در ارزیابی علمی، کتابها بر اساس نحوه نگارش و تولید محتوا به سه دسته اصلی تألیفی، ترجمهای و گردآوریشده تقسیم میشوند. امتیازدهی به این کتابها در نظامهای ارزیابی دانشگاهی، ارتقای اعضای هیئت علمی، رتبهبندی پژوهشی، و همچنین در مجامع علمی و پژوهشی، بر اساس میزان نوآوری، تولید دانش، و نقش نویسنده در ایجاد محتوای جدید انجام میشود.
کتاب تألیفی (Authored Book)
✔ تعریف
کتاب تألیفی اثری است که نویسنده یا گروهی از نویسندگان، بر اساس پژوهش، تجربه، تحلیل و تفکر خودشان آن را تولید کردهاند. محتوای این نوع کتاب معمولاً جدید است و شامل دیدگاههای نویسنده، تحلیلهای علمی، پژوهشهای تجربی، و ساختار نوآورانهای میشود که قبلاً وجود نداشته است.
✔ ویژگیها
🔹 محتوای جدید و خلاقانه: بر اساس تحقیقات یا مطالعات نویسنده.
🔹 ارزش علمی بالا: اگر دارای استدلال قوی، مستندات علمی و یافتههای جدید باشد.
🔹 تأثیرگذاری بالا: میتواند منبعی معتبر برای پژوهشگران و دانشگاهیان باشد.
✔ نحوه امتیازدهی
📌 بیشترین امتیاز در ارزیابیهای علمی را دارد، زیرا نشاندهنده تولید دانش جدید است.
📌 امتیاز آن بسته به سطح علمی، ناشر، و میزان نوآوری متفاوت است.
📌 کتابهای تألیفی منتشرشده توسط ناشران معتبر بینالمللی، امتیاز بالاتری دارند.
✔ مواردی که امتیاز را افزایش میدهند
✅ انتشار توسط ناشر معتبر دانشگاهی یا بینالمللی
✅ استفاده از روشهای علمی و منابع معتبر
✅ برخورداری از نوآوری در محتوا و تحلیلهای علمی
✅ دریافت استنادهای علمی (Citation) از مقالات و کتابهای دیگر
کتاب ترجمهای (Translated Book)
✔ تعریف
کتاب ترجمهشده، اثری است که از زبانی به زبان دیگر ترجمه شده است. در این فرایند، مترجم محتوای یک کتاب علمی، ادبی، یا آموزشی را به زبان مقصد منتقل میکند، بدون آنکه در محتوای علمی یا ساختار اصلی آن تغییری ایجاد کند.
✔ ویژگیها
🔹 انتقال دانش از منابع معتبر خارجی به زبان مقصد.
🔹 نیازمند دقت بالا در معادلیابی، مفاهیم علمی و اصطلاحات تخصصی.
🔹 اگر از یک منبع ارزشمند و کمیاب باشد، میتواند اهمیت علمی داشته باشد.
✔ نحوه امتیازدهی
📌 امتیاز کتابهای ترجمهشده کمتر از کتابهای تألیفی است، زیرا مترجم نقشی در تولید دانش ندارد.
📌 اگر کتابی از زبانهای نادر یا منابع برجسته ترجمه شده باشد، میتواند ارزش علمی بیشتری داشته باشد.
📌 در صورت ارائه مقدمه تحلیلی و نقد علمی از سوی مترجم، امتیاز بیشتری دریافت میکند.
✔ مواردی که امتیاز را افزایش میدهند
✅ ترجمه از یک منبع علمی معتبر و شناختهشده
✅ ترجمه دقیق و بدون تغییر در مفاهیم علمی
✅ داشتن مقدمه، نقد یا تفسیر مترجم در مورد محتوا
✅ انتشار توسط ناشر معتبر
کتاب گردآوریشده (Compiled Book)
✔ تعریف
کتاب گردآوریشده مجموعهای از مطالبی است که نویسنده از منابع مختلف جمعآوری کرده و آنها را در یک ساختار منسجم تنظیم کرده است. در این نوع کتاب، معمولاً تحلیل یا پژوهش جدیدی وجود ندارد و نویسنده بیشتر نقش مدیر محتوا را دارد تا پژوهشگر.
✔ ویژگیها
🔹 جمعآوری اطلاعات از منابع مختلف و تنظیم در قالب یک کتاب.
🔹 معمولاً تحلیل و پژوهش مستقلی در آن وجود ندارد.
🔹 اگر نویسنده تحلیل و نقد علمی به مطالب اضافه کند، ارزش علمی آن بیشتر خواهد شد.
✔ نحوه امتیازدهی
📌 کمترین امتیاز را در میان این سه نوع کتاب دارد، زیرا نویسنده نقش پژوهشگر یا تحلیلگر ندارد.
📌 اگر نویسنده مقدمه علمی قوی، تحلیلهای شخصی، و چارچوبی منظم به کتاب اضافه کند، میتواند امتیاز بیشتری بگیرد.
📌 کتابهای گردآوریشده بیشتر جنبه آموزشی دارند و معمولاً در حوزههای دانشگاهی امتیاز کمتری نسبت به تألیف و ترجمه دریافت میکنند.
✔ مواردی که امتیاز را افزایش میدهند
✅ داشتن مقدمه تحلیلی و ساختار منظم
✅ ارائه جمعبندی و تحلیل نویسنده در کنار مطالب گردآوریشده
✅ استفاده از منابع علمی معتبر و روزآمد
جمعبندی و مقایسه نهایی
📌 امتیازدهی در نظامهای دانشگاهی و پژوهشی معمولاً به این ترتیب است:
🔹 کتاب تألیفی: بیشترین امتیاز (چون دانش جدید تولید میکند).
🔹 کتاب ترجمهای: امتیاز متوسط (چون دانش را منتقل میکند، اما جدید نیست).
🔹 کتاب گردآوریشده: کمترین امتیاز (چون صرفاً تجمیع دانش موجود است).
✅ اگر هدف شما کسب امتیاز بالاتر در نظامهای علمی و پژوهشی است، تألیف کتاب بهترین گزینه است.
✅ اگر توانایی تألیف ندارید اما به ترجمه مسلط هستید، انتخاب یک کتاب ارزشمند برای ترجمه میتواند مفید باشد.
✅ اگر به گردآوری محتوا علاقه دارید، باید با افزودن تحلیلهای علمی ارزش آن را افزایش دهید.
📖 در نهایت، انتخاب نوع کتاب به اهداف شما بستگی دارد.