهای چاپ کتاب با ناشرین

نویسندگان و مترجمان با چاپ کتاب می‌توانند حوزه فعالیت خود را در فرهنگ و ادب گسترش دهند. انواع قرارداد با ناشر برای چاپ کتاب به مؤلفان و نویسندگان کمک می‌کند مطابق با شرایط مالی خود بتوانند کتاب مورد نظرشان را به چاپ برسانند.

هنگام تنظیم و نوشتن انواع قرارداد با ناشر، نکات زیادی را باید رعایت کنید. نویسندگان و مؤلفان برای چاپ کتاب به انتشارات مراجعه می‌کنند و پس از معرفی اثر خود، وارد مرحله عقد قرارداد برای چاپ کتاب می‌شوند. در این حالت، سرمایه‌گذاری باید کاملاً مشخص شده باشد؛ یعنی هزینه‌های چاپ و نشر کتاب بر عهده نویسنده است یا به صورت مشارکتی انجام می‌‌شود و یا با رعایت قوانین خاص، اثر چاپ شده واگذار می‌گردد.

اگرچه در انواع قرارداد نشر کتاب، ممکن است که نسبت میزان سرمایه یا میزان مسئولیت‌های طرفین متفاوت باشد. با این حال، باید در متن این قرارداد درباره تمام این موارد توضیحات دقیقی بیان شود. در فرم قرارداد چاپ کتاب که یک سند معتبر و قانونی محسوب می‌شود، حدود روابط و شرایط همکاری میان ناشر و مؤلف توضیح داده خواهد شد. شما می‌توانید با در اختیار داشتن این سند قانونی، از حقوقی که در این قرارداد دارید محافظت کنید و در صورت بروز هرگونه تخلف یا شکایت، با استناد به متن قرارداد حقوق خود را مطالبه کنید.

1. قرارداد حق تألیف

در این نوع قرارداد ناشر یا سرمایه‌گذار با مؤلف قرارداد بسته و درصدی اندک از فروش کتاب را به‌عنوان حق تألیف به مؤلف پرداخت می‌کند.

این نوع قرارداد را ناشرین یا سرمایه‌گذاران در صنعت نشر بیشتر با کسانی می‌بندند که شناخته شده و کتاب‌هایشان پرفروش باشد که معمولاً این موضوع برای افراد بسیار محدود صدق می‌کند.

این نوع قرارداد می‌تواند برای بعضی از افراد جذاب باشد زیرا نه هزینه‌ای پرداخت می‌کنند و نه در پخش نقشی دارند ولی چنانچه فروش کتاب خوب باشد این افراد ضرر می‌کنند زیرا تنها درصدی از فروش نسیب آنها می‌شود.

چنانچه از فروش کتاب خود مطمئن هستید زیر بار این نوع قرارداد نروید.

در این نوع قرارداد حق چاپ همیشه برای ناشر محفوظ می‌ماند و نویسنده در نهایت با سود کمی امتیاز کتاب خود را از دست می‌دهد.

• در این قبیل قراردادها، حق چاپ به صورت دائم یا به تعداد دفعات انتشار توافق شده برای ناشر محفوظ می‌ماند. یعنی ناشر این اجازه را دارد که کتاب مورد نظر را طبق توافق به‌صورت دائم یا به تعداد چاپ‌های مورد توافق چاپ کرده و به فروش برساند.
• حقوق معنوی نویسنده  کاملاً محفوظ خواهد ماند و ناشر ملزم است همواره نام نویسنده یا مترجم را بر روی کتاب درج نماید.
• حق‌التألیف هر چاپ کتاب طبق توافق پس از فروش ۵۰ درصد یا ۱۰۰ درصد کتاب قابل پرداخت می‌باشد.
• پرداخت حق‌التألیف طبق توافق می‌تواند برای یک بار یا به تعداد دفعات تجدید چاپ کتاب باشد.

