شابک چیست؟
شابک (شماره استاندارد بینالمللی کتاب – ISBN) یک شناسه عددی منحصربهفرد است که به هر کتاب چاپی یا دیجیتالی اختصاص داده میشود. این شناسه شامل اطلاعاتی درباره ناشر، کشور محل انتشار، و نوع کتاب است. شابک نقش مهمی در شناسایی کتابها در سطح بینالمللی و مدیریت اطلاعات کتابها در کتابخانهها، فروشگاهها و سیستمهای توزیع دارد.
شابک دوره چیست؟
شابک دوره شمارهای است که به یک مجموعه چندجلدی از کتابها اختصاص داده میشود و بهعنوان شناسنامهای برای کل مجموعه عمل میکند. این شماره برخلاف شابک تکجلدی که به هر جلد از مجموعه اختصاص دارد، برای شناسایی کل دوره یا مجموعه بهکار میرود.
ویژگیهای شابک دوره
- یک شماره منحصربهفرد برای کل مجموعه.
- نشاندهنده یک دوره مشخص از آثار که معمولاً از چند جلد تشکیل شده است.
- ثبتشده در شناسنامه تمام جلدهای مجموعه.
ساختار شابک دوره
شابک دوره از نظر ساختار مشابه شابک تکجلدی است و شامل ۱۳ رقم میشود. این ارقام به بخشهای زیر تقسیم میشوند:
- پیشوند (978 یا 979): نشاندهنده استاندارد ISBN.
- کد گروه ثبت: مشخصکننده منطقه جغرافیایی یا زبان انتشار.
- کد ناشر: شناساییکننده ناشر مجموعه.
- کد عنوان یا شماره شناسایی مجموعه: شناساییکننده خاص دوره.
- رقم کنترل: برای تأیید صحت شماره.
اهمیت شابک دوره
شابک دوره اهمیت ویژهای در صنعت نشر و مدیریت کتابها دارد. برخی از دلایل اهمیت آن عبارتاند از:
- شناخت کل مجموعه: به ناشران، کتابفروشان و کتابداران امکان میدهد تا مجموعه را بهعنوان یک واحد شناسایی کنند.
- تسهیل در فروش و بازاریابی: مشتریان میتوانند کل مجموعه را بهراحتی خریداری کنند.
- مدیریت بهتر اطلاعات: در کتابخانهها و سیستمهای توزیع، شابک دوره به سازماندهی بهتر کتابهای چندجلدی کمک میکند.
- تفکیک جلدها از مجموعه: هر جلد مجموعه همچنان دارای شابک تکجلدی است، اما شابک دوره کل مجموعه را تعریف میکند.
موارد استفاده شابک دوره
شابک دوره بیشتر در موارد زیر استفاده میشود:
- کتابهای چندجلدی: مانند دایرهالمعارفها یا مجموعههای تاریخی.
- سریهای آموزشی: مانند مجموعه کتابهای درسی مدارس یا دانشگاهها.
- مجموعههای ادبی: مانند آثار چندجلدی یک نویسنده خاص.
- کتابهای موضوعی: کتابهایی که به یک موضوع خاص در چند جلد پرداختهاند.
مزایای شابک دوره
- سازماندهی بهتر: اطلاعات کل دوره در سیستمهای مدیریت کتاب بهخوبی ثبت میشود.
- تسهیل در خرید: مشتریان میتوانند مجموعه را بهطور یکجا خریداری کنند.
- کاهش خطا: در فرآیند ثبت و شناسایی مجموعههای چندجلدی.
- مدیریت جامع: ناشران و کتابخانهها میتوانند کل مجموعه را بهراحتی مدیریت کنند.
چگونگی ثبت شابک دوره
ثبت شابک دوره به همان روشی انجام میشود که شابک تکجلدی ثبت میشود. ناشر باید اطلاعات زیر را به سازمان مربوط به ISBN ارائه دهد:
- مشخصات کل مجموعه (عنوان، موضوع، تعداد جلدها).
- اطلاعات ناشر و چاپخانه.
- شمارهگذاری و ترتیب جلدها.
شابک دوره در شناسنامه کتاب
در شناسنامه هر جلد از مجموعه، شابک دوره به همراه شابک تکجلدی آن جلد درج میشود. این بخش از شناسنامه معمولاً شامل موارد زیر است:
- شابک تکجلدی: شماره مختص جلد فعلی.
- شابک دوره: شماره شناسایی کل مجموعه.
- اطلاعات تکمیلی: مانند ترتیب جلد در مجموعه.
نتیجهگیری
شابک دوره ابزار مهمی در صنعت نشر است که به مدیریت و شناسایی مجموعههای چندجلدی کمک میکند. این شماره علاوه بر ایجاد نظم در سیستمهای کتابخانهای و فروش، امکان دسترسی آسانتر مخاطبان به کل مجموعه را فراهم میسازد. ناشران با استفاده از شابک دوره میتوانند دورههای چندجلدی خود را بهصورت حرفهایتر مدیریت کرده و عرضه کنند.
شابک دوره، با تمام کاربردها و مزایایش، یکی از عوامل کلیدی در سازماندهی حرفهای مجموعههای چندجلدی بهشمار میآید.