طراحی جلد کتاب
جلد کتاب را می‌توان اولین و اساسی‌ترین بخشی دانست که مخاطبان در نگاه اول متوجه آن می‌شوند. ساده‌انگاری است که تصور کنیم جلد کتاب برای محافظت از کتاب به وجود آمده است هرچند چنین تصوری نیز اشتباه نیست. جلد کتاب علاوه‌بر اینکه پوششی حمایتی و محافظتی برای کتاب درست می‌کند می‌تواند کاربردهای بسیار دیگری نیز داشته باشد. جلد کتاب موجودیت کتاب را در میان سایر کتابها به مخاطبین اعلام می‌دارد. جلد هویت خاص یک کتاب را معرفی می‌کند و آن را از سایرین متمایز می‌سازد. جلد می‌تواند نشانگر ذوق و قریحه و سلیقه طراح را نشان دهد؛ می‌تواند در صورتی که حرفه‌ای طراحی شده باشد توجه و نظر خریدار را سریعاً به خود جلب کند؛ همچنین در ایجاد تصویر ذهنی پایدار و قوی در ذهن خواننده بسیار مؤثر است.
روی جلد باید بتواند تعریفی درست از شخصیت و محتوای کتاب به خواننده بدهد و او را برای خریدن ترغیب کند. هر جلدی که جذاب‌تر و زیباتر باشد، مخاطبان بیشتری را به سمت خود جلب می‌کند و در مقابل جلدهایی با تصاویر خنثی و نازیبا عموماً با بی‌میلی مشتریان روبه‌رو می‌شوند. کتابهایی که پشت ویترین کتابفروشی‌ها قرار دارند، فارغ از نام نویسنده، شاعر یا مترجم که می‌توانند در فروش کتاب نقش به‌سزایی داشته باشند برای معرفی به مخاطب نیازمند پیش‌بینی امکانات بصری و تبلیغاتی خوب و مناسب هستند. در این میان برخی ناشران با وجود امکانات گسترده طراحی، به طرحی ساده بسنده و کتاب خود را روانه بازار می‌کنند اما ناشرانی هم هستند که همزمان با نخستین مراحل تولید یک کتاب، به طرح جلد آن اثر هم فکر می‌کنند، تا کتابی فاخر و ارزشمند به کتابفروشی‌ها برسانند.
امروزه، با پیشرفت علم و تکنولوژی و فن‌آوری کاغذ و مقواسازی و نیز به دلیل کثرت آدم‌ها و مصرف زیاد کتاب، صحافی شکلی اجمالی و ساده به خود گرفته و جلد اکثر کتابها از یک لایه مقوا به نام شومیز تشکیل می‌شود. البته پیشرفت و امکانات وسیع چاپ باعث شده تا از طرح‌ها و رنگ‌های متفاوت بر روی جلد کتاب استفاده شود. از آنجا که نام و عنوان هر کتابی بر روی جلد آن چاپ می‌شود و اغلب طراحان کوشش دارند تا محتوای کتاب را نیز در قالب طرح و تصویر و یا آرایش‌های ویژه در روی جلد کتاب منعکس کنند و خواست و نیاز و روحیه مخاطب را نیز در نظر بگیرند طرح روی جلد کتابهای امروزی دارای تنوع بیشتری نسبت به گذشته است. این تنوع در عین حال شامل جنس جلد کتابها نیز می‌شود.
توصیه هایی کلی برای طراحی جلد کتاب و افزایش فروش کتاب
- جلدی طراحی کنید که مشتری پسند و جذاب باشد.
- جدای از جذاب بودن، طرح جلد کتاب باید بیانگر موضوع و محتوای آن باشد.
- بین طرح روی جلد، عطف کتاب و پشت جلد کتاب یکدستی زمینه ای وجود داشته باشد به طوری که رنگ زمینه هر سه بخش یکی باشد زیرا در زمان قرار دادن جلد کتاب بر روی کتاب دقت به اندازه ای نیست که دقیقاً عطف در جای خود قرار گیرد در نتیجه بخشی از عطف به روی جلد می آید و یا بخشی از روی جلد به عطف وارد می شود و در صورت یکسان بودن رنگ زمینه ها، مشکلی پیش نمی آید.
- قبل از ارسال فایل برای چاپ فرمت آن را از RGB به CMYK تبدیل کنید تا آنچه می بینید به فایل چاپی نزدیکتر باشد زیرا در مد RGB رنگ هایی قابل مشاهده است که در زمان چاپ آن ها را نخواهید دید.
- از قرار دادن متون و تصاویر مهم در حاشیه ها خودداری کنید زیرا در زمان برش این بخش ها حذف می شود.
- سایز کتاب را طوری طراحی کنید که پس از برش سایز کتاب کوچک نشود.
- عنوان جلد کتاب می‌بایست بزرگ بوده و به راحتی قابل خواندن باشد. این مورد از تمامی موارد دیگر مهمتر است. بسیاری از خوانندگان کتاب وقتی با یک کتاب برخورد می‌کنند قبل از هرچیز دیگری به دنبال عنوان کتاب می‌گردند. هرچقدر عنوان کتاب با سایز بزرگ باشد به همان میزان بهتر و شفاف‌تر قابل خواندن می‌باشد و خوانندگان کتاب نیز سریعاً می‌توانند از آن بازخورد کسب کنند.
