ترام چیست؟

ترام در واقع کوچک‌ترین جزء یک کار چاپی می باشد که باعث ایجاد یک تصویر رنگی بسیار ظریف می‌گردد. به نقاط ریز که روی سطح فیلم لیتوگرافی و یا زینک چاپ می‌شود که بسته به شدت آن‌ها سایه روشن در تصویر ایجاد می‌شود ترام می‌گویند.

ترام در واقع به مجموعه‌ای از نقطه‌های کوچک اشاره دارد که به صورت منظم در کنار هم قرار گرفته و چگالی‌های مختلف رنگ‌ها را در چاپ ایجاد می‌کنند. این نقاط می‌توانند با اندازه‌های مختلف در بخش‌های تیره و روشن یک تصویر قرار بگیرند، به طوری که نقاط بزرگ‌تر در قسمت‌های تیره‌تر و نقاط کوچک‌تر در قسمت‌های روشن‌تر استفاده می‌شوند. این فرآیند باعث می‌شود که چشم انسان تصویر را به صورت پیوسته و همگن ببیند.

ترام یکی از مفاهیم کلیدی در دنیای چاپ است که به تکنیک شکستن و تبدیل تصاویر به نقطه‌های کوچک و منظم (به نام ترام) برای ایجاد سایه‌ها و طیف‌های رنگی مختلف در چاپ اشاره دارد. این روش به ویژه در چاپ‌های چهار رنگ یا چاپ افست اهمیت زیادی دارد. استفاده از ترام به چاپگرها این امکان را می‌دهد تا با ترکیب نقاط ریز از رنگ‌های اصلی، تصاویر با وضوح و طیف رنگی گسترده را ایجاد کنند.

برای اینکه یک تصویر یا طرح با وضوح بالایی چاپ شود باید ترام‌ها با تراکم بسیار زیادی در کنار هم قرار بگیرند. اگر با ذربین به یک عکس چاپ شده نگاه کنید متوجه تعدادی نقطه‌های ریز خواهید شد که با ترتیب خاصی در کنار هم قرار گرفته‌اند و در آخر باعث به وجود آمدن تصویر شده‌اند.

اشکال مختلف ترام با تنوع بسیار، مثلاً دایره، بیضی، مربع، لوزی، لانه‌زنبوری، فانتزی و … وجود دارد. اما همه آن‌ها برای هر کار چاپی مناسب نیستند. در کار چاپ افست، معمولاً از مربع استفاده می‌شود. چرا که به دلایل بصری، این ترام واضح‌تر دیده می‌شود و در چاپ افست مناسب‌ترین است.

اما ترام بیضی در محدوده Midtone لطافت و ظرافت خاصی به تصویر می‌دهد. بنابراین شاید مناسب باشد که برای چاپ تصاویر و چهره و نقاشی‌های ظریف از بیضی استفاده کرد.

وقتی به ترام‌های چاپ افست روی زینک دقت کنید متوجه خواهید شد که در نقاط تیره، ترام‌ها درشت‌تر شده و در نقاط روشن، ترام ریزتر است.

کاربردهای ترام در چاپ

• چاپ تصاویر رنگی: در چاپ چهار رنگ (CMYK)، ترام به چاپگرها اجازه می‌دهد تا از ترکیب نقاط سایان (Cyan)، ماژنتا (Magenta)، زرد (Yellow) و مشکی (Key) طیف‌های مختلف رنگی را بازسازی کنند.
• ایجاد سایه‌های مختلف: با استفاده از ترام می‌توان سایه‌های مختلفی از یک رنگ ایجاد کرد. این امکان به طراحان اجازه می‌دهد که تغییرات جزئی در شدت رنگ‌ها را در چاپ ایجاد کنند.
• چاپ‌های هنری و گرافیکی: ترام برای تولید چاپ‌های هنری، به ویژه در چاپ سیاه‌قلم یا چاپ‌های سیاه و سفید با سایه‌های پیچیده، به کار می‌رود.

