ترجمه کتاب یکی از کارهای بسیار ارزنده در عرصه علم می‌باشد. از طریق ترجمه متون و کتاب‌های مختلف، فرهنگ‌ها بیشتر با یکدیگر آشنا می‌شوند و اینکه علم و یافته‌های جدید علمی با سرعت بیشتری بین ملت‌های مختلف می‌چرخد.

با پیشرفت صنعت ترجمه و چاپ کتاب دنیای جدیدی از ادبیات سراسر جهان برایمان گشوده شده است. به این ترتیب ما قادر شده‌ایم به متونی دسترسی پیدا کنیم که آن‌ها در قالب زبان‌های دیگر دور از دسترس ما بوده‌اند.

با این حال، مسائل مختلفی نیز در این صنعت وجود دارد و نیاز است تا به برخی از ابهامات پاسخ داده شود یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که وجود دارد این است که هنگام خواندن کتاب ترجمه شده چه چیزهایی از دست می‌دهیم؟

مسئله موجود در ترجمه متون این است که زبان ترجمه شده با زبان اصلی مورد استفاده در متن کتاب (زبان نویسنده) تفاوت دارد.

مفاهیم، واژگان، معانی و کلمات معمولاً تاریخچه‌ای در هر زبان دارند و همین مسئله پیچیدگی‌های کار را برای ترجمه زیاد می‌کند. در ترجمه مواقعی وجود دارد که برخی لغات غیرقابل ترجمه می‌شوند و برخی ساختارهای گرامری و زبانی، و ظرفیت‌های زبانی غیرقابل تبدیل به زبان دیگری هستند.

در کنار همه این‌ها کلمات کوچه‌بازاری و کاملاً مختص به یک منطقه را نیز داریم! تمامی این موارد گواهی است بر این‌که کار ترجمه یک کار بسیار هیجان‌انگیز و شبیه یک فعالیت ماجراجویانه است و در این ماجراجویی، عناصری قربانی خواهند شد.

هرچند علم ترجمه اینک یک علم غیرحرفه‌ای نیست و در دانشگاه‌ها رشته‌ای با عنوان مترجمی زبان تأسیس شده و در کل دنیا تدریس می‌گردد، اما بسیاری از تئوری‌های موجود در ترجمه بر این اذعان می‌دارند که ترجمه دقیق یک کتاب کاری غیرممکن است.

برخی از احساسات و فضاها در کار ترجمه نمی‌تواند به‌درستی منتقل شود اما کار باید بر این متمرکز شود که نیت و هدف دقیق نویسنده منتقل شود. در زیر به ۳ عنصر اصلی که در هر کار ترجمه‌ای احتمال دارد منتقل نشود و خوانندگان آن را از دست دهند اشاره می‌کنیم.

جی روبین، مترجم کتاب‌های نویسنده ژاپنی (هاروکی موراکامی)، در مصاحبه با یک روزنامه اذعان نمود که:

وقتی خواننده کتاب‌های ترجمه شده هاروکی موراکامی را می‌خواند، در حقیقت شما دست‌کم ۵۰ درصد کتاب را با صدا و لحن من (مترجم) می‌خوانید. وقتی جملات و کلمات ژاپنی در ساختارهای کلمات و جملات و گرامر انگلیسی قرار می‌گیرند در حقیقت باید قبول کنیم بخشی از لحن و صدای نویسنده اثر در این قالب‌ها و ساختارها گم می‌شود و ساختارهای جدید می‌تواند نمادی از صدا و لحن مترجم باشد.

در هر زبانی کلمات هم‌آوا وجود دارند که با کنار همدیگر قرار گرفتن‌شان می‌توانند هم واج‌آرایی زیبایی به وجود آورند و هم اینکه معانی جالبی را در کنار هم متداعی سازند.

برای مثال به “Earnest Ernest” توجه کنید. در زبان فارسی این دو کلمه به معنای ارنست مشتاق یا جدی است. کلمه اول صفت و کلمه دوم اسم یک فرد است.

وقتی شما کتاب انگلیسی را می‌خوانید کنار هم قرار گرفتن این دو کلمه صدا و آهنگ جالبی را تولید می‌کند اما وقتی می‌خواهیم آن را ترجمه کنیم، این ساختار از بین می‌رود. این تنها نمونه‌ای از مثال‌های فراوان برای فن بازی با کلمات است.

وقتی که متنی را به زبان دیگری ترجمه می‌کنیم، تغییرات قابل توجهی در سبک نوشتاری نویسنده ایجاد می‌کنیم. این مشکل از زبان‌هایی نشات می‌گیرد که مترجم قصد دارد کتاب را به آن زبان ترجمه کند.

حال تصور کنید که مترجم برای ترجمه متون شعری (نظم) و آثار نثر ثقیل مانند آثار شکسپیر با چه مشکلاتی مواجه خواهد شد. تا چه حدی خوانندگان سبک نویسندگی یا شاعری نویسنده و شاعر را از دست می‌دهند.

این سه عنصر از اصلی‌ترین عناصری است که در کار ترجمه تا حدودی از دست می‌روند. اما، ما بر این باور هستیم که مترجمان با دقت و ممارست در کار، و افزایش دانش خود در زبان مبدأ و مقصد و توجه به نکاتی چند در ترجمه کتاب می‌توانند این مشکلات را به حداقل سطح آن تقلیل دهند.

به زعم خود خوانندگان نیز، برخی از کتاب‌های ترجمه شده وجود دارد و به حدی جذاب ترجمه شده‌اند که گاهاً میزان جذابیت آن از متن اصلی کتاب نیز فراتر می‌رود.