- سعی کنید جلد کتاب را در سایز کوچک آن نیز بررسی کنید. بسیاری از خوانندگان کتاب، از طریق اینترنت به خرید کتاب می‌پردازند. خرید اینترنتی به این شکل است که معمولاً یک عکس از جلد کتاب در سایز کوچک بر روی وب سایت قرار می‌دهند تا خوانندگان با جلد کتاب نیز آشنا شوند. حال، اگر جلد عکس در سایز کوچک جلد کتاب شما شفاف نباشد این احتمال وجود دارد که افرادی که می‌خواهند از طریق اینترنت کتاب خریداری کنند، کتاب شما جذابیت و شفافیت لازم را نداشته باشد.
- از فونت‌های نامانوس و عجیب برای عنوان استفاده نکنید. در نگارش عنوان کتاب بر روی جلد کتاب سعی کنید از فونت‌های نامانوس و غیررسمی استفاده نکنید. فونت‌های معمول در نوشتار فارسی B-ZAR و B-NAZANIN و B-LOTUS و موارد مشابه به این فونت‌ها هستند. در بسیاری از کتابها از فونت نستعلیق نیز استفاده می‌شود که طرفداران خاص خود را دارد.
- از بیش از دو فونت در جلد کتاب استفاده نکنید. استفاده از چندین فونت متفاوت در جلد کتاب کار بسیار اشتباه و بی‌موردی است. همچنین از ایتالیک کردن و سایه دار کردن جملات و کلمات جداً پرهیز کنید.
- طرح آماتور و ضعیف برای جلد کتاب در نظر نگیرید. اینکه شما یک نویسنده خوب هستید به این معنی نیست که می‌توانید طراح خوبی نیز باشید! به دنبال یک طراح خوب باشید، نمونه کارهای او را ببینید و بعد از بررسی کامل، کار طراحی جلد کتاب را به او بسپارید. مطمئن باشید که یک طراح حرفه‌ای کتاب شما را حرفه‌ای‌تر خواهد کرد.
- از طرح‌های دیفالت و آماده نرم افزار ورد (Word) استفاده نکنید. در بسیاری از مواقع افراد با استفاده از پس زمینه‌های رایگان ورد و امکانات طرح پردازی این نرم افزار سعی می‌کنند گوشه‌ای از هنر و خلاقیت خود را به رخ بکشند! بهتر است همین الان متوقف کنید. این ابزارها درجای خود بسیار کاربردی و مفیدند اما برای طراحی جلد کتاب اصلاً مناسب و کافی نیستد.
- در طراحی جلد کتاب از گرادیانت استفاده نکنید. ایجاد رنگ زمینه به صورت گرادیانت (Gradients) در جلد کتاب بسیار غیرحرفه‌ای است و توصیه مؤکد می‌شود از این پس زمینه صرف برای جلد کتاب استفاده نشود.
نگارش عنوان کتاب در طراحی جلد کتاب
در طراحی و آماده‌سازی کتاب اصول و نکات مختلفی وجود دارد. فردی که می‌خواهد به طراحی جلد کتاب یا نگارش و عنوان کتاب بپردازد با بررسی کتابهای مختلف روش‌های متفاوتی برای درج آن مشاهده می‌کند. برخی از کتابها عنوان را به صورت ایتالیک (Italics) روی جلد آورده‌اند؛ برخی از آنها عنوان را در داخل علامت نقل قول (quotation) می‌آورند و یا زیر عنوان خط می‌کشند. با دیدن چنین روندهایی شاید سؤالات متفاوت به ذهن بیاید که آیا انتخاب این موارد بر روی اصول است و یا فقط نقش سلیقه فردی در آن دخیل است. در اینجا با ذکر مطلبی با عنوان نگارش عنوان کتاب و معرفی برخی اصول آن سعی کرده‌ایم به سؤال پاسخ دهیم.
یک اصل اساسی برای نگارش عنوان کتاب وجود دارد و آن این است:
فونت ایتالیک برای نگارش عنوان کتابها و فیلم‌های حجیم استفاده می‌شود و علامت نقل قول عمدتاً برای عنوان کارهای کوتاه و کم حجم مانند قطعه شعر یا یک مقاله انتخاب می‌گردد. برای کتابهای با حجم متوسط معمولاً از فونت معمولی و عادی استفاده می‌شود.
کشیدن خط زیر عنوان کتاب، فیلم و آثار دیگر کاری تقریباً منسوخ است. امروزه ایتالیک نوشتن جایگزین خط کشیدن زیر یک واژه یا عنوان کتاب شده است. خط کشیدن زیر یک واژه به زمانی بر می‌گردد که نرم افزارهای پردازش کلمات مانند Word هنوز ابداع نشده بودند که اکنون با ابداع چنین نرم‌افزارهایی ترجیج به نوشتن فرم ایتالیک کلمات است تا خط کشیدن بر زیر آنها.
در نهایت باید اذعان نماییم که هدف از چنین اصولی آن است که به خواننده پیامی درباره اثر منتقل شود. نمی‌توان اصول کلی و جامعی را برای نحوه و فونت نگارش کتاب در نظر گرفت که همه ملزم به رعایت آن باشند. لازم به ذکر است که عدم رعایت این اصول به معنی اشتباه بودن و اشتباه کردن مؤلف یا ناشر نیست بلکه همانند سایر کارها، رعایت این اصول باعث حرفه‌ای‌تر شدن کار و کتاب می‌شود.
