قطع وزیری یکی از قطع‌های محبوب در چاپ کتاب در ایران است که اندازه آن معمولاً 17×24 سانتی‌متر است. این قطع برای کتاب‌های آموزشی، علمی، و تخصصی به ویژه در زمینه‌های دانشگاهی و پژوهشی کاربرد دارد. در این مقاله به مراحل کامل و دقیق صفحه‌آرایی کتاب در قطع وزیری پرداخته شده است.

1️⃣ تنظیم ابعاد و حاشیه‌های صفحه

📏 ابعاد صفحه:

• عرض صفحه: ۱۷ سانتی‌متر

• ارتفاع صفحه: ۲۴ سانتی‌متر

🖼️ تنظیم حاشیه‌ها:

حاشیه‌ها به عنوان فضای خالی اطراف متن عمل می‌کنند و به خوانایی و زیبایی صفحات کتاب کمک می‌کنند. برای قطع وزیری، معمولاً تنظیمات حاشیه به صورت زیر است:

• حاشیه بالا (Top Margin): ۳ سانتی‌متر

• حاشیه پایین (Bottom Margin): ۳ سانتی‌متر

• حاشیه داخلی (Inner Margin – Gutter): ۲.3 سانتی‌متر (برای جلوگیری از پوشش حروف در هنگام صحافی)

• حاشیه بیرونی (Outer Margin): 2.3 سانتی‌متر

📐 نکته: در نرم‌افزارهایی مانند Adobe InDesign می‌توانید حاشیه‌ها و اندازه صفحه را به راحتی تنظیم کنید و از گایدلاین‌ها برای حفظ نظم استفاده کنید.

2️⃣ انتخاب فونت و اندازه متن

🎯 فونت‌های پیشنهادی برای متن فارسی:

• فونت میترا

• فونت وزیر

• فونت دیما

• فونت تاهوما

• فونت یکان

• فونت شبنم

انتخاب فونت در صفحه‌آرایی بسیار مهم است و باید فونتی را انتخاب کنید که علاوه بر زیبایی، خوانایی بالایی نیز داشته باشد.

🔤 اندازه فونت:

• متن اصلی: معمولاً برای متن‌های اصلی از اندازه 13 تا 12 پوینت استفاده می‌شود.

• عنوان‌ها: برای تیترهای اصلی کتاب، از اندازه ۱۴ تا ۱۶ پوینت استفاده کنید.

• زیرنویس‌ها (Footnotes): معمولاً با اندازه ۹ یا ۱۰ پوینت قرار می‌گیرند.

📝 فاصله بین خطوط (Leading):

فاصله بین خطوط برای متن اصلی باید به گونه‌ای تنظیم شود که خوانایی کتاب حفظ گردد. معمولاً فاصله خط‌ها 1.5 برابر اندازه فونت است. برای متن‌هایی با اندازه ۱۲ پوینت، فاصله خطوط باید حدود ۱۸ پوینت باشد.

3️⃣ چیدمان پاراگراف‌ها

📄 تراز متن:

برای کتاب‌های فارسی، متن‌ها معمولاً به صورت راست‌چین تنظیم می‌شوند. این امر برای حفظ نظم و سهولت در خواندن لازم است.

🔲 تو رفتگی خط اول (Indent):

• تو رفتگی خط اول پاراگراف‌ها: معمولاً برای شروع هر پاراگراف یک تو رفتگی (Indent) در نظر گرفته می‌شود. این مقدار معمولاً ۵ میلی‌متر است.

• در برخی کتاب‌ها ممکن است تو رفتگی در ابتدای پاراگراف‌ها نباشد و فقط فاصله‌گذاری بین پاراگراف‌ها (۵ میلی‌متر) کافی باشد.

📏 فاصله بین پاراگراف‌ها:

برای جداسازی پاراگراف‌ها و جلوگیری از شلوغی، فاصله‌گذاری مناسب (حدود 6 میلی‌متر) بین پاراگراف‌ها رعایت می‌شود.

4️⃣ شماره‌گذاری صفحات

📑 شماره‌گذاری صفحات:

شماره‌گذاری صفحات باید به صورت دقیق و در مکان‌های مناسب قرار گیرد:

• شماره‌گذاری صفحات معمولاً در پانوشت (Footer) صفحه‌ها قرار می‌گیرد، ولی در برخی موارد نیز می‌توان آن را در سرصفحه (Header) قرار داد.

• در صفحات ابتدایی کتاب (مثل مقدمه، فهرست مطالب و شناسنامه) معمولاً از شماره‌گذاری رومی استفاده می‌شود، ولی از صفحه‌ای که محتوای اصلی شروع می‌شود، شماره‌گذاری با اعداد عربی ادامه می‌یابد.