زاویه ترام

در چاپ برای اینکه رنگ‌ها درست روی هم قرار گرفته و یک کار رنگی را درست نمایش دهند، بایستی ترام‌گذاری صورت گیرد، ترام‌ها بایستی در زوایای مختلفی نسبت به هم قرار گیرند.

همان‌طور که می‌دانید یک کار رنگی با چهار رنگ CMYK در چاپ ساخته می‌شود اما چنانچه زاویه ترام هر چهار رنگ CMYK یکی باشد، آنچه که دیده می‌شود، از زیبایی کاملی برخوردار نیست درست به همین دلیل است که زوایای مختلف ترام ایجاد گردیده تا همنشینی رنگ‌های CMYK به درستی صورت گرفته و چاپ زیبایی از یک کار به بار بنشیند. قبل از آنکه به زوایای استاندارد رنگ‌های CMYK بپردازیم، چند نکته قابل ذکر است.

نکته اول اینکه از نظر بصری و بر اساس اعصاب بینایی زاویه 45 درجه کمترین دید و 90 یا صفر درجه بیشترین زاویه دید را به ما می‌دهد. مثلاً لوزی به دلیل اینکه قطرهای آن زاویه 90 درجه با هم می‌سازند نسبت به مربع که قطرهای آن زاویه 45 درجه می‌سازند، بهتر و زودتر دیده می‌شود.

از طرف دیگر چنانچه اختلاف زاویه دو ترام مختلف کمتر از 30 درجه باشد، حالتی خاص در چاپ پدید می‌آید که به آن پیچازی می‌گویند. در این وضعیت لطافت کار رنگی از بین رفته و پیچش‌های متعددی در کار چاپی دیده می‌شود.

بنابراین در اینجا بایستی این دو نکته را مدنظر داشت و بر اساس این اطلاعات باید زاویه ترام مناسب را به هر کدام از رنگ‌های CMYK اختصاصی داد.

بر اساس دانسته‌های فوق زوایای ترام استاندارد برای چاپ افست و بسیاری از انواع دیگر چاپ به‌صورت C=15 ،M=75 ،Y=0 و K=45 درجه در نظر گرفته شده است. دقت در زاویه دادن به ترام‌ها حائز اهمیت است.

رنگ مشکی یا K به دلیل اینکه بیشتر از همه رنگ‌ها قابل دیدن است در زاویه 45 درجه که کمتر به چشم می‌آید، قرار داده شده و رنگ زرد که کم‌رنگ‌ترین رنگ CMYK است در زاویه صفر یا 90 درجه که بیشتر به چشم می‌آید، قرار داده شده است.

این نوع زاویه ترام باعث می‌گردد که مسئله حداقل اختلاف زاویه دو ترام CMYK که 30 درجه است رعایت شده باشد. تنها رنگ زرد است که با دو رنگ C و M اختلاف 15 درجه‌ای یعنی کمتر از 30 درجه دارد که البته به دلیل کم رنگ بودن رنگ زرد مسئله پیچازی پیش نمی‌آید.

گاهی برای انواع دیگر چاپ زاویه ترام‌ها را کمی تغییر می‌دهند تا حالت مناسب‌تری برای آن نوع چاپ ایجاد گردد. اکنون با دانستن این اطلاعات، به نکات جالب توجه دیگری دست می‌یابید. در یک کار چاپی 2 یا 3 رنگ که به شکل تفکیکی چاپ می‌گردد، در انتخاب رنگ‌ها و زوایای ترام‌ها، دقت لازم را داشته باشید.

 مثلاً از زینک زرد برای چاپ رنگ تیره به همراه رنگ‌های تیره دیگر استفاده نکنید. زیرا احتمال پیچازی وجود خواهد داشت. البته این مسئله در حالتی است که رنگ‌های تفکیکی در جایی با هم به شکل ترام ترکیب شوند و گرنه چنانچه در همه جای کار چاپی، رنگ‌ها به شکل تفکیکی و مجزا چاپ گردند، اشکالی ایجاد نخواهد شد.

