جایزه ادبی بینالمللی ایمپک دوبلین (International IMPAC Dublin Literary Award)، که از سال 1996 برگزار میشود، یکی از بزرگترین و معتبرترین جوایز ادبی جهان است. این جایزه به بهترین آثار ادبی که به زبان انگلیسی نوشته شده یا به انگلیسی ترجمه شدهاند، تعلق میگیرد و هدف آن حمایت از نویسندگان برجسته و معرفی فرهنگهای مختلف از سراسر دنیا است. این جایزه بهویژه بر آثار ترجمهشده تأکید دارد و بدینوسیله فرصتی برای شناخته شدن نویسندگان غیرانگلیسیزبان در جهان فراهم میآورد.
تاریخچه و تأسیس جایزه
جایزه ایمپک دوبلین در ابتدا با نام جایزه ادبی دوبلین تأسیس شد و بهمنظور ترویج ادبیات جهانی و حمایت از نویسندگان بینالمللی طراحی شد. پس از مدتی، این جایزه به جایزه بینالمللی ایمپک دوبلین تغییر نام داد. IMPAC که مخفف عبارت Irish Multi-National Pharmaceutical Company است، یک شرکت دارویی بینالمللی است که حامی این جایزه است. هدف اصلی جایزه، ارتقای ادبیات جهانی، ترویج فرهنگها و همچنین برجسته کردن آثار نوآورانه و تاثیرگذار است.
ویژگیهای منحصر به فرد جایزه ایمپک دوبلین
- پشتیبانی از آثار ترجمهشده: برخلاف بسیاری از جوایز دیگر که فقط به آثار نویسندگان بومی تعلق میگیرند، این جایزه به آثار ترجمهشده به زبان انگلیسی نیز اختصاص دارد. این ویژگی، جایزه ایمپک دوبلین را به یک پلتفرم مهم برای ارتقاء ادبیات جهانی تبدیل کرده است.
- کتابخانههای سرتاسر جهان در انتخابها دخیل هستند: در فرآیند انتخاب کتابهای نامزد، کتابخانهها و نهادهای فرهنگی از کشورهای مختلف نقش دارند. این امر باعث میشود که جایزه به شکلی جهانی و با دیدگاهی وسیع انتخاب شود.
- بازشناسی جهانی نویسندگان ناشناخته: نویسندگان ناشناخته و جوانی که آثارشان به زبانهای غیرانگلیسی منتشر شدهاند، شانس آن را دارند که با ترجمه آثارشان به انگلیسی و کسب این جایزه، به سطح جهانی شناخته شوند.
- هزینه مالی قابل توجه: جایزه ایمپک دوبلین با مبلغ 100,000 یورو بهعنوان بزرگترین جایزه مالی در بین جوایز ادبی جهانی شناخته میشود. این مبلغ بهطور مستقیم به نویسنده برنده تعلق میگیرد.
فرآیند انتخاب برندگان
- پیشنهاد کتابها توسط کتابخانهها: کتابهای نامزد این جایزه از طرف کتابخانهها و نهادهای فرهنگی از کشورهای مختلف دنیا معرفی میشوند. این کتابها باید به زبان انگلیسی نوشته شده یا ترجمهشده به انگلیسی باشند. هر کتاب بهطور دقیق و با دقت نظر انتخاب میشود تا معیارهای مورد نظر را برآورده کند.
- هیئت داوران بینالمللی: هیئت داوران این جایزه معمولاً شامل نویسندگان، منتقدان ادبی و کارشناسان فرهنگی از کشورهای مختلف هستند. این داوران بر اساس معیارهایی چون نوآوری، اصالت، پیامی که اثر میخواهد منتقل کند و کیفیت کلی نوشتار، بهترین آثار را انتخاب میکنند.
- مرحله ارزیابی: هیئت داوران در ابتدا فهرستی از نامزدهای احتمالی را تهیه میکنند و سپس از میان این نامزدها، به انتخاب نهایی میپردازند. این انتخاب با بررسیهای دقیقتری همراه است و معیارهایی چون قدرت ادبی، تأثیرگذاری اجتماعی و فرهنگی و توانایی نویسنده در استفاده از زبان بررسی میشود.