• صفحه اول فصل‌ها معمولاً بدون شماره‌گذاری است یا شماره صفحه آن به صورت خاصی مشخص می‌شود.

5️⃣ طراحی و چیدمان عنوان‌ها، سرصفحه‌ها و فهرست مطالب

📝 عنوان‌ها:

• عنوان‌های اصلی کتاب باید بزرگتر از متن اصلی باشند و معمولاً در اندازه ۱۴ تا ۱۸ پوینت و با فونت‌هایی برجسته طراحی می‌شوند.

• عنوان فصل‌ها باید در ابتدای هر فصل و با اندازه و سبک مشخصی (معمولاً با فونت درشت‌تر و بزرگ‌تر) قرار گیرد.

📚 فهرست مطالب:

• فهرست مطالب باید پس از صفحه شناسنامه و صفحه عنوان قرار گیرد.

• در صفحه‌آرایی کتاب‌های قطع وزیری، فهرست مطالب باید کاملاً منظم باشد و فونت آن معمولاً ۱۲ پوینت است.

• در فهرست مطالب، عناوین فصل‌ها، بخش‌ها و شماره صفحات آن‌ها باید به وضوح مشخص باشند.

6️⃣ تصاویر، جداول و گرافیک‌ها

🖼️ تصاویر:

• تصاویر باید با کیفیت بالا (حداقل ۳۰۰ DPI) انتخاب شوند.

• تصاویر معمولاً در وسط صفحه یا به صورت inline (در کنار متن) قرار می‌گیرند. تصاویر با وضوح بالا و رنگ‌های دقیق اهمیت زیادی در ظاهر کتاب دارند.

📊 جداول:

• جداول باید به‌طور مرتب و با توجه به اندازه صفحه تنظیم شوند.

• فونت جداول معمولاً از اندازه کوچکتر (۹ یا ۱۰ پوینت) استفاده می‌کند.

• در صورت نیاز به جداول بزرگ، بهتر است از چند صفحه استفاده شود تا محتوا فشرده نشود.

7️⃣ مرحله نهایی: تنظیم فایل برای چاپ

💻 خروجی نهایی برای چاپ:

• فرمت خروجی معمولاً PDF با کیفیت چاپ است. این فرمت از دقت بالایی برخوردار است و برای چاپ افست مناسب است.

• باید مطمئن شوید که مد رنگ CMYK برای چاپ افست انتخاب شده باشد تا رنگ‌ها به درستی در چاپ نمایش داده شوند.

• در صورت استفاده از تصاویر، دقت کنید که تصاویر به صورت RGB نباشند، زیرا چاپ رنگ‌ها در این حالت دقیق نخواهد بود.

📏 فاصله برش (Bleed):

• برای اطمینان از برش دقیق در هنگام چاپ، باید فاصله برش (bleed) حداقل ۳ میلی‌متر از هر طرف در نظر گرفته شود.

8️⃣ نکات تکمیلی برای صفحه‌آرایی حرفه‌ای:

🔄 یکپارچگی طراحی:

تمام صفحات باید طراحی یکپارچه‌ای داشته باشند. این شامل هماهنگی در انتخاب فونت‌ها، اندازه‌ها، رنگ‌ها و نحوه چیدمان است.

✍️ استفاده از گایدلاین‌ها (راهنماها):

در نرم‌افزارهایی مثل InDesign می‌توانید از گایدلاین‌ها و گریدها برای چیدمان دقیق متن و تصاویر استفاده کنید تا صفحات شما دقیقاً طبق استانداردهای مورد نظر تنظیم شوند.

📊 استفاده از فایل‌های وکتور برای گرافیک‌ها:

برای گرافیک‌ها، از فایل‌های وکتور (مثل فایل‌های AI یا EPS) استفاده کنید تا در چاپ کیفیت خود را از دست ندهند.

نتیجه‌گیری:

صفحه‌آرایی کتاب در قطع وزیری نیازمند دقت و توجه به جزئیات است. استفاده از فونت‌های مناسب، تنظیم حاشیه‌ها، رعایت فاصله‌ها و تنظیم دقیق تصاویر و جداول باعث می‌شود که کتاب شما حرفه‌ای و خوانا به نظر برسد. این مراحل به شما کمک می‌کند تا یک کتاب با کیفیت بالا و مناسب برای چاپ آماده کنید.

در مورد چاپ و نشر کتاب بیشتر بدانید…

صفحه اصلی وب‌سایت انتشارات کتیبه نوین