مسابقات و جوایز کتاب کودک نقش مهمی در معرفی آثار برجسته، ترویج فرهنگ مطالعه و حمایت از نویسندگان و ناشران دارند. در سطح ایران و جهان، چندین مسابقه و جایزه معتبر وجود دارد که در اینجا به برخی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنم:
مهم‌ترین مسابقات و جوایز کتاب کودک در ایران
-
جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
-
هدف: این جایزه به کتاب‌هایی اختصاص دارد که به لحاظ علمی، فرهنگی و هنری در سطح بالایی قرار داشته باشند.
-
گروه سنی: در این جایزه کتاب‌های کودک و نوجوان نیز حضور دارند.
-
ویژگی‌ها: جوایز در چندین بخش از جمله «کتاب سال» و «کتاب سال کودک» به برندگان اهدا می‌شود. این جایزه از سال ۱۳۷۲ توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود.
-
-
جایزه لاک‌پشت پرنده
-
هدف: این جایزه مخصوص کتاب‌های کودک و نوجوان است که در ایران برگزار می‌شود.
-
گروه سنی: از کودکان تا نوجوانان.
-
ویژگی‌ها: این جایزه برای کتاب‌هایی که در زمینه‌های مختلف (نظیر داستان، تصویرگری، شعر و غیره) برای کودکان و نوجوانان نوشته شده‌اند، اهدا می‌شود. یکی از ویژگی‌های برجسته این جایزه، نظرات داوران که خود از گروه‌های سنی کودک و نوجوان هستند، است.
-
-
جایزه بهترین کتاب کودک و نوجوان از دیدگاه نوجوانان (جایزه مهرگان)
-
هدف: این جایزه از سوی نوجوانان به بهترین کتاب‌هایی که در طول سال منتشر شده‌اند اهدا می‌شود.
-
گروه سنی: نوجوانان.
-
ویژگی‌ها: این جایزه به نوعی ارتباط مستقیم بین نویسندگان و مخاطبان نوجوان ایجاد می‌کند و تلاش دارد تا ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی را در آثار کودک و نوجوان تقویت کند.
-
-
جایزه شهر کتاب برای کتاب‌های کودک
-
هدف: ترویج فرهنگ کتابخوانی و شناخت آثار برجسته در حوزه کتاب‌های کودک و نوجوان.
-
گروه سنی: کودک و نوجوان.
-
ویژگی‌ها: این جایزه به طور خاص به معرفی بهترین کتاب‌های کودک در ایران پرداخته و توسط مؤسسه‌های مختلف فرهنگی اهدا می‌شود.
-
-
جایزه پروین اعتصامی
-
هدف: این جایزه به آثار برتر در حوزه شعر و ادبیات کودک و نوجوان اهدا می‌شود.
-
گروه سنی: کودک و نوجوان.
-
ویژگی‌ها: این جایزه در زمینه‌های مختلف شعر کودک، داستان کوتاه و نثر ویژه کودک به بهترین آثار اهدا می‌شود.
-
مهم‌ترین مسابقات و جوایز کتاب کودک در جهان
-
جایزه هانس کریستیان اندرسن (Hans Christian Andersen Award)
-
هدف: این جایزه به نویسندگان و تصویرگران برجسته کتاب‌های کودک که سهم چشم‌گیری در ادبیات کودک دارند، اهدا می‌شود.
-
گروه سنی: کودک و نوجوان.
-
ویژگی‌ها: این جایزه توسط اتحادیه بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) برگزار می‌شود و هر دو سال یک بار به نویسنده یا تصویرگری که بیشترین تأثیر را در ادبیات کودک گذاشته‌اند، اهدا می‌شود.
-
-
جایزه میلتون کنت (Milton Kint)
-
هدف: جایزه‌ای برای آثار کودکانه که از نظر ادبی و هنری ارزش زیادی دارند.
-
گروه سنی: کودکان و نوجوانان.
-
ویژگی‌ها: این جایزه به طور ویژه در زمینه‌های ادبیات داستانی کودک و رمان‌های بلند اهدا می‌شود.