۲. قرارداد مشارکت در چاپ

در این نوع قرارداد براساس توافق صورت گرفته بین ناشر یا سرمایه‌گذار و صاحب اثر هزینه چاپ و پخش کتاب و همچنین سود ناشی از فروش کتاب بین طرفین تقسیم می‌شود.

مسئله مهم در این نوع قرارداد که باید لحاظ شود این است که مبلغی که به‌عنوان هزینه چاپ از طرف ناشر اعلام می‌شود همان مبلغ واقعی بوده و ناشر یا سرمایه‌گذار در این بخش از هزینه‌ها سودی را برای خود در نظر نگرفته باشد.

۳. قرارداد فروش اثر (واگذاری اثر)

نویسنده یا صاحب اثر در این نوع قرارداد کلیه حقوق مادی و معنوی اثر را به ناشر یا سرمایه‌گذار در ازای دریافت مبلغی واگذار می‌نماید و یا نویسنده در ازای دریافت یک مبلغ به‌صورت سفارشی اثری را برای ناشر یا سرمایه‌گذار خلق می‌نماید.

پس از دریافت مبلغ توافقی، دیگر صاحب اثر نقشی در چاپ و توزیع کتاب و سایر درآمدهای ناشی از بکارگیری اثر مثل ساخت فیلم، محتوای مولتی مدیا و غیره ندارد.

نویسنده می‌تواند کل حقوق معنوی اثر را برای خود محفوظ دارد. بنابراین بایستی دقت کنید که اگر خواهان اسم پشت جلد کتاب هستید، تمایلی به ویرایش یا کم و زیاد محتوای کتاب ندارید، می‌خواهید ویرایش‌های بعدی با تایید شما انجام شود؛ بایستی در قرارداد قید کرده و حقوق مادی اثر را به ناشر بفروشید. بدین ترتیب کل حقوق معنوی اثر را برای خود حفظ کنید.

قرارداد واگذاری اثر می‌تواند در 4 حالت زیر انجام شود:

الف) واگذاری مادام‌العمر

در این نوع از عقد قرارداد نویسنده تمام حقوق مادی و معنوی اثر خود را به‌صورت دائمی به ناشر واگذار می‌کند. در این نوع از عقد قرارداد ناشر می‌تواند کتاب را برای دفعات مختلف به چاپ برساند؛ اما نویسنده هیچ نوع ادعایی در رابطه‌ با حقوق مادی و معنوی کتاب نمی‌تواند داشته باشد و تمام حقوق مادی و معنوی کتاب متعلق به ناشر است.

این نوع قرارداد گاهی اوقات هم از سر بی‌اطلاعی و ناچاری نویسندگان تازه‌کار، برای چاپ کتاب‌شان بسته می‌شود و نویسنده ممکن است ضرر و زیان زیادی را به‌خاطر این امر متحمل شود.

ب) واگذاری ۲ تا ۵ ساله

در این نوع از قرارداد چاپ و نشر کتاب، نویسنده حقوق مادی و معنوی کتاب را تنها ۲ تا ۵ سال واگذار می‌کند؛ یعنی دو‌ساله یا پنج‌ساله، پس از پایان‌ یافتن دوره دو‌ساله یا پنج‌ساله تمام حقوق مادی و معنوی کتاب مجدداً به خود نویسنده واگذار می‌شود.

ج) واگذاری چاپ اول

در این نوع از قرارداد چاپ و تکثیر کتاب، نویسنده فقط کتاب را در چاپ اول به ناشر منتقل می‌کند و در چاپ سری اول کتاب، مالک حقوق مادی و معنوی کتاب ناشر است؛ اما پس از چاپ اول تمام حقوق مادی و معنوی کتاب مجدداً برای چاپ دوم به خود نویسنده واگذار می‌شود.