طراحی روی جلد کتاب، عطف کتاب، پشت جلد کتاب و توصیه هایی برای افزایش فروش
جلد کتاب به سه قسمت اصلیِ روی جلد، پشت جلد و عطف کتاب تقسیم می شود. علاوه بر این سطوح، بخش های دیگری نیز در جلد کتاب دیده می شود که عبارتست از سطوح داخلی جلد و یا لبه برگردان. در کتابهای فارسی روی جلد، سمت راست و پشت جلد، سمت چپ صفحه های کتاب قرار می گیرند. طراحی جلد نماینده ی ارزش های کیفی محتوای کتاب نیز هست به این معنی که باید به شیوه ای طراحی شود که چگونگی و چند و چون فضای کتاب را به بیننده و خواننده بنمایاند. چنین کاری باید با پختگی همراه باشد چرا که طراح مجبور است در سطح کوچک و مختصر جلد، طوری ایده های لازم را طراحی کند که در یک نگاه خواننده را با فضای کلی مضمون کتاب آشنا کرده و ذهن و ذوق او را برای مطالعه ی کتاب آماده سازد. بسیاری از ناشران که به اهمیت این امر واقفند، می کوشند طراحی روی جلد را تا جائی که می توانند جذاب کنند تا خواننده و در واقع خریدار این کالاهای تولید شده را به خود جلب کند. جلد کتاب، با کنار هم قرار گرفتن صحیح نوشته ها و تصاویر و رنگها می تواند در معرفی درست و مؤفقیت تجاری آن کتاب مؤثر باشد.
مطالب روی جلد کتاب
اولین صفحه کتاب که با آن مواجه می شویم را روی جلد کتاب می نامند. بر روی جلد کتاب در حالت کلی بر روی جلد کتاب، نام کتاب، نام نویسندگان یا گردآورندگان نوشته می شود. در کتاب های ترجمه، در صورتى که قرار دادن نام مترجم روى جلد کتاب مورد نظر باشد، بهتر است نخست، عنوان کتاب، سپس نام مؤلف، و سرانجام نام مترجم را چاپ کرد؛ و پیش از نام مترجم افزود: «ترجمه» یا «مترجم». بودن دو نام روى جلد، زیر هم و بدون واژه‌هاى «تألیف» یا «نوشته» یا «ترجمه» و غیره، ممکن است این پندار را در ذهن خوانندگان ایجاد کند که آن دو تن با هم کتاب را نوشته‌اند. علاوه بر مطالب گفته شده می بایست تصویری متناسب با محتوای کتاب نیز در این صفحه درج شود. اگر مؤلف و ناشر بتوانند جلد کتاب را با حداکثر کیفیت و پتانسیل برای کتاب طراحی کنند، میزان جذب مخاطبین و فروش به صورت قابل محسوسی بالاتر خواهد رفت. چه بخواهید طرح جلد را خودتان انجام دهید یا کار را به یک طراح جلد بسپارید، بازهم در طراحی جلد کتاب یکسری اصول کلی وجود دارد که می‌بایست از آنها مطلع باشید. در این مطلب سعی کرده‌این با مطالعه منابع مختلف به تشریح مطلب افزایش فروش کتاب و توصیه‌هایی برای طراحی جلد بپردازیم.
توصیه هایی برای طراحی روی جلد کتاب و افزایش فروش کتاب
درباره طراحی روی جلد کتاب در فرآیند چاپ کتاب، توصیه‌هایی شنیده‌ایم و می‌توان گفت این توصیه‌ها معمولاً بسیار متنوع و گاهاً متضاد هستند. یکی از اولین عناصری که در هر کتاب در دید اول به چشم می‌آید و برای بسیاری از خوانندگان حساس و دقیق مهم است روی جلد کتاب می‌باشد. بسیاری از نویسندگان کتاب بعد از اتمام نگارش کتاب آن را برای طراحی قبل از چاپ کتاب ارسال می‌کنند. طراحی کتاب مانند طراحی هر چیز دیگری صرفاً برای بهبود استفاده از آن انجام می‌شود؛ کما اینکه طراح کتاب عموماً با محتوای کتاب کاری ندارد و سعی می‌کند محتوای نگارش شده را به گونه‌ای آماده کند که خوانندگان براحتی بتوانند کتاب را مطالعه کنند. این مساله مهم است که نویسندگان کتاب اصول اساسی طراحی کتاب را بدانند و در فرآیند طراحی آن ـ چه خودشان این کار را انجام دهند و چه انجام آن را به طراح بسپارند ـ نظارت و دانش کافی را داشته باشند. از آنجایی که طراحی جلد کتاب از دید بسیاری از نویسندگان بزرگ و معروف نیز بسیار مهم و تاثیرگذار قلمداد شده است با مطالعه منابع مختلف و گزینش مطالب آنها توصیه های مهمی برای طراحی روی جلد کتاب در این مطلب ارائه نموده‌ایم:
۱. کتابهایی که در فیلد کتاب شما منتشر شده‌اند را بررسی کنید.
به کتابهای پرفروشی که در فیلد شما نگارش شده‌اند نگاه کنید. توجه کنید که آیا جلد رویی آنها طراحی شلوغی دارد یا اینکه طراحی سبک و شفافی دارد. به رنگ مورد استفاده در جلد این کتابها دقت کنید. از چه فونتی برای نگارش اطلاعات کتاب در جلد استفاده شده است؟ عناصر جلد کتاب مانند عنوان اصلی، نام مؤلف و موارد دیگر در کجای جلد قرار گرفته‌اند؟ با بررسی این عناصر اطلاعات خوبی می‌توانید برای کتابتان کسب کنید.
