سرشناسه چیست؟
سرشناسه کتاب یکی از اطلاعات کلیدی موجود در شناسنامه کتاب است که نام پدیدآورنده اصلی اثر را مشخص می‌کند. این پدیدآورنده می‌تواند نویسنده، مترجم، گردآورنده، مصحح یا هر فردی باشد که بیشترین نقش را در تهیه و تدوین کتاب داشته است.
سرشناسه بر اساس استانداردهای کتابخانه ملی ایران تنظیم شده و در فهرست‌نویسی پیش از انتشار (فیپا) درج می‌شود. این اطلاعات کمک می‌کند تا کتاب در سامانه‌های کتابداری، کتابخانه‌ها و مراکز علمی به‌درستی طبقه‌بندی شود و امکان جستجو و بازیابی آسان‌تر آن برای پژوهشگران، کتابداران و خوانندگان فراهم گردد.
ساختار سرشناسه کتاب
سرشناسه شامل اطلاعات زیر است:
-
نام نویسنده یا پدیدآور اصلی (در صورتی که کتاب تألیفی باشد).
-
نام مترجم، گردآورنده، مصحح یا نویسنده مقدمه (در صورت وجود).
-
سال تولد و در برخی موارد سال وفات پدیدآورنده.
جزئیات فنی سرشناسه
۱. نام نویسنده یا پدیدآورنده اصلی
در صورتی که کتاب تألیفی باشد، نام نویسنده اصلی به عنوان سرشناسه در شناسنامه ثبت می‌شود. این نام مطابق با اطلاعات موجود در کتابخانه ملی ایران تنظیم می‌شود تا از یکنواختی در ثبت آثار اطمینان حاصل گردد.
مثال:
-
“رضایی، علی” نام نویسنده است.
-
“۱۳۶۰-“ نشان می‌دهد که نویسنده در سال ۱۳۶۰ هجری شمسی متولد شده است. اگر نویسنده درگذشته باشد، سال وفات نیز بعد از سال تولد ذکر می‌شود (مثلاً: ۱۳۲۰-۱۳۹۵).
۲. نام مترجم، گردآورنده یا مصحح (در صورت وجود)
اگر کتاب یک اثر ترجمه‌شده باشد، نام مترجم به عنوان سرشناسه در نظر گرفته می‌شود. همچنین، اگر کتاب یک مجموعه گردآوری‌شده یا تصحیح‌شده باشد، نام گردآورنده یا مصحح به عنوان سرشناسه درج می‌گردد.
مثال:
-
“شریفی، مهدی” نام مترجم است.
-
“۱۳۵۵-“ نشان‌دهنده سال تولد مترجم است.
-
“(مترجم)” مشخص می‌کند که این فرد به عنوان مترجم در کتاب نقش داشته است.
اهمیت سرشناسه در کتابخانه‌ها و مراکز علمی
۱. شناسایی دقیق پدیدآورندگان آثار: از آنجا که ممکن است نویسندگان با نام‌های مشابه وجود داشته باشند، ثبت دقیق نام همراه با سال تولد و سایر اطلاعات کمک می‌کند تا از اشتباهات جلوگیری شود.
۲. دسته‌بندی استاندارد در کتابخانه‌ها: سرشناسه نقش مهمی در دسته‌بندی و رده‌بندی کتاب‌ها دارد و به کتابداران و پژوهشگران در جستجوی آثار کمک می‌کند.
۳. ردیابی کتاب‌ها در آرشیوهای علمی: شماره کتابخانه ملی که همراه با سرشناسه ثبت می‌شود، به مراکز علمی و فرهنگی این امکان را می‌دهد که اطلاعات کتاب را در پایگاه‌های داده‌ای ذخیره و بازیابی کنند.
۴. حفظ حقوق معنوی نویسندگان و مترجمان: سرشناسه به ثبت مالکیت معنوی اثر کمک می‌کند و نقش مهمی در حفظ حقوق مؤلفان و مترجمان دارد.
نتیجه‌گیری:
سرشناسه کتاب یکی از مهم‌ترین بخش‌های شناسنامه کتاب است که اطلاعات دقیقی درباره نویسنده، مترجم یا گردآورنده اثر ارائه می‌دهد. این اطلاعات به دسته‌بندی، جستجو و بازیابی کتاب در سیستم‌های کتابخانه‌ای کمک می‌کند و همچنین برای ثبت رسمی و حفظ حقوق نویسندگان ضروری است.
با دریافت و ثبت سرشناسه، کتاب از نظر علمی و حقوقی دارای اعتبار بیشتری شده و امکان استفاده گسترده‌تر در کتابخانه‌ها و مراکز پژوهشی را پیدا می‌کند.