قطع جیبی یکی از قطع‌های رایج و کوچک برای چاپ کتاب است که معمولاً برای کتاب‌های جیبی، رمان‌ها، داستان‌ها، و کتاب‌های ارزان‌قیمت استفاده می‌شود. ابعاد این قطع معمولاً 11 × 15 سانتی‌متر است و به‌دلیل کوچک بودن اندازه، نیاز به دقت بالایی در طراحی و صفحه‌آرایی دارد. در اینجا، راهنمای جامع برای صفحه‌آرایی کتاب در قطع جیبی آورده شده است.

1️⃣ تنظیم ابعاد و حاشیه‌های صفحه

📏 ابعاد صفحه:

• عرض صفحه: 11 سانتی‌متر

• ارتفاع صفحه: 15سانتی‌متر

این ابعاد کوچک باعث می‌شود که فضای کمی برای قرار دادن محتوا داشته باشیم، بنابراین توجه به فضای سفید (White Space) و طراحی فشرده ضروری است.

🖼️ تنظیم حاشیه‌ها:

حاشیه‌های مناسب به خوانایی کتاب کمک می‌کند و از شلوغ شدن صفحات جلوگیری می‌کند. در قطع جیبی، به دلیل اندازه محدود صفحه، تنظیم دقیق حاشیه‌ها بسیار مهم است:

• حاشیه بالا (Top Margin): 2.5 سانتی‌متر

• حاشیه پایین (Bottom Margin): ۲ سانتی‌متر

• حاشیه داخلی (Inner Margin – Gutter): 2.5 سانتی‌متر (برای جلوگیری از پوشش حروف هنگام صحافی)

• حاشیه بیرونی (Outer Margin): 2.۵ سانتی‌متر

📐 نکته: در نرم‌افزارهای طراحی مانند Adobe InDesign می‌توانید حاشیه‌ها را با دقت بالا تنظیم کنید و از گایدلاین‌ها برای نظم بیشتر استفاده کنید.

2️⃣ انتخاب فونت و اندازه متن

🎯 فونت‌های پیشنهادی برای متن فارسی:

• فونت میترا

• فونت وزیر

• فونت دیما

• فونت تاهوما

• فونت یکان

• فونت شبنم

انتخاب فونت مناسب برای این قطع بسیار مهم است. چون فضای صفحه محدود است، باید از فونت‌هایی استفاده کنید که هم خوانا باشند و هم در این فضای کوچک قابل استفاده باشند.

🔤 اندازه فونت:

• متن اصلی: برای متن‌های اصلی از اندازه ۱2 تا ۱3 پوینت استفاده می‌شود.

• عنوان‌ها: برای تیترهای اصلی از اندازه ۱۲ تا ۱۴ پوینت استفاده می‌شود.

• زیرنویس‌ها (Footnotes): اندازه ۹ یا ۱۰ پوینت برای زیرنویس‌ها مناسب است.

📝 فاصله بین خطوط (Leading):

برای خوانایی بهتر، فاصله خطوط باید حدود ۱.۲ تا ۱.۳ برابر اندازه فونت باشد. برای فونت ۱۰ پوینت، فاصله خطوط باید حدود ۱۲ تا ۱۳ پوینت باشد.

3️⃣ چیدمان پاراگراف‌ها

📄 تراز متن:

تمام متن کتاب‌های فارسی باید به صورت راست‌چین (RTL) تنظیم شود تا هماهنگی با زبان فارسی حفظ شود.

🔲 تو رفتگی خط اول (Indent):

• معمولاً در ابتدای هر پاراگراف یک تو رفتگی (Indent) به اندازه ۵ میلی‌متر در نظر گرفته می‌شود.

• در برخی از کتاب‌ها ممکن است از فاصله‌گذاری بین پاراگراف‌ها به جای تو رفتگی استفاده شود.

📏 فاصله بین پاراگراف‌ها:

• فاصله‌گذاری بین پاراگراف‌ها معمولاً ۴ میلی‌متر است تا خوانایی بهتر حفظ شود و از شلوغی صفحات جلوگیری شود.

4️⃣ شماره‌گذاری صفحات

📑 شماره‌گذاری صفحات:

شماره‌گذاری صفحات باید به‌طور منظم و در مکانی مشخص قرار گیرد:

• شماره صفحات معمولاً در پانوشت (Footer) قرار می‌گیرد، ولی در برخی موارد نیز می‌توان آن را در سرصفحه (Header) قرار داد.

• در صفحات ابتدایی کتاب (مثل شناسنامه، فهرست مطالب و مقدمه) معمولاً از شماره‌گذاری رومی استفاده می‌شود.

