جلد زرکوب (طلاکوب) چیست؟
جلد زرکوب (طلاکوب) یکی دیگر از انواع جلد کتاب است که طرفداران زیادی دارد. این نوع جلد، جزء جلدهای سخت بوده که روکشی از جنس گالینگور، چرم و … روی آن قرار می‌گیرد. در جلدهای زرکوب، اطلاعات کتاب روی خود جلد نوشته می‌شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های زرکوب (طلاکوب)، وجود ستون فقرات در میان بخش میانی جلد بوده که بافت بسیار زیبایی را به کتاب می‌دهد. وجود ستون فقرات علاوه بر زیبایی موجب استحکام و مقاومت بالای جلد کتاب نیز می‌شود.
کتاب‌هایی که جلد زرکوب (طلاکوب) دارند؛ معمولاً براق هستند و برای قطع آن‌ها از انواع وزیری یا رحلی استفاده می‌شود. از دیگر ویژگی‌ها و مزایای آن می‌توان به امکان کم یا زیاد کردن برگه‌های کتاب بعد از صحافی اشاره کرد. همچنین روی جلدهای گالینگور پس از صحافی، می‌توان طرح‌های گوناگون یا زرکوب (طلاکوب) را اضافه نمود.
یکی از دلایل انتخاب این جلد، انعطاف‌پذیری بالای آن به دلیل دوخته شدن نقطه عطف جلد است که استحکام کتاب را تا حد زیادی بالا می‌برد. معمولاً کتاب‌هایی که لحن رسمی و جدی دارند؛ از جلد زرکوب (طلاکوب) استفاده می‌کنند.
کاربرد جلد زرکوب (طلاکوب)
این جلد برای کتاب‌های رسمی و مهم همچون شاهنامه، دیوان اشعار، سالنامه‌های خاص و …استفاده می‌شود. از دیگر کاربردهای جلد زرکوب می‌توان به استفاده از آن برای پایان‌نامه‌های تحصیلی اشاره کرد. زیرا این نوشته‌ها دارای اعتبار زیادی هستند. بنابراین باید از نوعی صحافی و جلد زیبا و باشکوه استفاده شود.
مراحل ساخت جلد زرکوب
-
طراحی اولیه: ابتدا طرح یا نوشته‌ای که قرار است به صورت زرکوب روی جلد قرار بگیرد، طراحی می‌شود.
- تهیه کلیشه یا قالب: قالبی از طرح مورد نظر تهیه می‌شود که برای پرس کردن ورق فلزی روی جلد استفاده خواهد شد.
- قرار دادن ورق فلزی: ورق‌های طلا، نقره یا دیگر فویل‌های متالیک بر روی جلد کتاب قرار داده می‌شوند.
- پرس کردن با حرارت و فشار: قالب تهیه شده به همراه ورق فلزی روی جلد کتاب قرار می‌گیرد و با استفاده از حرارت و فشار، طرح به جلد منتقل می‌شود.
-
برجسته‌سازی (در صورت نیاز): در برخی از جلدهای زرکوب، پس از انجام مرحله پرس، از برجسته‌سازی نیز استفاده می‌شود تا طرح‌ها بیشتر نمایان شوند.
انواع روش‌های چاپ زرکوب (طلاکوب)
چاپ زرکوب (طلاکوب) بر اساس عملکرد به دو سیستم روتاری (Rotary) و تخت (Flat bed) تقسیم‌بندی می‌شود.
در حال حاضر طلاکوب چند رنگ، در ماشین‌های ترکیبی به صورت in-line بسیار رواج یافته است، که به‌صورت چند سیستم Flat bed کوچک و یا با سیستم روتاری در ماشین قرار می‌گیرد. کیفیت نورد در سیستم روتاری به خوبی سیستم تخت (flat bed) نیست، با این وجود برای تیراژهای بالا از آن استفاده می‌شود.
از مزایای سیستم تخت، می‌توان به هزینه‌های بسیار مقرون‌به‌صرفه آن و استفاده از ساختاری ساده اشاره نمود.
انواع چاپ (زرکوب) طلاکوب بر اساس نحوه الصاق به شرح زیر میباشد:
1. زرکوب (طلاکوب) گرم (هات استامپینگ)
در این نوع چاپ با حرارت دادن کلیشه توسط دستگاه و فشار آن بر روی سطح، طرح مورد نظر روی قطعه چاپ می شود. اگر می‌خواهید نوع زرکوب (طلاکوب) به‌صورت برجسته باشد از روش زرکوب (طلاکوب) گرم استفاده کنید.
در دستگاه چاپ زرکوب (طلاکوب) گرم، کلیشه نصب شده و گرم می‌شود، و جلد مورد نظر در زیر آن قرار می‌گیرد. برگ متالیزه یا رنگ شده (طلاکوب) بین این دو قرار داده شده است و کلیشه روی آن به پایین فشار می‌یابد و رنگ خشک یا فویل مورد استفاده بر روی سطح جلد منتقل می‌شود.
