شناسه افزوده یکی از اجزای مهم شناسنامه کتاب است که اطلاعاتی درباره افراد یا نهادهایی که به‌طور غیرمستقیم در تولید کتاب نقش داشته‌اند، ارائه می‌دهد. این شناسه به کتابخانه‌ها و مراکز علمی کمک می‌کند تا کتاب را به‌طور دقیق‌تری طبقه‌بندی و شناسایی کنند.
در واقع، شناسه افزوده نام افراد یا سازمان‌هایی را شامل می‌شود که در تولید کتاب به‌طور مکمل و فرعی (غیر از نویسنده یا مترجم اصلی) مشارکت داشته‌اند. این افراد ممکن است شامل مترجم‌ها، ویراستارها، تصویرگران، مصحح‌ها، گردآورندگان، نویسندگان مقدمه و دیگر افراد تأثیرگذار در تولید کتاب باشند.
کاربرد شناسه افزوده
هدف اصلی شناسه افزوده این است که تمامی افرادی که در فرایند تولید و انتشار یک کتاب نقش دارند، شناسایی و در سیستم‌های کتابخانه‌ای و آرشیوی ثبت شوند. این شناسه علاوه بر کمک به دسته‌بندی دقیق‌تر کتاب‌ها، حقوق معنوی و فکری افراد مختلف را نیز حفظ می‌کند.
شناسه افزوده در فهرست‌نویسی پیش از انتشار (فیپا) به‌ویژه اهمیت دارد، زیرا به‌وسیله آن، تمامی مشارکت‌کنندگان در فرآیند تولید کتاب شناسایی می‌شوند و در صورت نیاز به ارجاع یا جستجو، امکان یافتن اطلاعات دقیق‌تر فراهم می‌آید.
چه کسانی شناسه افزوده هستند؟
-
مترجمان: اگر کتاب ترجمه شده باشد و بیش از یک مترجم داشته باشد، هر مترجم به‌طور جداگانه شناسه افزوده خواهد داشت.
-
ویراستاران: در کتاب‌های علمی، دانشگاهی یا ادبی که نیاز به ویرایش دارند، ویراستارها به‌عنوان شناسه افزوده ثبت می‌شوند.
-
مصحح‌ها: برای کتاب‌های قدیمی، نسخه‌های خطی یا متونی که نیاز به تصحیح و بازنگری دارند، مصحح‌ها شناسه افزوده دارند.
-
گردآورندگان: در کتاب‌هایی که مجموعه‌ای از مقالات یا مطالب گردآوری شده است، نام گردآورندگان به‌عنوان شناسه افزوده درج می‌شود.
-
نویسندگان مقدمه: در صورتی که مقدمه‌ای بر کتاب نوشته شده باشد و فردی غیر از نویسنده اصلی آن را نوشته باشد، نام نویسنده مقدمه به‌عنوان شناسه افزوده ثبت می‌شود.
-
تصویرگران: برای کتاب‌هایی که تصاویر نقش مهمی دارند، مانند کتاب‌های کودک یا کتاب‌های هنری، تصویرگرها شناسه افزوده خواهند داشت.
-
ناشران: در برخی موارد که ناشر در انتشار کتاب نقش برجسته‌ای ایفا کرده باشد، نام ناشر نیز به‌عنوان شناسه افزوده درج می‌شود.
-
مؤسسات و سازمان‌های حامی: برخی از سازمان‌ها، دانشگاه‌ها یا مؤسسات فرهنگی که در انتشار کتاب نقش داشته‌اند، نیز به‌عنوان شناسه افزوده معرفی می‌شوند.
اهمیت شناسه افزوده
شناسه افزوده نقش مهمی در شناسایی و بازیابی اطلاعات درباره کتاب‌ها در سیستم‌های کتابخانه‌ای و پایگاه‌های علمی ایفا می‌کند. این شناسه مزایای زیر را دارد:
-
دسته‌بندی دقیق‌تر کتاب‌ها: شناسه افزوده به کتابخانه‌ها این امکان را می‌دهد که کتاب‌ها را بر اساس نقش‌های مختلف مشارکت‌کنندگان دسته‌بندی کنند. این کار باعث بهبود دسترسی و جستجو در پایگاه‌های داده می‌شود.
