شابک یا (ISBN)، شماره استاندارد بین‌المللی کتاب

در دنیای پر شور و هیاهوی کتاب‌ها، هر کتاب برای شناسایی و تمایز از دیگر کتاب‌ها به یک شناسه منحصربه‌فرد نیاز دارد. اینجاست که نقش شماره شابک (ISBN) پررنگ می‌شود.

شابک به مثابه شناسنامه‌ای برای هر کتاب عمل می‌کند و اطلاعات مهمی را در مورد آن مانند عنوان، نویسنده، ناشر، زبان و … ارائه می‌دهد. این کد 13 رقمی به‌عنوان یک زبان جهانی برای شناسایی کتاب‌ها در سطح بین‌المللی عمل می‌کند و به کتاب‌فروشی‌ها، کتابخانه‌ها و سایر نهادهای مرتبط کمک می‌کند تا کتاب‌های مورد نظر خود را به‌راحتی پیدا کنند.

شابک به‌عنوان یک ابزار ضروری برای شناسایی و سازماندهی کتاب‌ها در سطح بین‌المللی شناخته می‌شود. استفاده از شابک فواید متعددی برای نویسندگان، ناشران، کتاب‌فروشان، کتابخانه‌ها و سایر نهادهای مرتبط دارد. دریافت شابک برای هر کتابی که به‌طور قانونی منتشر می‌شود، امری ضروری است.

شابک باید در صفحه شناسنامه کتاب و همچنین در پشت جلد آن درج شود همچنین شابک باید به‌صورت خوانا و واضح چاپ شود.

مجوز شابک

اولین مجوزی که برای چاپ کتاب می‌بایست دریافت شود مجوز شابک است تا به‌واسطه این کد کتاب بتواند وارد مراحل اخذ مجوزها شود.

شابک یا (ISBN) مخفف چیست؟

شابک یا ISBN را در زبان انگلیسی  به‌صورت مختصر با ISBN نشان می‌دهند که مخفف International Standard Book Number می‌باشد.

دلیل استفاده انتشارات از شابک (ISBN)

با توجه به افزایش روزافزون انتشار کتاب و مشکلاتی که توزیع، سفارش، انبارگردانی و اطلاع‌رسانی کتاب در سطح جهان با آن روبرو شده بود، کم‌کم ناشران و کتاب‌فروشان بر آن شدند راه‌حلی برای مشکلات بیاندیشند.

تا آن زمان ناشران برای کنترل موجودی، تأمین سفارش و توزیع، از روش‌های مختلفی از جمله بازیابی عنوان، مؤلف و دیگر مشخصات کتابشناختی استفاده می‌کردند.

اما استفاده از مشخصات کتابشناختی همیشه جوابگو نبود، برای سرعت دهی به کارها، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و جلوگیری از مشکلاتی که در اثر پراکندگی و تنوع منابع چاپ به وجود می‌آمد ناشران را بر آن داشت تا از شمارهای داخلی برای شناسایی آثارشان استفاده کنند، که بیشتر شماره‌های ثبت کتاب‌ها بود.

اگرچه این روش خوبی بود، اما چون این شماره‌گذاری‌ها استفاده داخلی داشتند، با گسترش مبادلات وسیع کتاب‌ها در سطح ملی و بین‌المللی جوابگوی مشکلات نبود. بنابراین بررسی‌های، تعدادی از ناشران و توزیع‌کنندگان کتاب که از رایانه برای پردازش سفارش‌ها و کنترل موجودی در انبارهای کتاب استفاده می‌کردند، نشان داد که پیش‌نیاز یک نظام ماشینی کارآمد، وجود شماره‌ی یکتا و ساده برای شناسایی اقلام قابل انتشار است.

شابک به شما کمک می‌کند که یک کتاب را از میان کتاب‌های دیگر بدون آنکه به اسم کتاب، ناشر، نویسنده و یا سایر مشخصات دیگر کتاب نیاز داشته باشید از طریق این شماره بازیابی و جستجو کنید.

شابک برای ناشران و کتاب‌فروشان

شابک اصولاً به‌عنوان مشخص‌کننده‌ی محصول توسط ناشر، کتاب‌فروشی‌ها، کتابخانه‌ها و خرده‌فروشان اینترنتی و دیگر زنجیره‌ی تأمین‌کنندگان کتاب جهت سفارش، فهرست‌بندی، صورت فروش و کنترل موجودی انبار استفاده می‌شود. شابک ثبت‌کننده کتاب، عنوان کتاب، شماره ویرایش و قطع و شکل کتاب را مشخص می‌سازد.