۲. طرحی حرفه‌ای برای جلد استفاده کنید.
اینکه شما به اینترنت مراجعه کنید و طرحی آماده را انتخاب و برای کتاب خود استفاده کنید نمی‌تواند درست باشد. کتاب یک محصول است و می‌باید همانند محصولات دیگر کیفیت کافی و لازم را داشته باشد و تمامی اصول بازاریابی برای آن وجود داشته باشد. جلد کتاب همانند بسته‌بندی محصولات است. هرچقدر محصول خوب و خاص بسته‌بندی شود قدرت فروش آن بیشتر می‌شود. مانند کالاهای دیگر، صرفاً بسته‌بندی و ظاهر کالا شرط کافی نیست و می‌بابیست محتوای خوبی نیز دربرداشته باشد.
۳. عواطف مشتریان و خوانندگان کتاب را به کتاب خود جلب کنید.
بسیاری از خوانندگان، کتاب را بر اساس عواطف خود انتخاب می‌کنند. سعی نکنید که طراحی و اطلاعات ارائه شده در جلد کتاب فرآیند عقلانی و منطقی ذهن خوانندگان را برنیانگیزد. شما می‌توانید در پشت جلد (پشت کتاب) یکسری اطلاعات که به لحاظ عاطفی جذاب نیستند و فقط به صورت منطقی و عقلانی اطلاعاتی ارائه می‌دهند مطرح کنید اما روی جلد کتاب جایی است که می‌بایست بیشتر عواطف خوانندگان را برانگیزد. به همین خاطر است که بررسی کتابهای پرفروش هم حیطه کتاب شما اهمیت پیدا می‌کند. مطمئناً در جلد (جلد روی کتاب) این کتابها عناصر عاطفی خواهید دید که نقش کلیدی بازی می‌کنند. حال این عناصر محتوایی باشند (استفاده از برخی واژگان) یا از طریق طراحی و تصویر و رنگ.
۴. از تیزر، توضیح خیلی کوتاه یا تصویر مرتبط با مفهوم کتاب در جلد کتاب استفاده کنید.
کتاب خود را به دقت بررسی کنید. سعی کنید تیزر یا تصویری که مرتبط با مفهوم کتاب است برای کتاب خود برگزینید. بسیاری از کتابهای پرفروش از عنوان فرعی نیز در کتاب عنوان اصلی کتاب استفاده می‌کنند. عنوان فرعی توضیحی بسیار مختصر از عنوان اصلی ارائه می‌کند. برای مثال عنوان «نظریه‌های رواندرمانی» عنوان اصلی کتاب است که در عنوان فرعی «پژوهش، کاربرد و عمل» می‌تواند ذکر شود. یعنی این کتاب به خوانندگان این پیام را می‌هد که علاوه بر ارائه نظریه‌های اصلی رواندرمانی، به ذکر پژوهش‌ها، کاربردهای آنها در محیط‌های بالینی و ارائه مثالی فرضی از کاربرد آن بر روی یک مراجع پرداخته است. برخی از کتابها علی‌رغم داشتن چنین محتوایی، در جلد کتاب آنها را ذکر نمی‌کنند که همین مساله باعث می‌شود خوانندگان اینگونه تصور کنند که کتاب صرفاً به تشریح نظریه‌ها پرداخته و از کاربرد و پژوهش‌های انجام شده حول آنها صحبتی نکرده است. بنابراین، انتخاب عنوان فرعی برای تکمیل عنوان اصلی بسیار سودمند و مفید است.
۵. از ارائه توضیحات زیاد بر روی جلد کتاب پرهیز کنید.
برخی از نویسندگان بر این تصور هستند که می‌بایست جلد کتاب آنها دقیقاً انعکاس دهنده هرآنچه که در محتوای کتاب آورده‌اند باشد. این یک تصور اشتباهی است. قبلاً نیز گفتیم؛ ارائه توضیحات اضافی بر روی کتاب باعث می‌شود که خواننده کتاب گاهاً گمراه‌تر شوند و از خیر خرید کتاب بگذرند.
مطالب روی عطف کتاب:
روى عطف کتاب معمولاً نام مؤلف و عنوان کوتاه کتاب و نام کوتاه یا علامت (آرم) ناشر چاپ مى‌شود. بسته به قطر کتاب، این مطالب مى‌توانند افقى یا عمودى قرار بگیرند. در صورتى که عمودى چاپ شوند، در کتاب‌هاى انگلیسى و آمریکائى مطالب معمولاً از بالا به پائین و در کتاب‌هاى اروپائى بیشتر از پائین به بالا چیده مى‌شوند. در فارسى شیوهٔ انگلیسى – آمریکائى حاکم است.
مطالب پشت جلد کتاب:
پشت جلد کتاب عبارت است از آخرین سطح جلد کتاب. براى کتاب‌هاى دوزبانه و چندزبانه، بهتر است پشت جلد کتاب با زبان یا زبان‌هاى دیگر کتاب، مشخصات و محتواى کتاب را معرفى کند. گاهی در پشت جلد کتاب مطالبى دربارهٔ نویسنده، عکس نویسنده، و یا معرفی کوتاهی از کتاب کتاب چاپ مى‌شود. علاوه بر این درج نام انتشارات، لوگوی انتشارات، آدرس انتشارات، ادرس اینترنتی انتشارات، ذکر کد شابک و بارکد نیز معمول است.
