قطع رقعی، یکی از اندازه‌های رایج در صنعت چاپ کتاب در ایران است که ابعادی معادل ۱۴ در ۲۱ سانتی‌متر دارد. این اندازه معمولاً برای کتاب‌های رمان، داستانی، شعر، علمی و بسیاری از کتاب‌های عمومی استفاده می‌شود. در صفحه‌آرایی این نوع کتاب، باید به جزئیات دقیق و زیبایی‌شناسی توجه داشت تا هم خوانایی بالایی داشته باشد و هم طراحی زیبا و جذاب باشد.

در اینجا مراحل صفحه‌آرایی کتاب در قطع رقعی به‌طور مفصل و گام‌به‌گام توضیح داده می‌شود:

1️⃣ تنظیم ابعاد و حاشیه‌های صفحه

📏 ابعاد صفحه:

• عرض صفحه: 14.8 سانتی‌متر

• ارتفاع صفحه: ۲۱ سانتی‌متر

🖼️ تنظیم حاشیه‌ها:

حاشیه‌ها به عنوان فضای خالی اطراف متن عمل می‌کنند و باعث بهبود خوانایی و زیبایی صفحات کتاب می‌شوند. در قطع رقعی، تنظیم حاشیه‌ها معمولاً به صورت زیر است:

• حاشیه بالا (Top Margin): ۲.6 سانتی‌متر

• حاشیه پایین (Bottom Margin): 2 سانتی‌متر

• حاشیه داخلی (Inner Margin – Gutter): 2.3 سانتی‌متر (برای جلوگیری از پوشش حروف در هنگام صحافی)

• حاشیه بیرونی (Outer Margin): 2.3 سانتی‌متر

اگر از نرم‌افزارهای حرفه‌ای مانند Adobe InDesign استفاده می‌کنید، می‌توانید این حاشیه‌ها را با دقت تنظیم کرده و از گایدلاین‌ها یا راهنماهای شبکه‌ای برای یکنواختی بیشتر استفاده کنید.

2️⃣ انتخاب فونت و تنظیم اندازه متن

🎯 فونت‌های پیشنهادی برای متن فارسی:

• فونت میترا

• فونت نازنین

• فونت دیما

• فونت شبنم

• فونت تاهوما

• فونت یکان

برای متن فارسی، به دنبال انتخاب فونتی باشید که خوانا و زیبا باشد. برخی فونت‌ها برای استفاده در کتاب‌های چاپی مناسب‌تر هستند زیرا به راحتی در سایزهای مختلف قابل خواندن هستند.

🔤 اندازه فونت:

• متن اصلی: برای متن‌های ساده معمولاً از اندازه 13 یا 14پوینت استفاده می‌شود.

• عنوان‌ها: اندازه عنوان‌ها بسته به اهمیت آن‌ها می‌تواند از ۱۴ تا ۱6 پوینت باشد.

• زیرنویس‌ها (Footnotes): معمولاً با اندازه 9 یا 10 پوینت تنظیم می‌شوند.

📝 فاصله بین خطوط (Leading):

• فاصله خطوط معمولاً باید ۱.3 برابر اندازه فونت باشد.

3️⃣ چیدمان پاراگراف‌ها

📄 تراز متن:

• برای کتاب‌های فارسی، معمولاً از چپ‌چین و راست‌چین (RTL) استفاده می‌شود. این باعث می‌شود که متن به‌درستی در صفحه قرار گیرد.

🔲 تو رفتگی خط اول (Indent):

• برای پاراگراف‌های جدید، یک تو رفتگی در ابتدای هر پاراگراف (معمولاً حدود ۵ میلی‌متر) در نظر گرفته می‌شود.

• در برخی موارد، ممکن است نیازی به تو رفتگی نباشد و فقط فاصله‌گذاری بین پاراگراف‌ها (حدود ۵ میلی‌متر) کافی باشد.

📏 فاصله بین پاراگراف‌ها:

• فاصله‌گذاری مناسب بین پاراگراف‌ها باعث می‌شود تا خواننده از خستگی چشم جلوگیری کند. معمولاً فاصله بین پاراگراف‌ها 6 میلی‌متر است.

4️⃣ طراحی و چیدمان شماره صفحات

📑 شماره‌گذاری صفحات:

• شماره‌گذاری صفحات باید به طور صحیح و در مکان مناسب قرار گیرد.

• معمولاً شماره صفحات در پانوشت صفحه (Footer) قرار می‌گیرند، اما در صورت نیاز می‌توانند در سرصفحه (Header) هم قرار بگیرند.

