درصورتی‌که عیناً متن آثار تحقیقی و پژوهشی به کتاب تبدیل شود نویسنده کار خاصی انجام نداده است که متأسفانه در برخی از انتشارات غیرحرفه‌ای (با هزینه‌های پایین) به همین شکل فرآیند انجام می‌شود.
این فرآیند تبدیل فرمت اثر به فرمت کتاب در حالت‌های زیر انجام می‌شود:
- تبدیل رساله و تز دکتری به کتاب
- تبدیل پایان‌نامه به کتاب
- تبدیل جزوه‌های درسی و آموزشی به کتاب
- تبدیل مقاله یا مجموعه مقاله‌ها به کتاب
همان‌طور که مشخص است قالب موارد بالا به‌صورت پژوهشی و تحقیقی میباشد و متناسب با قالب کتاب نیستند، در نتیجه می‌بایست یک سری تغییرات روی فایل‌ها انجام شود تا ناشر بتواند وارد مراحل بعدی فرآیند انتشارات شود.
مراحل تبدیل فرمت اثر به فرمت کتاب جهت چاپ در انتشارات
افرادی که قصد تبدیل آثار تحقیقی و پژوهشی به کتاب را دارند، می‌بایست ویرایشی را نیز در این راستا مورد نظر قرار دهند تا بدین ترتیب شرایط لازم برای تبدیل اثر به کتاب احراز گردد. برای این منظور باید فرمت اثر به فرمت کتاب تغییر کند.
به‌طورکلی برای تبدیل اثر به کتاب شاید بحث علمی آن چندان مورد ویراستاری قرار نگیرد، چرا که به هنگام داوری اثر تمامی موارد ذکر گردیده است. ولی اثر حتماً باید با تغییراتی همراه گردد که شکل کتاب به خود بگیرد.
1. بازبینی مطالب اثر
آثار تحقیقی و پژوهشی معمولاً برای ارائه در دانشگاه و کسب مدرک تحصیلی نوشته می‌شوند و ممکن است از نظر ساختار، نگارش و ویرایش کاملاً بی‌نقص نباشند. بازنگری و ویرایش دقیق اثر می‌تواند کیفیت آن را به‌طور قابل توجهی ارتقا دهد و آن را برای انتشار به‌عنوان کتاب آماده کند.
بازنگری و ویرایش اثر می‌تواند به ساده‌تر شدن زبان متن، استفاده از مثال‌های ملموس و کاربردی، و افزایش خوانایی آن کمک کند.
ناشران معمولاً قبل از انعقاد قرارداد نشر کتاب، نمونه‌هایی از متن آن را بررسی می‌کنند. بازنگری و ویرایش دقیق اثر می‌تواند کیفیت نمونه‌های ارائه شده را افزایش دهد و احتمال جلب نظر ناشران را بیشتر کند.
در ضمن ساختار کتاب باید منطقی و منظم باشد. فصول کتاب باید به‌طور مرتبط به هم ارائه شوند و محتوای هر فصل دارای هدف و پیام مشخصی باشد. نگارش کتاب باید عاری از هرگونه غلط املائی، دستوری و نگارشی باشد. همچنین باید به نقطه‌گذاری، فاصله‌گذاری و فرمت‌بندی متن توجه شود.
2. انتخاب عنوان مناسب برای کتاب
انتخاب موضوع مناسب برای کتاب، اولین قدم و یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند تبدیل اثر به کتاب است. موضوع انتخابی باید برای مخاطبان جذاب باشد و پتانسیل فروش بالایی داشته باشد همچنین مرتبط با زمینه تخصصی شما باشد و شما در آن حوزه دانش و تجربه کافی داشته باشید.
موضوع کتاب باید منحصربه‌فرد و جدید باشد و قبلاً در مورد آن کتاب یا مقاله دیگری منتشر نشده باشد و برای اینکه ببینید چه موضوعاتی در بازار کتاب پرفروش هستند، تحقیقات بازاریابی انجام دهید.
3. فهرست، فهرست اشکال و نمودار و جداول
فهرست‌ها در آثار تحقیقی و پژوهشی معمولاً به‌صورت ریز مطالب میباشد و همچنین دارای فهرست اشکال و نمودار و جداول میباشد که در کتاب فهرست اشکال و نمودار و جداول باید حذف شود و فهرست مطالب باید به‌صورت کلی باشد.
4. استخراج مطالب مورد نیاز در کتاب
اولین نکته برای چاپ کتاب از آثار تحقیقی و پژوهشی این است که باید توجه کنیم که چه بخش‌هایی را باید از اثر استخراج کنیم. در هنگام نوشتن کتاب از اثر نیازی نیست که همه آنچه در اثر آمده است را در کتاب درج کنیم یعنی نباید حتماً تمام فصل‌های اثر در کتاب نوشته شود.