-
شناسایی دقیق مشارکت‌کنندگان: شناسه افزوده امکان شناسایی دقیق‌تر تمام افرادی که در فرآیند تولید کتاب نقش داشته‌اند را فراهم می‌کند. این امر برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به آثار آن افراد بسیار مفید است.
-
حفظ حقوق معنوی: با ثبت دقیق مشارکت‌کنندگان در تولید کتاب، حقوق معنوی افراد که به‌طور غیرمستقیم در تولید اثر نقش داشته‌اند، به‌درستی شناخته و حفظ می‌شود.
-
افزایش اعتبار کتاب: درج شناسه افزوده برای افراد مختلف، موجب افزایش اعتبار کتاب می‌شود. به‌ویژه در مواردی که ناشران یا سازمان‌های معتبر در انتشار کتاب دخیل بوده‌اند، این اطلاعات به اعتبار علمی و اجتماعی کتاب افزوده می‌شود.
-
جستجو و ارجاع آسان‌تر: شناسه افزوده به کاربران و کتابداران کمک می‌کند تا آثار مختلفی که توسط یک مترجم، ویراستار یا تصویرگر خاص انجام شده است، به‌راحتی جستجو کنند.
تفاوت سرشناسه و شناسه افزوده
تفاوت سرشناسه و شناسه افزوده در شناسنامه کتاب در واقع به نقش افراد در تولید کتاب و نوع اطلاعاتی که ارائه می‌دهند بستگی دارد.
1. سرشناسه
سرشناسه به نویسنده اصلی، مترجم یا پدیدآورنده اصلی کتاب اطلاق می‌شود. این فرد یا نهاد، معمولاً نقش اصلی در خلق، نگارش، یا ترجمه کتاب را ایفا کرده است. سرشناسه مهم‌ترین بخش شناسنامه کتاب است و اطلاعات اصلی درباره پدیدآورنده اثر را ارائه می‌دهد.
به عبارت دیگر، سرشناسه فردی است که به‌عنوان مسئول اصلی کتاب شناخته می‌شود.
2. شناسه افزوده
شناسه افزوده مربوط به افرادی است که در تولید کتاب نقش فرعی یا مکمل دارند. این افراد ممکن است در بخش‌های مختلف کتاب مانند ویراستاری، تصویرگری، مصححی، ترجمه‌های جانبی، یا نوشتن مقدمه مشارکت کرده باشند. این شناسه برای شناسایی سایر کسانی است که در تولید کتاب سهم دارند اما نقش اصلی ندارند.
تفاوت‌های کلیدی:
-
نقش پدیدآورنده:
-
سرشناسه برای نقش اصلی پدیدآورنده کتاب است (نویسنده، مترجم اصلی).
-
شناسه افزوده برای کسانی است که نقش جانبی یا مکمل دارند (ویراستار، مترجم فرعی، تصویرگر و غیره).
-
-
موقعیت در شناسنامه کتاب:
-
سرشناسه معمولاً در ابتدای شناسنامه کتاب ذکر می‌شود، زیرا به فرد یا نهاد اصلی تولید کتاب اشاره دارد.
-
شناسه افزوده بعد از سرشناسه ذکر می‌شود و به افرادی اشاره دارد که به‌طور غیرمستقیم در تولید کتاب مشارکت داشته‌اند.
-
-
حفظ حقوق معنوی:
-
سرشناسه نقش اصلی را در معرفی مسئول اصلی کتاب ایفا می‌کند و حقوق معنوی او را شناسایی می‌کند.
-
شناسه افزوده برای حفظ حقوق معنوی دیگر افرادی است که در تولید اثر نقش داشته‌اند.
-
نتیجه‌گیری:
شناسه افزوده اطلاعاتی است که درباره مشارکت‌کنندگان جانبی کتاب در شناسنامه آن ثبت می‌شود. این شناسه به‌ویژه در فهرست‌نویسی و بازیابی اطلاعات کتابخانه‌ای اهمیت دارد و موجب دسته‌بندی دقیق‌تر کتاب‌ها و حفظ حقوق معنوی مشارکت‌کنندگان در تولید کتاب می‌شود.
شناسه افزوده به کتابداران، پژوهشگران، و کاربران این امکان را می‌دهد تا تمامی افراد و نهادهایی که در فرآیند تولید کتاب سهم داشته‌اند، شناسایی کنند و اطلاعات کامل‌تری درباره کتاب به دست آورند.