استفاده از شابک برای ناشران و کتاب‌فروشان مفید است، زیرا آن‌ها تمایل دارند کتاب‌های خود را بفروشند؛ امروزه بدون بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید سفارش و توزیع کتاب بسیار مشکل است و پیش‌نیاز استفاده از کامپیوتر برای توزیع و سفارش مکانیزه استفاده از شابک است.

بدون استفاده از شابک مشخصات کتاب‌ها در فهرست‌های ماشینی وارد نشده و مردم از وجود آن‌ها مطلع نمی‌شوند و در صورت اطلاع به خاطر دردسرهای سفارش دستی از سفارش آن صرف‌نظر خواهند کرد.

تاریخچه شابک (ISBN)

از ابتدا ناشران برای کنترل موجودی، تأمین سفارش و توزیع، از روش‌های مختلفی از جمله بازیابی عنوان، مؤلف و دیگر مشخصات کتابشناختی استفاده می‌کردند. اما استفاده از مشخصات کتابشناختی همیشه جوابگو نبود، برای سرعت‌دهی به کارها، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و جلوگیری از مشکلاتی که در اثر پراکندگی و تنوع منابع چاپ به وجود ناشران را بر آن داشت تا از شمارهای داخلی برای شناسایی آثارشان استفاده کنند، که بیشتر شماره‌های ثبت کتاب‌ها بود.

اگرچه این روش خوبی بود، اما چون این شماره‌گذاری‌ها استفاده داخلی داشتند، با گسترش مبادلات وسیع کتاب‌ها در سطح ملی و بین‌المللی جوابگوی مشکلات نبود. بنابراین بررسی‌های، تعدادی از ناشران و توزیع‌کنندگان کتاب که از رایانه برای پردازش سفارش‌ها و کنترل موجودی در انبارهای کتاب استفاده می‌کردند، نشان داد که پیش‌نیاز یک نظام ماشینی کارآمد، وجود شماره‌ی یکتا و ساده برای شناسایی اقلام قابل انتشار است.

فروشگاه‌های کتاب‌فروشی اسمیت و پسران که کتاب‌هایشان را از انبار مرکز تهیه می‌کرد و همچنین یک مقام مربوط به آموزش و پرورش که کتاب‌های چند صد مدرسه را از انبار مرکزی کالا تهیه می‌کرد، اقدام به نصب سیستم کامپیوتری کردند.

بعد از استفاده از کامپیوتر برای تهیه و کنترل موجودی، لزوم یک سیستم ماشینی مؤثر و یک شماره واحد و آسان برای کتاب‌های منتشر شده بیش از پیش احساس شد. در سال ۱۹۶۷ در انگلستان شماره استاندارد کتاب و در همین زمان امریکاهایی هم در اجرای چنین طرحی با کشور انگلیس مشارکت و همکاری کردند که توسط شرکت باوکر بسط و توسعه یافت.

مسئله نیاز به یک سیستم شماره‌گذاری بین‌المللی کتاب اولین بار در سومین گردهمایی بین‌المللی بازار کتاب و انطباق آن با اصول منطقی تجارت کتاب در نوامبر ۱۹۶۶ که در برلین برگزار شد، مطرح گردید.

در سال ۱۹۶۸ کمیته فنی مستندسازی سازمان بین‌المللی استاندارد، گروهی را زیر نظر مؤسسه استاندارد انگلستان برای تحقیق درباره امکان بسط نظام انگلیسی برای شماره‌گذاری در سطح بین‌المللی تعیین کرد.

کنفرانس‌های متعدد بین کشورهای اروپائی و آمریکایی برگزار گردید که نتیجه این کنفرانس‌ها، توصیه‌نامه شماره ۲۱۰۸ ایزو است که اصول و روش شماره‌گذاری استاندارد بین‌المللی کتاب را تعریف می‌کند و هدف از آن هماهنگ‌سازی و استاندارد کردن استفاده از شماره برای کتاب‌ها در سطح بین‌المللی، به طریقی است که هر شماره استاندارد بین‌المللی کتاب، تنها یک عنوان مشخص و یا چاپ مشخص از یک عنوان توسط ناشر خاص را شناسایی می‌کند.

برای انجام و پیاده کردن اصول شابک یک سازمان بین‌المللی در سطح جهان مسئولیت شماره‌گذاری را بر عهده گرفت که مقر آن در لندن است و به سازمانی جهانی شابک مشهور شد.

علاوه بر سازمان جهانی، در هر کشور یک نمایندگی در سطح ملی و در مواردی منطقه‌ی مسئولیت هدایت گروه را برای شماره‌گذاری کتاب‌ها بر عهده دارد.