• از صفحه‌ای که محتوای اصلی کتاب آغاز می‌شود، شماره‌گذاری با اعداد عربی ادامه می‌یابد.

🧐 صفحات فصل‌ها:

• صفحه اول فصل‌ها معمولاً بدون شماره‌گذاری است یا ممکن است شماره‌گذاری خاصی داشته باشد.

5️⃣ طراحی و چیدمان عنوان‌ها، سرصفحه‌ها و فهرست مطالب

📝 عنوان‌ها:

• برای عنوان‌های اصلی کتاب معمولاً از فونت‌های درشت و اندازه‌های ۱۲ تا ۱۴ پوینت استفاده می‌شود.

• عنوان فصل‌ها باید در ابتدای هر فصل به‌صورت برجسته و با طراحی مناسب قرار گیرد.

📚 فهرست مطالب:

• فهرست مطالب معمولاً پس از شناسنامه و صفحه عنوان قرار می‌گیرد.

• در طراحی فهرست مطالب، باید از فونت‌های مناسب (مانند ۱۰ تا ۱۲ پوینت) استفاده کنید و شماره صفحات به‌طور دقیق در کنار هر عنوان درج شود.

6️⃣ تصاویر، جداول و گرافیک‌ها

🖼️ تصاویر:

• در قطع جیبی معمولاً از تصاویر کوچک استفاده می‌شود.

• کیفیت تصاویر باید حداقل ۳۰۰ DPI باشد تا در چاپ به‌درستی نمایش داده شوند.

• تصاویر می‌توانند در کنار متن یا به‌صورت تمام صفحه قرار گیرند. اگر از تصاویر تمام صفحه استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که مد رنگ CMYK برای چاپ انتخاب شده باشد.

📊 جداول:

• جداول باید با اندازه مناسب در صفحه تنظیم شوند و فونت جداول معمولاً ۸ یا ۹ پوینت است.

• برای جداول بزرگ‌تر از چند صفحه استفاده می‌شود تا محتوا فشرده نشود.

7️⃣ مرحله نهایی: تنظیم فایل برای چاپ

💻 خروجی نهایی برای چاپ:

• خروجی نهایی برای چاپ کتاب باید معمولاً در فرمت PDF باشد.

• فایل‌های خروجی باید به‌طور دقیق در مد رنگ CMYK تنظیم شوند تا رنگ‌ها در چاپ به‌درستی نمایش داده شوند.

• هنگام تنظیم فایل، فاصله برش (Bleed) باید حداقل ۳ میلی‌متر از هر طرف در نظر گرفته شود تا هنگام برش چاپ، هیچ قسمتی از محتوای کتاب از بین نرود.

📏 نکته: اگر از تصاویر استفاده می‌کنید، حتماً باید ۳۰۰ DPI و مد رنگ CMYK باشد تا کیفیت چاپ بالا و دقیق باشد.

8️⃣ نکات تکمیلی برای صفحه‌آرایی حرفه‌ای:

🔄 یکپارچگی طراحی:

تمام صفحات کتاب باید طراحی یکپارچه و هماهنگ داشته باشند. این شامل هماهنگی در انتخاب فونت‌ها، اندازه‌ها، فاصله‌ها و چیدمان متن و تصاویر است.

✍️ استفاده از گایدلاین‌ها (راهنماها):

در نرم‌افزارهایی مثل InDesign می‌توانید از گایدلاین‌ها برای چیدمان دقیق‌تر صفحات استفاده کنید.

📊 استفاده از فایل‌های وکتور برای گرافیک‌ها:

برای گرافیک‌ها از فایل‌های وکتور (مانند AI یا EPS) استفاده کنید تا در چاپ کیفیت خود را از دست ندهند.

نتیجه‌گیری:

صفحه‌آرایی کتاب در قطع جیبی به دلیل اندازه کوچک آن نیازمند دقت بیشتری است. انتخاب فونت مناسب، تنظیم دقیق حاشیه‌ها، طراحی مناسب برای تصاویر و جداول و شماره‌گذاری صفحات از جمله نکات مهمی هستند که باید در نظر گرفته شوند. با رعایت این نکات، می‌توانید کتابی با طراحی حرفه‌ای و مناسب برای چاپ در قطع جیبی تهیه کنید که هم از نظر زیبایی‌شناسی و هم از نظر کاربری با کیفیت باشد.

در مورد چاپ و نشر کتاب بیشتر بدانید…

صفحه اصلی وب‌سایت انتشارات کتیبه نوین