5. ارتقای مطالب آثار تحقیقی و پژوهشی
از آنجا که اطلاعات این آثار بیشتر به‌صورت موردی میباشد جهت تبدیل به کتاب شایسته است اطلاعات آن بسط داده شود و جهان‌شمول گردد. گاهی ممکن است لازم باشد جداول تکمیلی، استانداردهای بیشتر و مطالب بیشتری به آن بیافزاید.
اضافه کردن مطالب جدید به متن اثر، یکی از راه‌های مهم برای غنی‌تر کردن محتوای کتاب و تبدیل آن به اثری ارزشمندتر و جذاب‌تر برای خوانندگان است.
ممکن است از زمان نگارش اثر تا زمان تبدیل آن به کتاب، اطلاعات و یافته‌های جدیدی در حوزه تخصصی شما منتشر شده باشد. اضافه کردن این اطلاعات جدید به کتاب، به شما کمک می‌کند تا محتوای آن را به‌روز و ارزشمندتر نگه دارید.
ممکن است در اثر خود به تمام جنبه‌های موضوع مورد بحث نپرداخته باشید اضافه کردن مطالب جدید و جذاب، مانند مثال‌های کاربردی و مطالعات موردی، می‌تواند به جذب مخاطبان جدید و افزایش خوانندگان کتاب شما کمک کند.
6. حذف کلمات مربوط به پژوهش و تحقیق
همان‌طور که می‌دانید به هنگام نوشتن آثار تحقیقی و پژوهشی، نویسنده بارها از کلماتی همچون پژوهش و تحقیق حاضر استفاده به عمل می‌آورد که با توجه به تبدیل اثر به کتاب می‌بایست تمامی آن موارد را حذف نموده و به جای آن‌ها از کتاب یا کتاب حاضر استفاده شود. در این صورت می‌توان به آن استناد نموده و پژوهش خویش را از شکل آثار تحقیقی و پژوهشی، خارج کرده و آن را با استانداردهای لازم چاپ کتاب نزدیک و نزدیک‌تر سازید.
7. حذف یا ویرایش برخی از موارد در آثار تحقیقی و پژوهشی
در آثار معمولاً برخی گزارش‌هایی مبنی بر گزارش‌های کلاسی و نتیجه‌های آماری مطرح می‌شود که به هنگام تبدیل اثر به کتاب بایستی حتی‌الامکان این موارد کم‌رنگ‌تر بوده یا حداقل با اندکی تغییرات آن‌ها را وارد کتاب کرد. غیر از این موارد در آثار معمولاً برخی از فرضیه‌ها و پیشنهادات پژوهشی معمولاً ذکر می‌گردند که آوردن آن‌ها در کتاب چندان مورد پسند واقع نمی‌گردد.
8. حذف کلمات اشاره شده به استاد راهنما و…
کلماتی که عیناً به استاد راهنما و مشاور در آثار اشاره می‌شود بایستی حتماً آن‌ها را در کتاب حذف کرد، چرا که در کتاب نام استاد راهنما و مشاور ذکر نمی‌گردد.
9. نوشتن پیشگفتار کتاب
نوشتن پیشگفتار برای کتاب می‌تواند به بهتر شدن آن کمک کند. بنابراین با کمک اساتید خود یک پیشگفتار برای کتاب تهیه کنید.
پیشگفتار کتاب، فرصتی برای معرفی کتاب و متقاعد کردن خواننده به مطالعه آن است. یک پیشگفتار خوب باید در همان ابتدای کار خواننده را جذب کند و او را کنجکاو کند که بداند محتوای کتاب در مورد چیست.
پیشگفتار کتاب می‌تواند خواننده را با ساختار کلی کتاب و فصول مختلف آن آشنا کند و باید جذاب و گیرا باشد تا خواننده را به ادامه مطالعه کتاب ترغیب کند.
10. تغییر در مقدمه آثار تحقیقی و پژوهشی
مقدمه اثر هنگام تبدیل آن به کتاب می‌تواند با تغییراتی همراه باشد. حتی برای پر بار نمودن کتاب خود می‌توانید مقدمه اثر را یک بار دیگر در اختیار استاد خود قرار دهید تا آن نیز یک سری اضافات را روی مقدمه ایجاد نموده و با قلم خود مطالبی را برای غنای کتاب مورد نظر به آن بیفزاید. نام بردن از اساتید برجسته و نامدار در رشته تحصیلی خود می‌تواند باعث پربارتر شدن کتاب مورد نظر شما نیز بشود.
11. تغییر فصول اثر به بخش‌های مختلف
با توجه به اینکه معمولاً آثار تحقیقی و پژوهشی از سه یا چهار فصل تشکیل می‌شود، می‌توان آن را برای تبدیل به کتاب به بخش‌های مختلفی تغییر داد تا از شکل فصل‌بندی خارج گردد. ضمن اینکه تمامی فرضیه‌ها و سؤالات پژوهش را نیز می‌توان تحت عنوانی مجزا با نگارشی متفاوت در کتاب آورد تا آن را از شکل یک اثر به‌طورکلی خارج گردانیم. در واقع در این مرحله باید هر فصل از اثر می‌بایست به دو فصل تقسیم شود. درواقع یک فصل هر اثر، دو فصل یک کتاب محاسبه می‌شود.