توصیه هایی برای طراحی پشت جلد کتاب و افزایش فروش کتاب
اگر جلد روی کتاب اولین تأثیر را بر روی خوانندگان بگذارد، باید بگوییم که جلد پشت کتاب این قدرت را دارد که خرید کتاب را قطعی کند. اگر می‌خواهید کتاب خود را به فروش برسانید، مطمئن شوید که طراحی و محتوایی که برای کتاب انتخاب می‌کنید خوانندگان کتاب را متقاعد کند تا کتاب را زمین نگذارند. در زیر به ۴ توصیه برای طراحی جلد پشت کتاب می‌پردازیم.
۱. حتماً پشت جلد یک خلاصه کتاب بنویسید.
پشت جلد کتاب یک خلاصه کتاب ماهرانه بنویسید.
۲. خلاصه کتاب کوتاه باشد.
به یاد داشته باشید که روی جلد کتاب وجود فضاهای خالی حیاتی هستند. لزومی ندارد که جلد کتاب را با تصویر یا محتوا پر کنید. خلاصه کتاب را در قسمت مرکزی پشت جلد کتاب قرار دهید. می‌توانید بخشی از اوج داستان را در این خلاصه ذکر کنید همان کاری که تیزرهای تبلیغاتی برای تبلیغات فیلم استفاده می‌کنند. آنها معمولاً بخش‌های ابهام برانگیز و جذاب را برای بینندگان پخش می‌کنند و با ایجاد ابهامات جذاب و تناقضها ذهن بیننده را درگیر می‌کنند تا برای پاسخ به این تناقضها و ابهامات فیلم را ببیند. برخی از نویسندگان به جای اینکار بیوگرافی از خود می‌نویسند که همین بیوگرافی آنقدر باارزش و جالب است که خوانندگان را ترغیب به خرید می‌کند. برای مثال، فردی که کتاب آموزشی برای یک نرم‌افزار نوشته است، اگر از سابقه کاری خود مختصری پشت کتاب ذکر کند خوانندگان با مطالعه آن متقاعد می‌شوند که با کتاب و مولفی حرفه‌ای و با تجربه سروکار دارند. البته بدیهی است که هرگونه سابقه‌سازی جعلی مدنظر ما در این بخش نیست و صرفاً باعث بی‌اعتبار شدن کتاب و اتمام عمر نویسندگی مؤلف می‌شود.
۳. طراحی پشت جلد را به گونه‌ای انجام دهید که همه اطلاعات واضح و مشخص باشد.
انتخاب رنگ و فونت و اندازه مناسب همه مشکلات را حل می‌کند. برخی از طراحان رنگی را برای جلد انتخاب می‌کنند که نوشته‌های در درون آن رنگ طراوت و خوانایی لازم را ندارند. در این حالت، به خودتان زحمت نوشتن خلاصه کتاب یا بیوگرافی را ندهید؛ زیرا پیامی که شکل ارائه آن واضح و آشکار نباشد، بهتر است تبدیل به فضای خالی باشد که قبلاً هم مطرح شده برای جلد کتاب حیاتی است.
۴. از یک طراح جلد حرفه‌ای استفاده کنید.
اینکه تقلید ناشیانه‌ای از طرح یک کتاب انجام داده باشید دو حالت منفی به وجود میاورد. اول اینکه طراحی کتاب یونیک و خاص نخواهد بود دوم اینکه احتمال دارد کتابهای ضعیف دیگری از این طرح استفاده کرده‌اند که همین مساله به صورت ناخودآگاه در ذهن خواننده تأثیر منفی بگذارد. شما یک مؤلف هستید؛ بنابراین اگر قبلاً به صورت حرفه‌ای کار طراحی انجام داده‌اید که بسیار عالی است. اما اگر قبلاً کار طراحی نکرده‌اید بدون اینکه طرح جلد کتابتان را ببینیم می‌توانیم اذعان کنیم که طرحی ضعیف خواهد بود. بنابراین، بهتر است از یک طراح حرفه‌ای استفاده کنید.
سایز و قطع کتاب در زمان طراحی
سایز کتاب ها در زمان طراحی با آنچه شما بعد از اتمام مراحل کتاب می بینید متفاوت است زیرا بخشی از کتاب در زمان برش حذف می گردد. برای به دست آوردن سایز دقیق کتاب در زمان طراحی ابتدا می بایست به قسمت انواع سایز کتاب مراجعه فرمایید، پس از آشنایی اولیه با سایز و قطع کتاب ها می بایست به هر طرف از ابعاد گفته شده نیم سانت اضافه کرد و عطف کتاب را نیز به آن افزود. به ازای هر ۱۰۰ صفحه کتابی با کاغذ ۷۰ گرمی، نیم سانتیمتر عطف در نظر بگیرید. به عنوان مثال کتابی که قطع آن وزیری باشد و ۱۰۰ صفحه داشته باشد سایز کل کتاب باید ۳۵٫۵* ۲۵ در نظر بگیرید. و اگر همین کتاب را به صورت رقعی می خواهید طراحی کنید باید سایز را ۳۰٫۵*۲۲ سانتیمتر در نظر بگیرید.