تفاوت‌های اصلی بین کتاب‌های به زبان اصلی و کتاب‌های ترجمه‌شده به جنبه‌های مختلفی از جمله زبان، فرهنگ، و تجربه خواندن مربوط می‌شود. در اینجا به تفصیل به این تفاوت‌ها پرداخته می‌شود:

1. زبان و نوشتار

• کتاب به زبان اصلی:
  • زبان: به زبان اصلی نویسنده نوشته شده است. برای مثال، اگر نویسنده کتابی به زبان انگلیسی نوشته، کتاب به زبان اصلی به انگلیسی است.
  • سبک نوشتاری: شامل سبک نوشتاری، لحن، و اصطلاحات خاص نویسنده است که ممکن است به‌طور خاص با زبان و فرهنگ اصلی همخوانی داشته باشد.
  • اصطلاحات و عبارات: ممکن است شامل اصطلاحات، ضرب‌المثل‌ها، و بازی‌های زبانی خاص به زبان اصلی باشد.
• کتاب ترجمه‌شده:
  • زبان: به زبان مقصد ترجمه شده است. برای مثال، یک کتاب انگلیسی که به فارسی ترجمه شده، نسخه‌ی ترجمه‌شده به زبان فارسی است.
  • ترجمه و تطبیق: ترجمه شامل تطبیق لحن، اصطلاحات، و سبک نوشتاری به زبان مقصد است. ممکن است مترجم برخی اصطلاحات و مفاهیم را برای درک بهتر خوانندگان به زبان مقصد تغییر دهد یا توضیح دهد.
  • چالش‌ها: ترجمه ممکن است به دلیل محدودیت‌های زبانی، تفاوت‌های فرهنگی، و تفاوت‌های ساختاری در زبان مقصد، دچار تغییراتی شود.

2. فرهنگ و زمینه

• کتاب به زبان اصلی:
  • فرهنگ: ممکن است شامل ارجاعات و نشانه‌های فرهنگی خاص به کشور یا منطقه نویسنده باشد که برای خوانندگان غیر بومی ممکن است نامفهوم یا نیاز به توضیح داشته باشد.
  • زمینه: برخی از زمینه‌ها و مفاهیم ممکن است به‌طور خاص به فرهنگ و زمان نویسنده وابسته باشد.
• کتاب ترجمه‌شده:
  • فرهنگ: مترجم ممکن است برخی از ارجاعات فرهنگی را توضیح دهد یا تغییراتی در متن اعمال کند تا با فرهنگ خوانندگان زبان مقصد هماهنگ شود.
  • زمینه: مترجم ممکن است برای توضیح مفاهیم خاص و زمینه‌ها، یادداشت‌ها یا توضیحات اضافی ارائه دهد.

3. تجربه خواندن

• کتاب به زبان اصلی:
  • تجربه: خواننده به‌طور مستقیم با لحن، سبک، و تجربه نویسنده اصلی روبرو می‌شود.
  • دسترس‌پذیری: ممکن است برای خوانندگانی که زبان اصلی را نمی‌دانند، در دسترس نباشد.
• کتاب ترجمه‌شده:
  • تجربه: خواننده به تجربه‌ای که مترجم به زبان مقصد منتقل کرده است دسترسی دارد. ممکن است برخی از لحن‌ها و زیبایی‌های زبان اصلی در ترجمه به‌طور کامل منتقل نشود.
  • دسترس‌پذیری: برای خوانندگان زبان‌های مختلف، کتاب ترجمه‌شده امکان دسترسی به آثار نویسندگان از زبان‌های دیگر را فراهم می‌آورد.

4. کیفیت ترجمه

• کتاب به زبان اصلی:
  • کیفیت نوشتار: کیفیت نوشتار به توانایی نویسنده و تجربه او بستگی دارد.
  • دقت و اصالت: نویسنده می‌تواند پیام و ایده‌های خود را به‌طور مستقیم و بدون واسطه منتقل کند.
• کتاب ترجمه‌شده:
  • کیفیت ترجمه: کیفیت به توانایی و مهارت مترجم بستگی دارد. ترجمه خوب باید به‌طور مؤثر پیام و لحن اصلی را منتقل کند.
  • پتانسیل تغییر: ممکن است تغییرات در ترجمه به‌دلیل تفاوت‌های زبانی یا فرهنگی ایجاد شود و پیام اصلی به‌طور کامل منتقل نشود.

5. فهرست و ساختار

• کتاب به زبان اصلی:
  • ساختار: ساختار و ترتیب مطالب به‌طور کامل مطابق با نسخه اصلی است.
• کتاب ترجمه‌شده:
  • ساختار: ممکن است در برخی موارد، ساختار و ترتیب مطالب برای هماهنگی با زبان مقصد یا نیازهای فرهنگی تغییر کند.

6. قابلیت دسترسی

• کتاب به زبان اصلی: ممکن است در بازارهای جهانی به‌طور گسترده در دسترس نباشد و محدود به زبان‌دان‌ها باشد.
• کتاب ترجمه‌شده: به خوانندگان در کشورهای مختلف این امکان را می‌دهد که به آثار نویسندگان از زبان‌های دیگر دسترسی پیدا کنند و با فرهنگ‌های مختلف آشنا شوند.

در نهایت، هر دو نسخه‌ی کتاب اصلی و ترجمه‌شده ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند و می‌توانند به‌طور متفاوتی به تجربه خواندن و درک مطالب کمک کنند.

نکته: جهت کسب اطلاعات بیشتر منوی ترجمه کتاب‌های عمومی و تخصصی را مطالعه فرمایید.

در مورد چاپ و نشر کتاب بیشتر بدانید…

صفحه اصلی وب‌سایت انتشارات کتیبه نوین