شابک در ایران

همگام با گسترش نشر کتاب و استفاده روزافزون از رایانه و سیستم‌های داده‌پردازی در فعالیت‌های نشر و اطلاع‌رسانی، ضرورت وجود شابک در ایران نیز بیش از پیش احساس شد و در نتیجه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی کار نشر اقدام به اخذ نمایندگی از مؤسسه جهانی شابک نمود.

در سال ۱۳۷۲، ایران به عضویت این مؤسسه درآمد و شماره گروهی جمهوری اسلامی ایران در نظام شماره‌گذاری بین‌المللی کتاب عدد ۹۶۴ تعیین شد و پس از یک سال کار آزمایشی، رسماً در سال ۱۳۷۳ بکار خود ادامه داد. در حال حاضر بالغ بر ۸۰۰۰ مؤسسه انتشاراتی عضو نظام هستند و کتاب‌های خود را براساس استاندارد شابک شماره‌گذاری می‌کنند.

در سال ۱۳۷۵ نیز براساس مصوبه هیئت وزیران استفاده از شابک از سوی ناشران اجباری شد و ناشر موظف شد که از ضوابط شابک ایران پیروی کند.

ساختار شابک

این مجموعه سیزده رقمی از چند بخش تشکیل شده است که هر جزء نشان‌دهنده اطلاعاتی خاص است. مانند:

• عنصر پیشوند (Prefix element): در حال حاضر پیشوند شابک می‌تواند 978 یا 979 باشد. بخش پیشوند شابک همیشه 3 رقمی است و سه رقم طول دارد.

• عنصر ثبت گروهی (Registration group element): این بخش از شابک شامل شناسه کشور، ناحیه جغرافیایی یا زبان ناحیه‌ای است که در سیستم ISBN شرکت دارد و شابک را صادر می کند. این عنصر ممکن است بین 1 تا 5 رقم طول داشته باشد.
• عنصر ثبت کننده (Registrant element): این بخش شابک ناشر خاص درخواست کننده یا شماره تجدید چاپ را مشخص می‌کند. این بخش ممکن است تا 7 رقم باشد.
• عنصر نشر (Publication element): این بخش شناسه نسخه و ویرایش خاص و قالب عنوان خاص است. ممکن است تا 6 رقم طول داشته باشد.
• چک ارقام (Check digit): این بخش همیشه شامل تک رقم آخر شابک است که به‌صورت ریاضیاتی به اعتبارسنجی مابقی رقم‌های عدد می‌پردازد. این محاسبه براساس سیستم مضرب 10 (modulus 10) با وزن بدیل 1 و 3 انجام می‌شود.

مزایای استفاده از شابک کتاب

1. عدم سرقت کتاب
2. ثبت کتاب به نام شما در سراسر دنیا
3. کسب اعتبار بین‌المللی به‌عنوان نویسنده کتاب
4. امکان ترجمه و ارائه در دنیا
5. شناسایی منحصربه‌فرد
6. جستجوی آسان
7. سفارش آسان
8. جلوگیری از تقلب
9. مدیریت آسان موجودی

اعتبار شابک کتاب در دنیا

به تمام کتاب‌های معتبر دنیا شابک کتاب تعلق می‌گیرد، ISBN یا شابک کتاب یک کد یکتا است که مانند شماره پاسپورت در دنیا و در بین تمامی کتاب‌ها اعتبار دارد. به این معنی که کتاب شما در تمام دنیا معتبر می‌باشد.

شابک کتاب این اجازه را می‌دهد تا بتوان به‌راحتی یک کتاب را در بین تمامی کتاب‌های دنیا جستجو کرد.

مراحل دریافت شابک کتاب

1. تحویل نسخه اولیه به انتشارات
2. بررسی و تأیید فایل کتاب توسط انتشارات
3. درخواست ناشر جهت دریافت شابک

دریافت شابک در انتشارات کتاب کتیبه نوین

در انتشارات کتاب کتیبه نوین پس از تأیید کتاب توسط انتشارات به هر کتاب یک شابک یا ISBN اختصاص داده می‌شود که از آن زمان به بعد این کد منحصربه‌فرد نشان‌دهنده شماره شناسه کتاب خواهد بود.

مدت زمان دریافت شابک

همان‌طور که گفته شد دریافت شابک به صورت آنلاین و در عرض چند دقیقه انجام می‌شود.

 استعلام شابک

جهت استعلام شابک، منوی استعلام شابک، فیپا و مجوز چاپ کتاب را مشاهده فرمایید.

نکته: جهت کسب اطلاعات بیشتر منوی اخذ شابک از خانه کتاب را مطالعه فرمایید.

جهت دریافت شابک توسط انتشارات کتیبه نوین، با ما تماس بگیرید.

در مورد چاپ و نشر کتاب بیشتر بدانید…

صفحه اصلی وب‌سایت انتشارات کتیبه نوین