همچنین شماره هر فصل می‌بایست با یک عدد مشخص شود و برای فصل‌ها متناسب با بخش مورد نظر حجم خاصی را در نظر گرفت.
12. تغییر تیتر آثار برای به‌کارگیری در کتاب
دیگر مرحله‌ی، تغییر عناوین فصل‌ها میباشد. به این منظور مؤلف باید تمام عناوین فصل‌ها را به عباراتی مشابه با عنوان اصلی تغییر دهد.
13. تغییر کیفیت نمودارها و تصاویر
توجه داشته باشید که تمام تصاویر، جداول و نمودارهای آثار تحقیقی و پژوهشی برای انتشار کتاب مناسب نیستند. از همین رو از ناشر خود در مورد کیفیت نمودارها و تصاویر اثر سؤال کرده و بر اساس نظرات آن‌ها فرآیند چاپ را انجام دهید تا بدین ترتیب مورد تأیید انتشارات باشد.
14. تغییرات در ارجاع‌های درون‌متنی
در آثار تحقیقی و پژوهشی ارجاع‌ها به‌صورت درون‌متنی ذکر می‌شوند، این در حالی است که در کتاب معمولاً آن‌ها را در پاورقی ذکر می‌کنند و اصل منابع را در انتها می‌آورند که در صورت تبدیل اثر به کتاب می‌بایست اثر خود را نیز جزء منابع قید کنید.
15. ویرایش پاورقی‌ها
سبک پاورقی کتاب با آثار تحقیقی و پژوهشی متفاوت است. به همین جهت است برای اینکه اثر را به کتاب تبدیل کنید باید تمام پاورقی‌ها، پی‌نوشت‌ها و رفرنس‌ها را ویرایش کرده و به فرمت کتاب در آورید. همچنین برای کتاب باید اصطلاحاتی که معادل لاتین دارند را در پاورقی ذکر نمایید.
16. ذکر آثار تحقیقی و پژوهشی خود در منابع
یک منبع دیگر به منابع آخر کتاب اضافه کنید که آن منبع جدید اثر خودتان است و در جای‌جای کتاب به اثر با صفحه مشخص استناد بدهید.
17. نمایه‌سازی کتاب
برای کتاب خود نمایه مناسبی از فهرست می‌بایست انتخاب کرد، یعنی از اصطلاحات و عباراتی که بتواند ذهن مخاطب را به سمت مباحثی که در اثر ذکر شده‌اند، برد.
18. نکات تکمیلی
- رعایت قواعد نگارشی
- املای صحیح کلمات
- رعایت علائم سجاوندی
- نام کتاب‌ها در متن، فقط ایتالیک و بدون گیومه درج می‌شود
- نام اشخاص و مکان‌های لازم فقط اولین بار درون گیومه درج می‌شود. نام مشاهیر و مکان‌های معروف از این قاعده مستثنی است.
- نقل‌قول‌هایی که منبع آن‌ها در ارجاعات قید شده با تورفتگی ۱.۵ سانتی‌متر و یک پوینت کوچک و گیومه درج می‌شود.
- شماره فصل با عدد می‌آید
- حجم فصل‌ها باید با هم متناسب باشد
- عنوان و توضیح شکل و نمودار در پایین آن قرار می‌گیرد
- توضیح جدول، شکل و نمودار در وسط صفحه، بدون بولد و با استایل مجزا آورده می‌شود
- چنانچه جدول در یک صفحه قرار نگیرد، سرعنوان جدول در صفحه‌های بعد تکرار می‌شود.
- طول و عرض جدول، شکل، نمودار و جز آن از طول، سطر و عرض صفحه نباید فراتر رود.
نکته: قطع آثار تحقیقی و پژوهشی معمولاً A4 بوده و بعد از تبدیل به فایل کتاب (معمولاً قطع وزیری) چون سایز آن کمتر می‌شود لذا تعداد صفحات اضافه می‌شود. به‌عنوان مثال ۱۰۰ صفحه رساله تقریباً به ۱۳۰ صفحه کتاب تبدیل می‌شود.
از آنجا که آثار تحقیقی و پژوهشی جنبه علمی دارد لذا سایز پیشنهادی وزیری میباشد. البته امکان چاپ به همان صورت A4 (سایز رحلی) وجود دارد ولی مرسوم نیست.
نکته: انتشارات کتیبه نوین به‌عنوان اولین انتشارات در سراسر ایران که کار آثار تحقیقی و پژوهشی به کتاب را انجام داده است در ۵۰ رشته دانشگاهی دارای تیم متخصص میباشد که پس از مطالعه کامل آثار و با تخصصی که دارند محتوای آثار شما را به قالب کتاب تبدیل می‌کنند.