د) واگذاری پیش از تألیف

در این نوع از قرارداد چاپ کتاب، موضوع توسط ناشر از قبل مشخص شده و برای نوشتن آن به نویسنده سفارشی داده می‌شود و نویسنده موظف می‌شود طی زمانی مشخص متن مربوطه را نوشته و به ناشر تحویل دهد و در ازای دریافت مبلغی تمام حقوق مادی و معنوی کتاب را به ناشر واگذار کند. این نوع قرارداد پیش از تألیف آن بسته می‌شود و پس از عقد قرارداد، نویسنده باید در زمان مقرر کار را به اتمام رسانده و به ناشر واگذار کند.

۴. قرارداد ناشر مؤلف

در این روش کلیه‌ی فرآیند کتاب را خود مؤلف انجام می‌دهد و در نهایت جهت چاپ کتاب با ناشر قرارداد می‌نویسند.

این روش به دلیل آشنا نبودن نویسندگان با مراحل و روش‌های انجام کار معمولاً زمان زیادی می‌گیرد و دردسرهایی را برای نویسندگان ایجاد می‌کند که پیشنهاد آن را به نویسندگان نمی‌دهیم. این روش در حال حاضر لغو شده است.

۵. قرارداد سرمایه‌گذاری مؤلف

در این حالت نویسنده با تقبل کلیه هزینه‌های چاپ صاحب اثر خود خواهد بود و از تمامی مزایای آن نیز برخوردار خواهد بود.

اگر نویسنده‌ای بخواهد بنابر دلایل مختلف، مالکیت مادی و معنوی اثری که نوشته است را تمام و کمال به خود اختصاص دهد، قراردادی بین ناشر و مؤلف بسته می‌شود. طی این قرارداد نویسنده تمام هزینه‌های مربوط به فرایند چاپ و توزیع و فروش کتاب را شخصاً برعهده می‌گیرد و در قبال آن ۱۰۰ درصد حقوق مادی و معنوی اثر را برای خود برمی‌دارد.

 همچنین درصد بالایی از سود حاصل از فروش نیز به نویسنده تعلق می‌گیرد و تنها درصدی از مبلغ پشت جلد کتاب به ناشر اثر تعلق می‌گیرد. برای همین است که در جهان تولیدکنندگان محتوای مکتوب، این اقدام نوعی سرمایه‌گذاری به‌حساب می‌آید که مؤلفین با پرداخت کلیه هزینه‌های این فرآیند، روی سودی که از فروش آثارشان به‌دست خواهد آمد، سرمایه‌گذاری می‌کنند و بر بازگشت سرمایه‌شان امید دارند.

فراموش نکنید که اگر محتوایی ارزشمند و بکر تولید کنید، فرایندی مطمئن را با ناشر معتبر و طراحان و ویراستاران کاربلد پشت‌سر بگذارید، احتمال بازگشت سرمایه شما نیز تا حد چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.

لازم به ذکراست در زمان عقد این نوع قرارداد نویسنده می‌بایست دقت نماید تا در بند یا ماده تعیین‌کننده صاحب حقوق مادی و معنوی اثر حتماً نویسنده یا صاحب اثر ذکر گردد.

مزایای چاپ کتاب به روش سرمایه‌گذاری مؤلف شامل موارد زیر است:

• در این روش تمامی حقوق مادی و معنوی اثر در اختیار مؤلف خواهد بود.
• دریافت تمامی فایل‌ها و زینک‌های کتاب و فایل صفحه‌آرایی شده کتاب
• برخورداری از مزایای فروش کتاب به سازمان‌ها و ارگان‌ها و نظارت کامل در تمامی مراحل
• صرفه‌جویی در زمان جهت اخذ مجوز و مراحل اداری و چاپ کتاب به دلیل آشنایی ناشرین به تمامی مراحل
• مهم‌ترین مزیت این روش به روش ناشر مؤلف این است که در روش ناشر مؤلف کتاب در هیچ نمایشگاه و فروشگاهی امکان عرضه عموم نخواهد داشت ولی توسط ناشر اگر به چاپ برسد علاوه بر عرضه در نمایشگاه بین‌المللی کتاب امکان فروش به سازمان‌ها و ارگان‌ها نیز خواهد بود.