• در بسیاری از کتاب‌ها، صفحات مقدمه و فهرست مطالب شماره‌گذاری نمی‌شوند، یا از شماره‌گذاری رومی (i, ii, iii) استفاده می‌شود.

• صفحات اصلی (که محتوا شروع می‌شود) معمولاً با شماره‌های عربی شماره‌گذاری می‌شوند.

🧐 صفحه اول هر فصل:

• صفحه اول هر فصل معمولاً بدون شماره‌گذاری است یا می‌تواند شماره‌گذاری مخصوص فصل خود را داشته باشد.

5️⃣ تصاویر، جداول و گرافیک‌ها

🖼️ تصاویر:

• اگر کتاب شامل تصاویر یا گرافیک است، باید آن‌ها را با کیفیت بالا (حداقل 300 DPI) انتخاب کنید.

• جایگاه تصاویر: تصاویر معمولاً در کنار متن (inline) یا در وسط صفحه قرار می‌گیرند. در برخی کتاب‌ها نیز از تصاویر تمام صفحه استفاده می‌شود.

🗂️ جداول:

• جداول باید در جایی قرار گیرند که به راحتی خوانده شوند. فضای مناسب برای جداول در کتاب‌های رقعی معمولاً در وسط صفحه یا در کنار متن است.

• باید از فونت‌های کوچک‌تر برای جداول استفاده شود (مثلاً 12 یا ۱۰ پوینت).

6️⃣ صفحه‌بندی و فهرست مطالب

📖 فهرست مطالب:

• فهرست مطالب باید پس از صفحه شناسنامه و صفحه عنوان قرار گیرد.

• در صفحه‌آرایی کتاب‌های رقعی، فهرست مطالب باید کاملاً منظم و با فونت خوانا (معمولاً 13 پوینت) تنظیم شود.

• در فهرست مطالب، عناوین فصل‌ها، بخش‌ها و شماره صفحات آن‌ها باید به وضوح مشخص باشند.

7️⃣ مرحله نهایی: تنظیم فایل برای چاپ

💻 خروجی نهایی برای چاپ:

• فرمت خروجی معمولاً PDF است که برای چاپ دقیق و بدون خطا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• باید مطمئن شوید که تمام تصاویر، متون و گرافیک‌ها به درستی در فایل PDF قرار گرفته‌اند و فایل کاملاً آماده چاپ است.

• هنگام تنظیم فایل PDF، از مد رنگ CMYK برای چاپ افست استفاده کنید.

🔲 مد رنگ:

• در چاپ کتاب، باید از مد رنگ CMYK (جایگزین RGB برای نمایشگر) استفاده کنید تا رنگ‌ها در هنگام چاپ به دقت نمایش داده شوند.

📏 فاصله برش (Bleed):

• فاصله برش باید در حدود ۳ میلی‌متر از هر طرف در نظر گرفته شود تا پس از برش نهایی، حاشیه‌ها بریده نشوند.

8️⃣ نکات تکمیلی برای صفحه‌آرایی حرفه‌ای:

🔄 یکپارچگی طراحی:

• تمامی صفحات باید از نظر طراحی یکپارچه و هماهنگ باشند. این شامل فاصله‌ها، فونت‌ها، اندازه‌ها و چیدمان متن است.

✍️ استفاده از گایدلاین‌ها (راهنماها):

• در نرم‌افزارهایی مانند InDesign می‌توانید از گایدلاین‌ها برای حفظ فاصله‌ها و نظم در صفحات استفاده کنید.

📊 استانداردهای چاپ:

• اطمینان حاصل کنید که فایل نهایی شما با استانداردهای چاپخانه مطابقت داشته باشد.

• دقت در جزئیات: اصلاحات آخرین لحظه مانند اشتباهات تایپی و تصحیح جداول می‌تواند تفاوت بزرگی در کیفیت نهایی ایجاد کند.

نتیجه‌گیری:

صفحه‌آرایی کتاب در قطع رقعی نیازمند دقت و توجه به جزئیات است. از انتخاب فونت مناسب گرفته تا تنظیم دقیق حاشیه‌ها، شماره‌گذاری صفحات، تصاویر، و جداول، تمامی این‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که تجربه خواندن را برای مخاطب بهبود بخشند و در عین حال کتاب را به یک اثر حرفه‌ای و جذاب تبدیل کنند.

در مورد چاپ و نشر کتاب بیشتر بدانید…

صفحه اصلی وب‌سایت انتشارات کتیبه نوین