قطع رحلی یکی از بزرگ‌ترین و پرکاربردترین قطع‌ها در چاپ کتاب است که معمولاً برای کتاب‌های نفیس، دینی، تاریخی، مرجع، و همچنین کتاب‌های هنری و تصویری استفاده می‌شود. ابعاد این قطع ۲۱ × ۳۰ سانتی‌متر است که مناسب برای کتاب‌هایی است که محتوای تصویری، نقشه‌ها، یا جداول بزرگ دارند. در اینجا، راهنمای گام‌به‌گام برای صفحه‌آرایی کتاب در قطع رحلی ارائه شده است.

1️⃣ تنظیم ابعاد و حاشیه‌های صفحه

📏 ابعاد صفحه:

• عرض صفحه: ۲۱ سانتی‌متر

• ارتفاع صفحه: ۳۰ سانتی‌متر

این ابعاد به شما فضای زیادی برای تنظیم متن، تصاویر، و طراحی‌های دیگر می‌دهد.

🖼️ تنظیم حاشیه‌ها:

حاشیه‌ها نقش مهمی در صفحه‌آرایی دارند، زیرا به خوانایی، زیبایی و نظم صفحات کمک می‌کنند. تنظیم حاشیه‌ها در قطع رحلی معمولاً به شکل زیر است:

• حاشیه بالا (Top Margin): ۳ سانتی‌متر

• حاشیه پایین (Bottom Margin): ۳ سانتی‌متر

• حاشیه داخلی (Inner Margin – Gutter): ۳ سانتی‌متر (برای جلوگیری از پوشش حروف در هنگام صحافی)

• حاشیه بیرونی (Outer Margin): ۲.۵ سانتی‌متر

📐 نکته: هنگام تنظیم حاشیه‌ها در نرم‌افزارهایی مثل Adobe InDesign از گایدلاین‌ها (راهنماها) برای دقت بیشتر استفاده کنید.

2️⃣ انتخاب فونت و اندازه متن

🎯 فونت‌های پیشنهادی برای متن فارسی:

• فونت میترا

• فونت وزیر

• فونت دیما

• فونت یکان

• فونت تاهوما

• فونت شبنم

انتخاب فونت باید به گونه‌ای باشد که همخوانی خوبی با اندازه صفحات بزرگ قطع رحلی داشته باشد و در عین حال خوانا باشد.

🔤 اندازه فونت:

• متن اصلی: معمولاً برای متن‌های اصلی از اندازه ۱۲ تا ۱۴ پوینت استفاده می‌شود.

• عنوان‌ها: برای تیترهای اصلی و زیرعنوان‌ها، از اندازه ۱۶ تا ۲۰ پوینت استفاده می‌شود.

• زیرنویس‌ها (Footnotes): اندازه ۱۰ یا ۱۱ پوینت برای زیرنویس‌ها مناسب است.

📝 فاصله بین خطوط (Leading):

برای ایجاد فاصله مناسب و خوانایی بالا، فاصله خطوط باید ۱.۵ برابر اندازه فونت باشد.

3️⃣ چیدمان پاراگراف‌ها

📄 تراز متن:

• راست‌چین (RTL): تمام متن کتاب‌های فارسی باید به صورت راست‌چین تنظیم شود.

🔲 تو رفتگی خط اول (Indent):

• معمولاً در ابتدای هر پاراگراف یک تو رفتگی (Indent) به اندازه ۵ میلی‌متر در نظر گرفته می‌شود.

• در برخی کتاب‌ها ممکن است از فاصله‌گذاری بین پاراگراف‌ها به جای تو رفتگی استفاده شود.

📏 فاصله بین پاراگراف‌ها:

• فاصله‌گذاری معمولاً ۵ میلی‌متر است تا از شلوغی صفحه جلوگیری شود و خوانایی حفظ گردد.

4️⃣ شماره‌گذاری صفحات

📑 شماره‌گذاری صفحات:

شماره‌گذاری صفحات باید به صورت دقیق و در مکان مناسب قرار گیرد:

• شماره‌گذاری صفحات معمولاً در پانوشت (Footer) قرار می‌گیرد، ولی در برخی موارد نیز می‌توان آن را در سرصفحه (Header) قرار داد.

• در صفحات ابتدایی کتاب (مثل مقدمه، فهرست مطالب و شناسنامه) معمولاً از شماره‌گذاری رومی استفاده می‌شود.

• از صفحه‌ای که محتوای اصلی شروع می‌شود، شماره‌گذاری با اعداد عربی ادامه می‌یابد.

🧐 صفحات فصل‌ها:

• صفحه اول فصل‌ها معمولاً بدون شماره‌گذاری است یا با شماره‌گذاری خاصی شروع می‌شود.