روش چاپ طلاکوب گرم در صنعت چاپ به ویژه چاپ ایران، بسیار رواج داشته و تا به امروز مورد استقبال مشتریان زیادی قرار گرفته است.
2. زرکوب (طلاکوب) سرد
در چاپ طلاکوب سرد، چاپی که روی سطح ایجاد می‌شود، برجستگی ندارد و مشابه با چاپ افست انجام می‌شود. نکته قابل توجه در روش چاپ طلاکوب سرد این است که، از این روش نمی‌توان برای سطوح بدون پوشش استفاده کرد. چراکه چسب فویل توسط بستر مورد نظر جذب می‌شود.
برای حل این مشکل می‌توان یک لایه پوشش اولیه (primer) روی آن سطح قرار داد، با این وجود باز هم فقط برای برخی مصارف استفاده از این روش کاربرد دارد.
این روش جهت چاپ طرح‌های عالی و باکیفیت مناسب نبوده و تنها مزیت آن نسبت به روش چاپ طلاکوب گرم، هزینه‌های پایین‌تر آن تا میزان ۵۰ درصد نسبت به روش چاپ گرم است.
روش چاپ سرد هرچند که از قیمت پایین‌تری برخودار است، اما به‌علت کیفیت پایین‌تر نسبت به روش گرم از استقبال کمتری برخوردار بوده است.
مزایای جلد زرکوب (طلاکوب)
جلدهای زرکوب (طلاکوب) از جمله جلدهای محکم هستند که علاوه بر ظاهر شیک و زیبایی که دارند؛ می‌توانند در طولانی‌مدت بدون هیچ خرابی از آن‌ها استفاده کرد. به‌طور خلاصه از ویژگی‌های جلد زرکوب (طلاکوب) می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استحکام بالای کتاب
- استفاده طولانی‌مدت از کتاب
- داشتن جذابیت بسیار بالا به دلیل حکاکی جلد با نقره یا طلا
- نرمی و مقاومت بالای جلد زرکوب (طلاکوب)
- امکان کم یا زیاد کردن صفحات کتاب حتی پس از صحافی
- قیمت به‌صرفه
- انعطاف‌پذیری کتاب به دلیل دوخته شدن انتهای کتاب
کاربرد جلد زرکوب (طلاکوب)
- کتاب‌های مذهبی و تاریخی: مانند قرآن، کتاب‌های مذهبی یا نسخه‌های ارزشمند تاریخی.
- نسخه‌های ویژه و محدود: کتاب‌هایی که به عنوان نسخه‌های یادبود، نسخه‌های محدود یا آثار خاص به چاپ می‌رسند.
- هدایا و جوایز: کتاب‌هایی که به عنوان هدیه یا جایزه اهدا می‌شوند، اغلب با جلدهای زرکوب یا طلاکوب عرضه می‌شوند تا ارزش بیشتری پیدا کنند.
جلد زرکوب، اگرچه برای همه کتاب‌ها مناسب نیست، اما به عنوان یکی از روش‌های زیبا و متمایز کردن کتاب، در حوزه نشر و چاپ کتاب‌های نفیس و خاص جایگاه ویژه‌ای دارد.
انواع دستگاه‌های چاپ زرکوب (طلاکوب)
1. دستگاه زرکوب (طلاکوب) دستی
در نوع دستی که از نام آن نیز مشخص است اهرمی که برای چاپ بکار می‌رود به‌صورت دستی عمل می‌کند. این نوع دستگاه برای مواردی استفاده می‌شود که تیراژ چاپ کم باشد.
2. دستگاه زرکوب (طلاکوب) پنوماتیک
در نوع پنوماتیک اهرم فشار بادی بوده و از طریق کمپرسور هوا تأمین می‌شود؛ در این دستگاه‌ها تمام مراحل چاپ به شکل منظم انجام شده و برای تیراژ چاپ بالا مناسب میباشد.
3. دستگاه زرکوب (طلاکوب) هیدرولیک
دستگاه چاپ هیدرولیک ساختار مشابه زرکوب (طلاکوب) پنوماتیک دارد با این تفاوت که این نوع دستگاه با فشار روغن کار می‌کند و تیراژ بالایی از چاپ زرکوب (طلاکوب) را می‌توان به‌وسیله این دستگاه انجام داد. معمولاً این نوع دستگاه نسبت به نوع پنوماتیکی دارای فشار جک و سایز چاپ بالاتر میباشد.
4. دستگاه چاپ دیجیتالی
در چاپ زرکوب (طلاکوب) دیجیتال همه موارد چاپ به‌صورت دیجیتالی انجام می‌شود و نیاز به ساخت و استفاده از کلیشه نیست. این نوع چاپ برای تیراژ کم، مانند چاپ روی جلد پایان‌نامه‌ها استفاده می‌شود.
نکته: جهت کسب اطلاعات بیشتر منوی انواع جلد کتاب را مطالعه فرمایید.