محاسبه قرارداد درصدی در چاپ کتاب

در بسیاری از کتاب‌ها نوشته‌هایی درباره حقوق مادی نویسنده یا مترجم دیده‌ایم. نویسنده یا مترجم بعد از عقد قرارداد با ناشر، درباره فواید مادی آن با ناشر به تفاهم می‌رسد که این تفاهم حقوق مادی مؤلف یا مترجم را محفوظ می‌کند.

در اصل یکی از مهم‌ترین موارد و بندهای مربوط به قرارداد چاپ کتاب موارد مربوط به حقوق مادی مؤلف یا مترجم است.

امروزه در بند حقوق مادی مترجم یا مؤلف پرکاربردترین نوع قرارداد درصدی است.

بسیاری از مؤلفان تازه‌کار یا باتجربه با این سؤال مواجه هستند که قرارداد درصدی در چاپ کتاب چگونه محاسبه می‌شود؟

درصد حق تألیف یا حق ترجمه در قرارداد درصدی براساس سه گویه زیر محاسبه می‌شود:

• قیمت پشت جلد کتاب
• تعداد تیراژ کتاب
• درصد توافقی بین صاحب اثر و ناشر

در این مطلب با ذکر مثال به بیان دقیق قرارداد درصدی در قرارداد چاپ کتاب خواهیم پرداخت. با انتشارات کتیبه نوین همراه باشید.

مهم‌ترین مواردی که در فرمول تعیین قرارداد درصدی دخیل است قیمت درج شده کتاب و تعداد تیراژ می‌باشد. تعداد تیراژ کتاب و قیمت کتاب براساس نظر و صلاحدید ناشر و مؤلف یا مترجم به‌صورت همزمان تعیین می‌گردد. همچنین، ناشر با توجه به تحلیلی که از بازار کتاب نموده است و اینکه کتاب چقدر در بازار مخاطب خواهد داشت و چقدر نیاز وجود دارد اطلاعاتی در خصوص هم تعداد تیراژ و هم قیمت کتاب به مترجم یا مؤلف می‌دهد.

همچنین یکی از مؤلفه‌های مهم در تعیین قیمت درصدی عدد درصدی است که مؤلف یا مترجم با ناشر توافق می‌کند. تقریباً می‌توان گفت هیچ‌چیز غیرشفافی در محاسبه قیمت درصد حق مادی مؤلف یا مترجم وجود ندارد. در زیر مثالی از حق مادی مترجم و یا مؤلف در کتاب آمده است.

فرض کنید که درصد تعیین شده برای حق مؤلف و یا مترجم ۲۰ درصد است. از طرف دیگر تعداد تیراژ چاپ شده ۱۰۰۰ نسخه و قیمت پشت جلد کتاب نیز ۲۵۰۰۰ تومان می‌باشد. با این اطلاعات حقوق مادی مؤلف یا مترجم را می‌توان محاسبه نمود:

۵۰۰۰۰۰۰ = ۱۰۰ / ۱۰۰۰ * ۲۵۰۰۰ * ۲۰

همان‌طور که از فرمول بالا مشاهده می‌کنید، ۲۵۰۰۰ هزار تومان که قیمت کتاب است ضرب در تعداد تیراژ کتاب شده است (۱۰۰۰ نسخه) و نهایتاً ضرب در میزان عدد درصد شده و مجموع تقسیم بر ۱۰۰ شده است. عدد بدست آمده که ۵ میلیون تومان می‌باشد حقوق مادی مترجم یا مؤلف می‌باشد و نشر موظف است تا این مبلغ را به مترجم یا مؤلف کتاب ارائه کند.