سایز عطف کتاب در زمان طراحی
در کتابهایی که عطف آنها نیم سانتیمتر یا کمتر باشد از نوشتن اطلاعات گفته شده صرف نظر می‌شود. برای کتابهایی با کاغذ تحریر ۷۰ گرمی، سایز عطف کتاب نیم سانتیمتر به ازاء هر ۱۰۰ صفحه می‌باشد، مثلاً اگر کتاب شما ۲۰۰ صفحه باشد می‌بایست یک سانتیمتر برای عطف در نظر گرفت.
نکات مهم در طراحی جلد کتاب در رشته های مختلف
در طراحی جلد کتاب باید طراح به نکات مهمی توجه کنید که برخی از آنها را در چند رشته به اختصار توضیح می‌دهیم، دقت فرمایید که در انتشارات کتیبه نوین طراح جلد هر کتاب در زمینه موضوع کتاب تسلط کافی را دارا می باشد.
طراحی جلد کتاب علمی و معمولاً اکثر کتابها در آخرین مرحله قبل از چاپ کتاب انجام می‌شود. در طراحی جلد کتاب علمی، بهتر است که محتوای کتاب را مطالعه شود تا بتوان از آن کتاب تصویر ذهنی ساخت و همان را پیاده‌سازی کرد. در صورتیکه درون کتاب هرگونه محتوای بصری موجود بود، بهتر است تا از آن تصاویر بر روی جلد کتاب استفاده نمود. به علاوه برای طراحی جلد پشت کتاب علمی تجربه نشان داده که درج منابع معتبر به‌کاررفته در محتوای کتاب و نیز مدارج علمی مؤلف، موجب توجه بیشتر مخاطب و فروش بالاتر کتاب شده است. اکثر کتب علمی دارای مفاهیم تخصصی زیادی هستند که شاید یک طراح ساده نتواند درک مناسبی از آن داشته باشد، ازاین‌رو انتشارات کتیبه نوین طراحی جلد کتاب علمی را با ارجاع تخصصی به گرافیستهای متخصص و تحصیلکرده در همان رشته آکادمیک محول می‌دارد. بدین ترتیب نویسنده کتاب می‌تواند اطمینان خاطر پیدا کند که طراحی جلد کتاب او باکیفیتی عالی و متناسب با متن کتاب وی آماده خواهد شد.
طراحی جلد کتابهای علوم انسانی و مدیریت باکیفیت عالی، تضمین‌کننده فروش بیشتر و افزایش تیراژ کتاب خواهد بود، البته پیدا کردن طرحی جذاب و چشمگیر در این زمینه کار سختی به نظر می‌رسد چراکه طراحی جلد کتابهای علوم انسانی و مدیریتی مطمئناً باید با جلوه‌های خاص و متناسب با محتوای کتاب باشد. می‌توان با مراجعه به سایت‌های فروش کتاب در سطح دنیا مانند آمازون ایده‌های ناب برای طراحی جلد کتابهای علوم انسانی و مدیریت به دست آورد و یا تصویر یکی از مدیران موفق بین‌المللی که نامی آشنا و معروف دارد را بر روی جلد کتاب مدیریت استفاده نمود، اما نکته مهم و اساسی در طراحی جلد کتابهای علوم انسانی و مدیریت این است که حتماً یک طراحی یونیک و منحصربفرد توسط فردی مجرب و حرفه‌ای در این زمینه صورت گیرد. بهتر است این شخص، از زیرمجموعه انتشاراتی باشد که قصد چاپ کتاب شما را دارد، زیرا علاوه بر آشنایی با سبک کاری انتشارات، می‌تواند با دیگر عوامل نشر کتاب هماهنگ بوده تا درمجموع چاپ کتاب باکیفیت عالی و باب طبع متقاضی راهی بازار شود.
طراحی جلد کتابهای مهندسی باید مدرن و به روز باشد و بهتر است که عنوان کتاب بر روی جلد به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته شود. کتابهای مهندسی به دلیل کاربرد عمومی و تخصصی فراوانی که دارند، از تنوع زیادی برخوردار هستند و ظاهر و طرح روی جلد کتاب وجه تمایز و انتخاب آنها توسط خریدار است، بنابراین طراحی جلد کتابهای مهندسی باید با وارد نمودن جزئیات بیشتری از موضوع و محتوای داخلی و عکس‌های منحصربه‌فرد مرتبط با آن به شیوه‌ای خلاقانه و جذاب به‌وسیله طراحی مسلط و حرفه‌ای انجام گیرد. البته گاهی پیش می‌آید که کتاب علمی که برای چاپ آماده می‌شود از نوع ترجمه‌ای بوده و اغلب از طرح همان منبع و یا طرحی که تا حدود زیادی مشابه آن است، برای طراحی جلد در نظر می‌گیرند و یا برای جلب‌توجه و تأثیرگذاری بیشتر بر روی مخاطب کتاب، خلاصه‌ای از فعالیت‌ها و تخصص مترجم بر روی پشت جلد کتاب قرار می‌دهند. رعایت برخی پارامترها نظیر نوع و نحوه چینش تصاویر، فونت عنوان و جایگاه آن بر روی جلد برای بهتر دیده شدن و نیز رنگ‌های مورداستفاده در طراحی جلد کتابهای مهندسی تأثیر مستقیمی بر جذابیت و کیفیت مطلوب آن جهت جلب‌توجه مخاطبان دارد. برای هر چه‌بهتر انجام دادن این موارد نیاز است که گرافیست متخصص طراحی کتابهای رشته مهندسی باشد و با نویسنده تعامل نزدیکی برقرار کند تا او را از کم و کیف مطالب کتاب آگاه ساخته و چنانچه ایده و طرحی برای طراحی جلد کتاب دارد، با او در میان بگذارد.
