هر ساله جایزههای کتاب در ایران و جهان برگزار میشوند که انگیزه بسیاری برای نویسندگان و ناشرها ایجاد میکنند تا در آنها شرکت کرده و محتوای با ارزش خود را ارائه کنند.
برگزاری این جشنوارهها میتواند یک از عوامل پویایی علمی و ادبی یک کشور و همچنین از نشانههای بالا بودن سطح مطالعه و فرهنگ در آن کشور باشند. به تعبیر دیگر این جشنوارهها هم میتوانند علت و هم معلول پیشرفت علمی و ادبی باشند.
در ایران هم بهتبع همهجای جهان این جایزههای کتاب برگزار میشوند و هرساله برخی از نویسندگان و ناشرها بهعنوان برگزیده در صنف خودشان مشخص میشوند.
جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
با وجود توسعه و تنوع وسایل ارتباط جمعی، کتاب و کتابت، هنوز اصیلترین و ارجمندترین وسیله انتقال فرهنگ و بارزترین نماد شکوفایی و بالندگی فرهنگ شمرده میشود و شأن قلم و مرتبت والای کتابت، همچنان مورد اکرام و احترام اولیای امور در اکناف عالم است. از آنجایی که اساس نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر احکام و تعالیم اسلامی و فرهنگ غنی اسلام و ایران است، تقدیر از اهل قلم را از وظایف خود میداند.
به منظور انجام این وظیفه خطیر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال 1362 طرح «کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» و از سال 1372 طرح بزرگ «جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» را با هدف شناسایی، گزینش و معرفی آثار برگزیده جهانی و بزرگداشت پدیدآورندگان آنها، در جهت ارتقای سطح دانش و اعتلای فرهنگ مکتوب، بنیان نهاد.
«جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» همه ساله کتابهایی که برای اولین بار طی سال قبل در کشورهای مختلف به جز ایران در دو حوزه «مطالعات اسلامی» و «مطالعات ایرانی» در سه بخش تالیف، ترجمه و تصحیح به زبانهای مختلف منتشر شدهاند، بررسی میشوند و مؤلفان آثار برگزیده، از ریاست جمهوری اسلامی ایران لوح تقدیر دریافت خواهند کرد و همچنین جوایزی به آنان اعطا خواهد شد. هر یک از دو موضوع اصلی مطالعات اسلامی و مطالعات ایرانی شامل چند شاخه است که عبارتند از:
الف) مطالعات اسلامی
کلیات، معارف اسلامی، تاریخ اسلام، رجال، اخلاق، علوم قرآنی، حدیث، ترجمه متون اسلامی، قرآنپژوهی و تفسیر، فقه و حقوق اسلامی، علم کلام، فلسفه، تصوف و عرفان، تاریخ علم در اسلام، فرهنگ و تمدن اسلامی، اقتصاد اسلامی، هنر و معماری اسلامی، مطالعات اسلام معاصر و غیره.
ب) مطالعات ایرانی
کلیات، زبان و زبانشناسی ایرانی، مردمشناسی، تاریخ علم در ایران، شعر و ادب فارسی، تاریخ ایران، هنر و معماری ایرانی، تاریخ و تمدن ایران باستان، ترجمه آثار اندیشمندان ایرانی و غیره.
برای کسب اطلاعات بیشتر سایت جایزه کتاب سال را مطالعه فرمایید.
جایزه ادبی جلال آل احمد
جایزه ادبی جلال آل احمد یک جایزه کتاب دولتی است و صرفاً به آثار ادبی و حول پژوهشهای ادبی تعلق میگیرد. این جایزه را بنیاد شعر و ادبیات ایرانیان برگزار میکند و اولین بار این جایزه را در سال 1387 پایهگذاری کرد. این جشنواره در آذرماه هر سال که مصادف است با تولد جلال آل احمد برگزار میشود.
این جایزه در چهار گروه داستان بلند و رمان، مجموعه داستان کوتاه، نقد ادبی و مستندنگاری اهدا میشود.
این جایزه هدف برگزاری خود را «ارتقای زبان و ادبیات ملی- مذهبی» اعلام کرده است.
جایزه کتاب سال دفاع مقدس
این جایزه را میتوان یک جایزه بسیار گسترده نامید چرا که در 23 بخش به اعلام اسامی برگزیده میپردازد. این جایزه که تا سال 97 هجده دوره از آن برگزار شده است همانطور که از نامش پیداست آثاری که حول محور ادبیات دفاع مقدس هستند را بررسی میکند.
اولین دورهی این جایزه در سال 1372 در سالگرد آزادسازی خرمشهر برگزار شده است.
شما با مراجعه به سایت جایزه کتاب سال دفاع مقدس میتوانید جزییات آن را بهصورت کامل ببینید.
علاوه بر سه جایزه معتبری که در بالا ذکر شد جایزههای دیگری نیز در ایران برگزار میشود که در اینجا به آنها نیز اشارههایی خواهیم داشت.
جایزه ادبی پروین اعتصامی
این جایزه از سمت بنیاد ادبیات داستانی هر ساله به زنان ادیب و سرآمد در ایران و حتی در جهان اسلام تعلق میگیرد.
این جایزه در چند حوزه برگزار میشود:
- شعر
- ادبیات داستانی
- ادبیات نمایشی
- پژوهشهای ادبی
- ادبیات کودک
در نیمه نخست هر سال دبیرخانهی این جشنواره فراخوان برگزاری آن را اعلام میکند. و در نیمه دوم اسفند هرسال مقارن با تولد پروین اعتصامی این جایزه اهدا میشود.
جایزه قلم زرین
این جایزه هر ساله بین کتابهای چاپ شدهی همان سال در حوزههای نقد و پژوهش ادبی، داستانی بزرگسالان، شعر بزرگسالان، داستان کودک و نوجوان، شعر کودک و نوجوان برگزار میشود.
این جشنواره در سال 1380 توسط هیئت مؤسس انجمن قلم ایران تأسیس شد و بادوامترین جایزهی غیردولتی ایران است. این جایزه در ابتدای تابستان هر سال برگزار میشود.
جایزه لاکپشت پرنده
یکی از نقاط عطف در میان تمام رویدادهای کتاب، برگزاری یک جایزه مختص برای کتاب کودک است. این جایزه که با همکاری موسسه شهر کتاب و فصلنامه تخصصی پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان برگزار میشود.
تا کنون 6 دوره از این کتاب برگزار شده است.
کتابهای معرفی شده در این جایزه بهصورت امتیازبندی شده معرفی میشوند:
- شش لاکپشت (کتابهای بسیار عالی)
- پنج لاکپشت (کتابهای عالی)
- چهار لاکپشت (کتابهای خیلی خوب)
- سه لاکپشت (کتابهای خوب)