- اعلام برندگان: در نهایت، برندگان در یک مراسم رسمی که معمولاً در شهر دوبلین برگزار میشود، اعلام میگردند. این مراسم بهطور گستردهای در رسانهها پوشش داده میشود و فرصتی برای معرفی بیشتر نویسندگان به جهان فراهم میآید.
مبلغ جایزه و اهمیت آن
- مبلغ جایزه: جایزه ایمپک دوبلین یکی از جوایز با مبلغ بالا است. برنده این جایزه علاوه بر دریافت مبلغ 100,000 یورو، شانس حضور در سطح جهانی و افزایش فروش کتابهای خود را پیدا میکند.
- اهمیت فرهنگی: این جایزه نهتنها به نویسندگان کمک میکند تا آثارشان بهطور گسترده در جهان شناخته شود، بلکه به ایجاد تبادل فرهنگی بین ملتها و معرفی جوامع مختلف نیز کمک میکند.
- فرصت برای نویسندگان ناشناخته: این جایزه به نویسندگان کمتر شناختهشده نیز فرصتی برای شناخته شدن میدهد. آثار ترجمهشده که ممکن است در کشور خود نویسنده یا در زبان اصلی کمتر شناخته شده باشند، با این جایزه به یک مخاطب جهانی دست مییابند.
برندگان برجسته جایزه ایمپک دوبلین
چندین نویسنده برجسته و مشهور در طول تاریخ این جایزه موفق به دریافت آن شدهاند. از جمله:
- پتریک مودیانو (Patrick Modiano): نویسنده فرانسوی که در سال 2004 برای رمان “مرا به یاد آور” (Hors de Souci) این جایزه را دریافت کرد.
- مارگارت آتوود (Margaret Atwood): نویسنده برجسته کانادایی که برای کتاب معروف “سرگذشت ندیمه” (The Handmaid’s Tale) در سال 1986 جایزه ایمپک دوبلین را دریافت کرد.
- کازوئو ایشیگورو (Kazuo Ishiguro): نویسنده بریتانیایی که برای رمان “بازمانده روز” (The Remains of the Day) در سال 1989 این جایزه را دریافت کرد.
- هارولد پینتر (Harold Pinter): نویسنده و درامنویس انگلیسی که در سال 2003 جایزه ایمپک دوبلین را برای رمان “چای در آشپزخانه” (Tea in the Kitchen) به دست آورد.
- کارلوس ریس زافون (Carlos Ruiz Zafón): نویسنده اسپانیایی که برای رمان “سایه باد” (The Shadow of the Wind) در سال 2005 این جایزه را دریافت کرد.
اهمیت و تأثیر جایزه ایمپک دوبلین
- ترویج تنوع فرهنگی و زبانی: این جایزه، با توجه به ترجمه آثار از زبانهای مختلف به انگلیسی، به ارتقاء و شناساندن فرهنگهای مختلف کمک میکند.
- افزایش فروش و شهرت: برنده این جایزه اغلب شاهد افزایش چشمگیر در فروش کتابهای خود میشود، زیرا جایزه ایمپک دوبلین یکی از جوایز معتبر جهانی است که توجه رسانهها و خوانندگان را به خود جلب میکند.
- فرصتهای بیشتر برای نویسندگان: نویسندگانی که برنده این جایزه میشوند، فرصتهای بیشتری برای حضور در بازارهای جهانی و ترجمه آثارشان به دیگر زبانها پیدا میکنند.
- تقویت ادبیات ترجمه: از آنجایی که جایزه ایمپک دوبلین از آثار ترجمهشده حمایت میکند، این جایزه بهویژه برای نویسندگان کشورهای غیرانگلیسیزبان اهمیت دارد و آنها را به مخاطبان جهانی معرفی میکند.
نتیجهگیری
جایزه ادبی بینالمللی ایمپک دوبلین بهعنوان یکی از بزرگترین و معتبرترین جوایز ادبی جهانی، نقش مهمی در شناساندن نویسندگان برجسته و آثار ادبی از سراسر جهان ایفا میکند. این جایزه بهویژه به نویسندگان کمتر شناختهشده و آثار ترجمهشده از زبانهای مختلف فرصتی برای دیده شدن در سطح جهانی میدهد و به ترویج تنوع فرهنگی و زبانی در ادبیات جهانی کمک میکند.