طراحی جلد کتابهای هنر و معماری باید آمیخته‌ای از هنر و صنعت باشد، چراکه منشأ معماری هنر و زیباسازی است بنابراین این امر باید هنگام طراحی جلد کتابهای هنر و معماری در تمام ارکان و جزئیات کتاب خود را مشهود و ملموس نماید. کتابهای هنر و معماری جز دسته‌بندی چاپ کتاب دانشگاهی است که چنانچه در انتشارات کتیبه نوین منتشر شود از بسیاری جهات به نفع نویسنده است، چراکه طراحی جلد کتابهای هنر و معماری اگر توسط طراح متخصص حوزه کتب دانشگاهی معماری انجام شود، خروجی کار مطلوب‌تر و تخصصی‌تر خواهد بود.
طراحی جلد کتاب کودک باید با انواع تکنیک‌های زیباسازی و جلب توجه کودکان همراه باشد و بتواند محتوای درون کتاب را در قالب تصاویری زیبا و قابل فهم برای کودک با ترکیب رنگی شاد و جذاب نشان دهد. این مسئله بسیار مهم است، چراکه برای کودکان به خصوص آنهایی که در رده سنی زیر هفت سال دارند، جلد کتاب باید موجب برقراری ارتباط بهتر و جلب توجه آنان گردد. برای طراحی جلد کتاب کودک در سنین بالاتر می‌توان از نوشته‌های زیبا نیز استفاده کرد. چنانچه در انجام طراحی جلد کتاب کودک نکات فوق در نظر گرفته شود تأثیر مهمی در افزایش فروش و تیراژ کتاب کودک خواهد داشت.
طراحی جلد کتاب داستان باید انتقال‌دهنده خوبی برای محتوای داستان کتاب باشد و حس کنجکاوی مخاطب را تحریک سازد. برای مثال نوشتن یادداشتی از نویسنده، افتخارات یا کتب چاپ شده موفق قبلی او و یا قسمتی از اوج داستان در پشت جلد، به همراه یک طرح گرافیکی جذاب در علاقه‌مند کردن مخاطب برای خرید کتاب بسیار مؤثر خواهد بود. توجه به سبک داستان و اینکه کتاب شامل چند داستان کوتاه بوده و یا یک مجموعه داستان بلند است، در انجام طراحی جلد کتاب داستان نقش کلیدی و مهمی دارد.
طراحی جلد کتاب رمان نیز نقش بسیار مؤثری در میزان فروش آن دارد، چراکه بسیاری از مخاطبین رمان هیچ پیش‌زمینه‌ای از آن ندارند و تنها از پشت ویترین مغازه یا مشاهده آن در یک سایت اینترنتی اقدام به خرید کتاب رمان می‌نماید، بنابراین طراحی جلد کتاب رمان به همراه عنوان جذاب، دو فاکتور اصلی در ارتباط برقرار کردن با خواننده است. زحمات نویسنده و روح و روان رمان باید در تصویر و طراحی جلد کتاب رمان ملموس باشد، بنابراین یک طراح حرفه‌ای حتماً باید پیش از شروع کار رمان را مطالعه کند تا بداند قصه چیست و آن را به شکل مناسب و قابل‌فهم در طراحی جلد کتاب رمان به مخاطب انتقال دهد و چنانچه خلاصه و یا متنی کوتاه و جذاب از محتوای درون رمان در پشت کتاب قرار دهد، بی‌تردید در کار خود موفق‌تر بوده است.
طراحی جلد کتاب شعر را می‌توان با سبک شعری استفاده‌شده در کتاب، هماهنگ کرد. اینکه شعر از نوع غزل یا سپید باشد و بطور کل از سبک‌های قدیم بوده یا سبک جدید، طراحی جلد کتاب شعر را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. مضمون شعر عاشقانه و یا غمگین، اجتماعی یا مذهبی و امثال این در رنگ‌بندی و تصاویر به‌کاررفته بر روی جلد کتاب مؤثر است. جلد پشت کتاب شعر را نیز باید در نظر گرفت. آشنایی مختصر با شاعر، یادداشتی از او و یا یک قطعه کوتاه از اشعار داخل کتاب، ایده‌های جذاب و جالب‌توجهی برای جذب مخاطب و افزایش فروش کتاب شعر خواهند داشت.
انواع جلد در چاپ کتاب
- جلد شُمیز: معادل انگلیسی این جلد Paperbacked book نام دارد. این جلد مقوایی یا جلد نرم و تقریباً نازک است که معمولاً با یک سیلیفون بر روی آن به کتاب الصاق می‌گردد. این جلد عمدتاً برای کتابهای درسی و کتابهای مختص کودکان استفاده می‌شود.
- جلد کاغذی: جلد کاغذی جلدی است که جنس آن از کاغذ است. معادل انگلیسی آن paper cover می‌باشد. جلد شمیز در مقایسه با جلد کاغذی علاقمندان زیادی دارد و بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- جلد گالینگور: اگر کتابهایی مانند دیوان اشعار حافط و یا پایان نامه‌های دانشجویی را دیده باشید این کتابها دارای جلد گالینگور هستند. این جلد، جلدی ضخیم و محکم با رویه پارچه‌ای یا چرمی است.