5️⃣ طراحی و چیدمان عنوان‌ها، سرصفحه‌ها و فهرست مطالب

📝 عنوان‌ها:

• عنوان‌های اصلی کتاب باید بزرگتر از متن اصلی باشند. معمولاً از فونت‌های درشت و اندازه ۱۶ تا ۲۰ پوینت استفاده می‌شود.

• عنوان فصل‌ها باید در ابتدای هر فصل با طراحی برجسته و با اندازه بزرگتر قرار گیرد.

📚 فهرست مطالب:

• فهرست مطالب معمولاً پس از شناسنامه و صفحه عنوان قرار می‌گیرد.

• در صفحه‌آرایی کتاب‌های قطع رحلی، فهرست مطالب باید با دقت و نظم خاصی طراحی شود.

• فونت فهرست مطالب معمولاً ۱۲ یا ۱۳ پوینت است و به صورت مرتب با شماره صفحات در کنار هر عنوان قرار می‌گیرد.

6️⃣ تصاویر، جداول و گرافیک‌ها

🖼️ تصاویر:

• برای کتاب‌های قطع رحلی که اغلب دارای محتوای تصویری هستند، تصاویر باید با کیفیت بالا (حداقل ۳۰۰ DPI) و مناسب صفحه کتاب انتخاب شوند.

• تصاویر می‌توانند به صورت تمام صفحه، در وسط صفحه، یا در کنار متن قرار گیرند.

• راهنمایی: هنگام وارد کردن تصاویر، مطمئن شوید که تصاویر با مد رنگ CMYK وارد شده‌اند تا رنگ‌ها در چاپ صحیح باشند.

📊 جداول:

• جداول باید به‌طور مرتب و به اندازه صفحه تنظیم شوند.

• اندازه فونت جداول معمولاً ۹ یا ۱۰ پوینت است.

• برای جداول بزرگ‌تر، از چند صفحه استفاده می‌شود تا محتوا فشرده نشود.

7️⃣ مرحله نهایی: تنظیم فایل برای چاپ

💻 خروجی نهایی برای چاپ:

• معمولاً فایل خروجی باید به فرمت PDF باشد که برای چاپ دقیق و بی‌نقص استفاده می‌شود.

• باید مطمئن شوید که مد رنگ CMYK برای چاپ افست انتخاب شده باشد تا رنگ‌ها در چاپ دقیق نمایش داده شوند.

• در هنگام تنظیم فایل برای چاپ، از فاصله برش (Bleed) استفاده کنید. فاصله برش باید حداقل ۳ میلی‌متر از هر طرف باشد تا هنگام برش، هیچ قسمتی از محتوای کتاب از بین نرود.

📏 نکته: اگر از تصاویر رنگی استفاده می‌کنید، اطمینان حاصل کنید که تصاویر شما دارای کیفیت ۳۰۰ DPI و با مد رنگ CMYK باشند.

8️⃣ نکات تکمیلی برای صفحه‌آرایی حرفه‌ای:

🔄 یکپارچگی طراحی:

• طراحی کلی کتاب باید یکپارچه و هماهنگ باشد. این شامل هماهنگی در انتخاب فونت‌ها، اندازه‌ها، فاصله‌ها، و نحوه چیدمان متن و تصاویر است.

✍️ استفاده از گایدلاین‌ها (راهنماها):

در نرم‌افزارهایی مثل Adobe InDesign می‌توانید از گایدلاین‌ها و گریدها برای چیدمان دقیق متن و تصاویر استفاده کنید تا صفحات شما دقیقاً طبق استانداردهای مورد نظر تنظیم شوند.

📊 استفاده از فایل‌های وکتور برای گرافیک‌ها:

برای گرافیک‌ها، از فایل‌های وکتور (مانند فایل‌های AI یا EPS) استفاده کنید تا در چاپ کیفیت خود را از دست ندهند.

نتیجه‌گیری:

صفحه‌آرایی کتاب در قطع رحلی نیازمند دقت و توجه به جزئیات است. از انتخاب فونت مناسب گرفته تا تنظیم حاشیه‌ها، فاصله‌ها، شماره‌گذاری صفحات، تصاویر و جداول، همه باید به‌طور دقیق و حرفه‌ای طراحی شوند تا کتاب شما به یک اثر با کیفیت و جذاب تبدیل شود. با رعایت این نکات، می‌توانید کتابی با صفحه‌آرایی زیبا و خوانا در قطع رحلی طراحی کنید که در چاپ و انتشار موفق باشد.

در مورد چاپ و نشر کتاب بیشتر بدانید…

صفحه اصلی وب‌سایت انتشارات کتیبه نوین