دقت ترام

دقت ترام همان ریزی و درشتی آن است که بر حسب خط در سانتی‌متر (lpc) یا خط بر اینچ (lpi) بیان می‌شود. هر چه lpi بیشتر باشد ترام ریزتر است یعنی تعداد خط بیشتری در یک اینچ جا می‌گیرد و هر چه lpi کمتر باشد درشت‌تر است. کنترل و کار با ترام‌های درشت‌تر، ساده‌تر است. اما جزئیات در چاپ با ترام‌های درشت‌تر دیده نمی‌شود.

برای چاپ‌های مختلف، اندازه ترام‌ها متفاوت است. در چاپ افست معمولاً از 150 lpi تا 200 lpi چاپ صورت می‌گیرد. اما میزان انتخاب اندازه به موارد متعدد بستگی دارد. از جمله نوع ماشین چاپ، کاغذ مورد استفاده، مرکب چاپ و عوامل بسیار دیگر، بنابراین بالا رفتن lpi با وجود آنکه دقت کار را بیشتر می‌کند اما گاهی به دلیل ناتوانی ماشین چاپ یا نوع کاغذ، دقت لازم انتقال نمی‌یابد.

بنابراین انتخاب مناسب اندازه ترام، به کار چاپی لطافت لازم را خواهد داد. بسته به کار شما و نوع کاغذی که جهت چاپ استفاده می‌کنید و میزان جذب رنگ در آن، اندازه ترام‌ها متفاوت است.

انواع مدل‌های ترام

مدل‌های ترام:

• AM: Ampletude Modulation
• FM: Frequency Modulation

1. ترام AM یا ترام متعارف

ترام AM (Ampletude Modulation) یا ترام متعارف (Conventional Screen) یک دسته از ترام که معمول بوده و زیربنای چاپ به شیوه‌های مختلف محسوب می‌شود.

ترام فوق دارای این خصوصیت است که فاصله مرکز ترام یا نقاط از هم یکی است و در جاهایی از تصاویر که کم‌رنگ‌تر دیده می‌شود، اندازه ترام تغییر کرده و کوچک‌تر می‌شود.

بنابراین در یک تصویر تک رنگ که سایه روشن‌هایی نیز دارد، فاصله ترام‌ها یا نقاط از هم یکی است و در جاهایی که تصویر تیره یا روشن‌تر می‌شود، اندازه ترام بزرگ‌تر یا کوچک‌تر می‌شود.

در این نوع ترام که استفاده از آن رایج و متداول است، فاصله نقاط از هم یکسان است و تنها بر اساس ارزش رنگی، تغییر اندازه می‌دهد. به علت وجود فواصل مساوی در این نوع ترام‌گذاری رنگ‌ها مختلف تصویر به زاویه‌های مختلف تقسیم می‌شود تا از پیچازی شدن آن جلوگیری کند.

هر چند که این نوع ترام نسبت به مدل اف.ام وضوح کمتری به تصویر می‌دهد ولی از طرفی راحتی و تقدم استفاده از آن در مراحل تهیه فیلم، زینک و چاپ باعث شده که رواج زیادی داشته باشد.

وجود نقاط با ضخامت مساوی در اف.ام باعث می‌شود این مدل ترام در فاصله تن‌های میانی زودتر دچار مشکل شود. مخصوصاً به هنگام چاپ با کمی اختلاف تعادل بین آب و مرکب در این نواحی دچار به‌هم‌ریختگی می‌شود، از همین رو بهترین حالت می‌تواند ترکیبی از دو ترام اف.ام و ای.‌ام باشد که با هم‌پوشانی مشکلات هر دو، نتیجه بهتری بدست بیاید.

در این الگو مناطق روشن (۰-۲۵)  و (۷۵-۱۰۰) شبیه به الگوی اف.ام خواهد بود و بین دو ناحیه در الگوی ای.‌ام حل خواهد شد.

2. ترام FM

این نوع ترام بسیار ظریف‌تر از ترام‌های معمولی رایج می‌باشد و به همین ترتیب با ظرافت و رخ‌نمایی کمتر از ترام‌های رایج می‌تواند جزییات بهتری را در تصویر چاپی نشان بدهد.