- جلد سخت: جلد سخت تقریباً مانند گالینگور است اما در بحث طراحی روی جلد و روکشی کاغذی که بر روی جلد آن می‌آید با جلد گالینگور متفاوت می‌باشد. در جلد سخت اطلاعات کتاب بر روی کاغذی که روی جلد چسبیده شده است یا قرار گرفته است و می‌توان آن را جدا نمود می‌آید اما در جلد گالینگور اطلاعات کتاب بر روی خود جلد آورده می‌شود.
تئوری رنگها و هارمونی رنگ
دایره یا چرخه رنگ
یک دایره رنگ ابتدایی که در آن رنگ‌های قرمز، زرد و آبی وجود دارند، در واقع دایره رنگ سنتی در هنرهای تجسمی به شمار می‌آید. سر آیزاک نیوتون (Sir Isaac Newton) در سال ۱۶۶۶ اولین نمودار رنگ دایره شکل را به وجود آورد. از آن زمان تا کنون، دانشمندان و هنرمندان به مطالعه و طراحی نمونه‌های متنوع و مختلف این مفهوم اولیه بوده‌اند.
اختلاف نظرهای متعدد درباره صحت و برتری یک چیدمان نسبت به دیگری، مدام موجب بروز مناقشاتی در این جمع شده است، اما در حقیقت هر دایره رنگی که ترتیب منطقی رنگ‌های خالص در آن رعایت شده باشد، موثق و قابل استفاده خواهد بود.
رنگ‌های اصلی
در تئوری رنگ سنتی، قرمز، زرد و آبی رنگ‌های اصلی هستند زیرا دانه‌های رنگی تشکیل دهنده آنها از ترکیب هیچ رنگ دیگری به وجود نیامده و تمام رنگ‌های دیگر از ترکیبات مختلف این سه رنگ با یکدیگر به دست می‌آیند.
رنگ‌های فرعی یا ثانویه
سبز، نارنجی و بنفش رنگ‌هایی هستند که از ترکیب رنگ‌های اصلی با یکدیگر حاصل می‌شوند. محل قرار گیری هر رنگ ثانویه در دایره رنگ، بین دو رنگ اصلی تشکیل دهنده‌اش است.
رنگ‌های ترکیبی
زرد- نارنجی، قرمز- نارنجی، قرمز- بنفش، آبی – بنفش، آبی- سبز و زرد – سبز، این رنگها از ترکیب یک رنگ اصلی با یک رنگ فرعی به وجود می‌آیند و در اینجا هم، در میان دو رنگ تشکیل دهنده خود قرار می‌گیرند.
هماهنگی (هارمونی) رنگ
هماهنگی یا هارمونی به معنای «چیدمان مطبوع اجزاء یک کل» است و وجود آن در تمام مظاهر زندگی از موسیقی، شعر، رنگ یا حتی یک کیک زیبا، جلوه می‌کند. از نظر دیداری، هماهنگی، در چیزی است که موجب لذت چشم می‌شود. این هماهنگی بیننده را مجذوب کرده و احساس نظم و تعادل را در او ایجاد می‌کند. هنگامی که چیزی ناهماهنگ است، یا خسته کننده است یا وحشتناک. از طرفی هارمونی بیش از حد نیز به ترکیبی بسیار ملایم و نچسب تبدیل می‌شود و بیننده را آن طور که باید مجذوب و علاقه مند نمی‌کند و بالعکس عدم حضور آن نیز تصویری به وجود می‌آورد که هیچ چشمی تحمل دیدن آن را ندارد.
مغز انسان هر چیزی را که قابلیت سازماندهی نداشته و نامفهوم باشد، پس می زند. عمل دیدن به حضور یک ساختار منطقی نیاز دارد و هماهنگی رنگی می‌تواند این علاقه به دیدن و حس تعادل را به وجود بیاورد. به طور خلاصه، یکپارچگی مفرط موجب تحریک ناپذیری و پیچیدگی مفرط موجب تحریک بیش از اندازه مغز می‌شود. تعادل پویا، نتیجه حضور هماهنگی است.
برای مشاهده تعالی هارمونی و هماهنگی کافی است به هارمونی رنگها در در طبیعت دقت کنید. همان طور که گفتیم، تئوری‌های رنگ و هارمونی رنگی متعددی وجود دارند. در اینجا به معرفی چند فرمول ابتدایی در به کار گیری رنگها می‌پردازیم:
هارمونی بر اساس هم جواری رنگها
رنگ‌های هم جوار (پیوسته) یا Analogous Colors، به هر دسته سه تایی از رنگ‌هایی گفته می‌شود که در دایره رنگ کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. مانند زرد-سبز، زرد و زرد-نارنجی. معمولاً در چنین ترکیب‌هایی، یک رنگ از نظر مقدار، بر دو رنگ دیگر برتری دارد.
هارمونی بر اساس رنگ‌های مکمل
رنگ‌های مکمل آنهایی هستند که در دایره رنگ، درست در مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند. مانند قرمز و سبز یا قرمز- بنفش و زرد- سبز. همان طور که در تصویر مشاهده می‌کنید، درجات مختلف زرد-سبز در برگ‌ها، هماهنگی زیبایی با رنگ‌های قرمز-بنفش گل، ایجاد کرده‌اند. رنگ‌های مکمل بالاترین درجه تباین (کنتراست) و ثبات را به وجود می‌آورند.
نمونه طراحی جلد را می توانید در کتاب های چاپ شده در انتشارات کتیبه نوین مشاهده کنید.