این تقسیمبندی به این معنی نیست که مترجم در ترجمه متن باید این مراحل را دقیقاً یکی پس از دیگری انجام دهد. ترجمه فرآیندی پویاست و نمیتوان آن را به مراحلی ثابت محدود کرد.
در کل مراحل ترجمه بهصورت در پی آمده است که خوانندگان با کسب مهارت بیشتر در ترجمه میتوانند به تشخیص خود مرحله یا مراحلی را حذف کنند.
انتخاب کتاب برای ترجمه
اگر میخواهید کتابی را از انگلیسی به فارسی ترجمه کنید، بهتر است کتابی را انتخاب کنید که ترجمه نشده باشد. البته فقط در همین صورت است که دارای ارزش و امتیاز میباشد.
معمولاً کتابهایی که کمتر از شش ماه از چاپشان میگذرد ترجمه نشدهاند. اگر کتاب موردنظرتان عمر طولانیتری دارد کارتان سختتر میشود. اولین کار این است که به سایت کتابخانه ملی بروید و نام کتاب یا ترجمه نام آن را جستجو کنید. اگر چیزی پیدا نشد، احتمالاً آن کتاب ترجمه نشده است.
البته این احتمال هم وجود دارد که کسی در حال ترجمه کتابی باشد که شما هم برگزیدهاید. در این شرایط کار سختتر میشود و نیاز به راهها و روشهای خاصی دارد که بفهمید کتاب انتخابی شما در دست ترجمه است یا نه. که برای دانستن دقیق این کار میتوانید از انتشارات کتیبه نوین کمک بگیرید.
آشنا شدن با کتاب انتخاب شده برای ترجمه
قبل از ترجمه کتاب باید به محتوا و عنوان کتاب تسلط کافی را داشت. سعی کنید پیام اصلی کتاب را درست متوجه شوید. گاه مطالعه خلاصه کتاب یا نقد و بررسیهای آن در سایتهای خارجی به شما کمک میکند اطلاعات کلی و مفیدی درباره کتاب پیدا کنید و بهتر بتوانید مفاهیم داخل کتاب را بفهمید و درک کنید.
تحقیق درباره کتاب مورد نظر برای ترجمه و نویسنده آن
اگر نویسنده کتابی که میخواهید آن را ترجمه کنید، نمیشناسید و با او آشنایی ندارید، سری به وبسایت او بزنید تا متوجه شوید چه نوع کتابهایی مینویسد و سبک نوشتار او چگونه است.
همچنین بعضی اوقات خواندن بیوگرافی نویسنده یا نوشته کوتاه پشت کتاب اطلاعات زیادی در اختیار شما قرار میدهد. سعی کنید سبک اصلی نویسنده کتاب را بدست بیاورید و به بهترین نحو ممکن کتاب را به زبان خودتان ولی با حفظ سبک نویسنده اصلی، بازنویسی کنید و متن کتاب را با فرهنگ زبان مبدأ مطابقت دهید.
خواندن مجدد متن
در این مرحله متن مجدداً خوانده میشود تا هم نوع آن از نظر محتوایی کاملاً مشخص شود و هم مترجم نکاتی را که احیاناً متوجه نشده است درک کند.
مشخص کردن کلمههای ناآشنا
کلمههای ناآشنای متن را به روشهای زیر میتوان مشخص کرد:
الف) دور تمام کلمهها، ترکیبها و عباراتی که معنای آنها را نمیدانید خط بکشید.
ب) زیر کلمههایی که قبلاً معنی آنها را میدانستید ولی اکنون فراموش کردهاید دو خط بکشید.
ج) زیر کلمههای ناآشنا که معنی آنها را میتوانید از متن حدس بزنید یک خط بکشید.
استفاده از فرهنگ لغت
برای ترجمه هم از فرهنگ دوزبانه و هم از فرهنگ یکزبانه استفاده کنید و معنی کلمات ناآشنایی را که قبلاً مشخص کردهاید پیدا کنید. برخی مواقع فرهنگهای دو زبان از مؤلفان مختلف معانی متفاوتی برای کلمات پیشنهاد میکنند، بهتر است چندین فرهنگ معتبر در دسترس داشته باشید و هرکدام که معدلِ بهتری برای کلمه مورد نظر پیشنهاد دادهاند را انتخاب نمایید.
گاهی نیز ممکن است موقعیتی پیش آید که فرهنگهای دوزبانه موجود نتواند معادلهای مناسبی برای کلمهای که شما معنی آن را نمیدانید پیشنهاد دهند. در این صورت باید از فرهنگ یکزبانه استفاده نمود و مترجم خود راساً به ترجمه کلمه مورد نظر مبارت کند.
ترجمه شفاهی
در این مرحله مترجم متن را بطور شفاهی ترجمه میکند. فایده این کار آن است که برای یافتن درک کلی از متن مترجم مجبور نیست کلیه لغات ناآشنای متن را از فرهنگ استخراج کند. از آن گذشته میتواند با شنیدن ترجمه خود برخی از ترکیبات را که نامأنوس به نظر میرسد اصلاح کند.
مترجم بعد از ترجمه شفاهی دوباره به سراغ کلمات یا عباراتی که هنگام ترجمه شفاهی نتوانسته معادلی برای آنها پیدا کند میرود و سعی میکند معادلی مناسب برای آنها بیابد.
ترجمه کتبی
ترجمهای را که در مرحله فوق انجام دادهاید بنویسید. قطعاً در این مرحله، ترجمه کردن بسیار ساده تراز ترجمه ابتدا به ساکن است. تا معنی و مفهوم جملهبندی را درک نکرده باشید دست به ترجمه آن نزنید.
انتقال نادرست و ناقص پیام نویسنده اصلی، بدفهمی و عدم درک خواننده را به دنبال خواهد داشت. همچنین بین خطوط فاصله کافی بگذارید تا جای کافی برای تصحیح و ویرایش باشد.
بازخوانی ترجمه
بازخوانی و ویرایش متن ترجمه شده یکی از مراحل ترجمه است که در آن ضمن توجه به نکات زیر ترجمه خود را بازخوانی کنید:
الف) ترجمه را دقیقاً با متن اصلی مقابله کنید تا مطمئن شوید چیزی از قلم نیافتاده است.
ب) بار دیگر برای حصول اطمینان از رعایت سجاوندی و دیگر جنبههایی که در مرحله دوم ذکر شد ترجمه را بازخوانی کنید.
وقفه
برای مدتی حدود یک یا دو روز، ترجمه را بهکلی کنار بگذارید و به کار دیگری مشغول شوید. بهگونهای که مجبور نباشید به ترجمهای که انجام دادهاید فکر کنید. این کار منجر به منظم شدن ذهن پس از انجام مراحل ترجمه میگردد.
روی آوردن مجدد به ترجمه
بعد از مدتی که خود را از دغدغه ترجمهای که انجام دادهاید رها کردید، دوباره متن اصلی و سپس ترجمه خود را چنانکه گویی برای اولین بار میخوانید، بازخوانی کنید.
ارزیابی
ضمن ارزیابی ترجمه خود، ببینید آیا لازم است بخش یا بخشهایی از آن را تغییر دهید. در این صورت دوباره به هر یک از مراحل لازم که در بالا ذکر شد رجوع کنید.
نکته: جهت کسب اطلاعات بیشتر منوی ترجمه کتابهای عمومی و تخصصی را مطالعه فرمایید.