-
-
جایزه کتاب کودک نیوبری (Newbery Medal)
-
هدف: یکی از معتبرترین جوایز ادبیات کودک در جهان که توسط انجمن کتابخانه‌های آمریکا (ALA) اهدا می‌شود.
-
گروه سنی: کودک و نوجوان.
-
ویژگی‌ها: این جایزه به نویسندگان کتاب‌های کودک با کیفیت ادبی بالا اهدا می‌شود. نیوبری به عنوان یک معیار برجسته برای تعیین بهترین کتاب کودکانه در نظر گرفته می‌شود.
-
-
جایزه کالدکوت (Caldecott Medal)
-
هدف: این جایزه به تصویرگری برجسته در کتاب‌های کودک اهدا می‌شود.
-
گروه سنی: کودک.
-
ویژگی‌ها: این جایزه توسط انجمن کتابخانه‌های آمریکا و در زمینه تصویرگری برای کتاب‌های کودکانه اهدا می‌شود و کتاب‌های تصویری و داستان‌هایی که تأثیر بصری بیشتری دارند را مورد تقدیر قرار می‌دهد.
-
-
جایزه کین (The Kate Greenaway Medal)
-
هدف: این جایزه نیز به کتاب‌های کودکانه با تصویرگری برجسته اختصاص دارد.
-
گروه سنی: کودک.
-
ویژگی‌ها: از طرف انجمن کتابخانه‌های بریتانیا به تصویرگران کتاب‌های کودک اهدا می‌شود.
-
-
جایزه کارنگی (Carnegie Medal)
-
هدف: به کتاب‌های کودک و نوجوان با محتوای ادبیات داستانی برجسته و تاثیرگذار اهدا می‌شود.
-
گروه سنی: نوجوان.
-
ویژگی‌ها: این جایزه توسط کتابخانه‌های بریتانیا برای آثار داستانی برجسته در ادبیات نوجوانان اهدا می‌شود.
-
-
جایزه بین‌المللی آسترید لیندگرن (Astrid Lindgren Memorial Award)
-
هدف: این جایزه در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به افرادی که تأثیر زیادی در این زمینه گذاشته‌اند، اهدا می‌شود.
-
گروه سنی: کودک و نوجوان.
-
ویژگی‌ها: این جایزه که در سوئد اهدا می‌شود، به عنوان یکی از بزرگترین جوایز ادبیات کودک در دنیا شناخته می‌شود. افراد برگزیده معمولاً نویسندگان و تصویرگران بزرگ و معروف جهانی هستند.
-
-
جایزه کتاب‌های کودک بین‌المللی (International Children’s Book Prize)
-
هدف: این جایزه به نویسندگان کتاب‌های کودک که اثرشان به زبان‌های مختلف ترجمه شده باشد، اهدا می‌شود.
-
گروه سنی: کودک.
-
ویژگی‌ها: این جایزه به ترویج و تشویق آثار جهانی در زمینه کتاب کودک کمک می‌کند.
-
-
جایزه کتاب کودک بایرن (Bayerischer Buchpreis)
-
هدف: این جایزه در آلمان به نویسندگان برجسته کتاب‌های کودک اهدا می‌شود.
-
گروه سنی: کودک و نوجوان.
-
ویژگی‌ها: جایزه بایرن یکی از جوایز شناخته‌شده در دنیای ادبیات کودک است که به بهترین آثار در حوزه کودک و نوجوان تقدیم می‌شود.
-
نتیجه‌گیری:
جوایز و مسابقات کتاب کودک در سطح جهانی و ملی به طور عمده برای ارتقاء فرهنگ کتابخوانی و معرفی نویسندگان و آثار برجسته در این حوزه برگزار می‌شوند. هر کدام از این جوایز از نظر نوع اثر (کتاب داستان، شعر، تصویرگری، کتاب‌های آموزشی و علمی) و مخاطب هدف (کودکان و نوجوانان) تفاوت دارند، اما همه آن‌ها به تقویت و ترویج ادبیات کودک و نوجوان در سطح جهانی کمک می‌کنند.