در حالی در این مدل ترام برای رنگ‌های مختلف زاویه‌ای به آن صورت که برای ترام های رایج در نظر می‌گیرند وجود ندارد و ترام گذاری بدون نظم و به‌صورت تصادفی و اتفاقی فقط با تغییر فاصله نقاط از هم بوجود می‌آید بدون آنکه اندازه نقاط تغییر کند.

علاوه بر آن و بر همین اساس خطر بوجود آمدن پیچازی و رخ‌نمایی گل ترام را از بین می‌برد. افزون بر آن در این مدل ترام گذاری چنانچه مشکل بدی انطباق چند رنگ روی هم را داشته باشیم که در برخی موارد گریزناپذیر است، کار چاپی با مشکل کمتری روبرو خواهد شد. همه این معیارها نشان می‌دهد پیشرفت تکنولوژی در آینده از پتانسیل خیلی بیشتر استفاده خواهد کرد.

نوع ترام‌گذاری ظریف‌تر در عین حال که وضوح اثر چاپی را بالا می‌برد، با حساسیت کمتر نسبت به جابجایی رنگ‌ها می‌تواند سرعت چاپ را بیشتر و همچنین مشکلات فراوان تغییرات آب و هوا بر چاپ مرکب و کاغذ را بسیار کم کند.

اما چیزی که استفاده از اف.ام را بیشتر به چاپ دیجیتال و پلیت ستر محدود کرده همین ظرافت و نزدیک شدن نقاط در ناحیه تن‌های میانی است که با تغییرات کمی در شرایط انتقال مرکب، چاپ با مشکل مواجه می‌شود.

تشخیص ترام

اکنون کافی است یک ذره‌بین چاپ (لوپ) در اختیار گرفته و از دنیای ترام لذت ببرید. لوپ خود را روی یک کار چهار رنگ بگذارید. آنچه مشاهده می‌کنید یا یک سطح کامل پر از رنگ است که تن پلات می‌گویند یا اینکه از نقاط رنگی فراوانی تشکیل شده که با زوایای مختلف در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و بین آن‌ها سفید است در چین وضعیتی نقاط رنگی سایان، مژنتا، زرد و مشکی (CMYK) را خواهید دید و همین وضعیت باعث ایجاد جلوه زیبای تصاویر می‌شود.

در یک کار چهار رنگ ترام‌ها به‌گونه‌ای در کنار یکدیگر می‌نشینند که تشکیل یک گل را می‌دهند. در بهترین حالت و صحیح‌ترین وضعیت قرارگیری ترام‌ها، این گل منظم و کامل است اما اگر در هر یک از رنگ‌ها جابجایی رخ دهد زیبایی و نظم گل از بین می‌رود. بنابراین چنانچه کاری را بعد از برش ملاحظه می‌کنید از شکل گل ترام می‌توان در مورد کیفیت چاپ نظر داد.

اکنون روشی را برای تشخیص درصد ترام با هم مرور می‌کنیم. به حاشیه کناری یک سند چاپ شده دقت کنید، همان‌جایی که ترام رنگ‌های مختلف را قرار داده‌اید، وقتی که لوپ خود را روی این ترام‌ها حرکت می‌دهید به ترامی می‌رسید که شطرنجی کامل است.

دقت کنید که این وضعیت 50% را نشان می‌دهد. بنابراین چنانچه ترام رنگ بخصوصی را مشاهده کردید که از وضعیت شطرنجی پرتر بود، درصد آن را با توجه به 50% (حالت شطرنجی) و اندازه ترام روی کار می‌توانی د تشخیص دهید.

هر چه بیشتر تمرین کنید دقت تشخیص شما بالا خواهد رفت. بنابراین، با قرار دادن لوپ روی هر قسمت کار با تفکیک چشمی رنگ‌های CMYK و بررسی جداگانه آن‌ها به‌راحتی، اما با تمرین زیاد می‌توانید درصد رنگ‌هایی که در قسمت‌های مختلف یک کار چهار رنگ چاپ شده است تشخیص داده و با کنترل گل ترام، کیفیت چاپ را بررسی نمایید.

در مورد چاپ و نشر کتاب بیشتر بدانید…

صفحه اصلی وب‌سایت انتشارات کتیبه نوین