طبق گفته کارشناسان علوم تربیتی و روانشناسان کودک سن طلایی کودک برای یادگیری بین 2 تا 7 سالگی است. بین این سنین است که پایه‌های شخصیتی کودک شکل می‌گیرد لذا والدین باید زمینه‌های یادگیری در این سنین را برای کودکان خود فراهم کنند.
اگر بچه بتواند از طریق کتاب در زمینه‌های مختلف به سؤالات و دغدغه‌های ذهنی‌اش پاسخ بدهد تأثیر عمیقی در یادگیری آن خواهد داشت. زیرا استفاده از کتاب مسیر اکتشاف و جستجوگری را برای بچه‌ها فراهم می‌کند.
از دیرباز کتاب‌های علمی نقش مهمی در آموزش و یادگیری کودکان داشته‌اند و امروزه نیز به‌عنوان مرجعی مطمئن و مهم قابل دسترس می‌باشند.
در انتخاب کتاب علمی برای کودکان باید دقت کرد زیرا کتاب‌های علمی گذشته از جنبه سرگرمی زیربنای فکری و علمی کودک را نیز پی‌ریزی می‌کند. و اگر کتابی مطلبی را به شیوه‌ی غلط و اشتباه انتقال دهد تغییر دادن آن به‌سختی امکان‌پذیر است.
ویژگی کتاب علمی برای کودکان
- کتاب‌های علمی باید بتوانند به سؤالاتی که در ذهن کودک هستند پاسخ بدهند.
- مسائل مربوط به زندگی روزمره را با زبان ساده و کاربردی توضیح دهند.
- مسائل مطرح شده در کتاب ذهن کودک را منحرف نکند.
- کتاب‌های علمی باید ذهن کودکان را به چالش بکشند و باعث ایجاد سؤالات جدید شوند.
- کتاب علمی باید در انتقال مطالب از شکل‌ها و تصویرهای مرتبط با موضوع مورد نظر استفاده کرده باشد زیرا باعث می‌شود که مطالب به‌راحتی و با تأثیرگذاری بیشتری به کودک منتقل شود.
- با توجه به گسترش روزافزون تکنولوژی و در دسترس بودن اطلاعات کتاب‌های علمی نیز باید همگام با تکنولوژی به‌روز شوند و مطالبی را که می‌خواهند انتقال بدهند به‌روز باشد.
- کتاب‌های علمی باید بتوانند پاسخ گوی نیازهای امروز کودک باشند و بتوانند جلوتر از ذهن کودکان حرکت کنند.
- مطالب کتاب‌های علمی باید زبانی ساده و در عین حال علمی نوشته شده باشد تا برای کودکان قابل فهم باشد.
- یکی از نکاتی که در کتاب‌های علمی لازم است مدنظر گرفت جذابیت در انتقال مطالب است کتاب‌های علمی طوری باید نوشته و طراحی شوند که کودک ترغیب به دنبال کردن مطالب آن باشد.
- داشتن منابع در انتهای کتاب یا در لابه‌لای مطالبی که مطرح می‌شود نکته مهم دیگری است که باید والدین به آن توجه داشته باشند. داشتن فهرستی از منابع نشان‌دهنده این است که کتاب بر اساس تحقیق و پژوهش نوشته شده است و با اطمینان بیشتر می‌توان از آن استفاده کرد.
- کتاب‌های علمی باید به کودک آموزش بدهند که این داده و اطلاعات ممکن است در آینده تغییر کنند و علم نیز مانند هر چیز دیگر دستخوش تغییر و تحول است.
- مطرح کردن مسائل علمی در غالب داستان، خاطره و.. تأثیرگذاری بیشتری بر روی کودکان دارد و باعث ایجاد خلاقیت در کودک می‌شود.
- کتاب‌های علمی نه‌تنها به کودکان کمک می‌کند بلکه می‌تواند به‌عنوان مرجعی مفید به والدین نیز کمک کنند.
- والدین مواقعی که نمی‌توانند به مطلب یا موضوعی که ذهن کودکشان را درگیر کرده است پاسخ دهند می‌توانند با رجوع به کتاب‌های مرتبط در این زمینه پاسخگوی دغدغه‌های ذهنی کودکان خود باشند.
- استفاده از کتاب‌های علمی برای افزایش سطح علم و دانش در زمینه‌های گوناگون باعث می‌شود که کودکان با مطالعه کردن و پژوهش کردن مأنوس شوند و یاد بگیرند برای پاسخ به سؤالات و افزایش دانش خود تنها به اینترنت اکتفا نکنند.
- هنگام انتخاب کتاب‌های علمی برای کودکان، والدین باید علایق کودک خود را شناسایی کنند و بر اساس علایق و سن کودک کتاب‌های مناسب را تهیه کنند. یک کتاب نباید بزرگ‌تر و یا کوچک‌تر از هوش و توانایی کودک باشد.
- یکی از نکاتی که لازم است در پایان به آن اشاره کرد این است که بهتر است والدین هنگام خواندن کتاب‌های علمی کودک را همراهی کنند و مشارکت فعال داشته باشند تا اگر کودک با سؤالی هنگام خواندن کتاب مواجه شد، والدین بتوانند کودک را کمک کنند.
راهنمای انتخاب کتاب علمی برای کودکان
1. توجه به سن و سطح درک
- کودکان پیش‌دبستانی (۳-۵ سال): کتاب‌های تصویری با توضیحات ساده و تصاویر بزرگ. موضوعات ساده مانند حیوانات، طبیعت و بدن انسان.
- کودکان دبستانی (۶-۸ سال): کتاب‌های با متن ساده و تصاویری که به توضیح اصول علمی و کشفیات ابتدایی کمک می‌کند.
- کودکان و نوجوانان (۹-۱۲ سال): کتاب‌های با اطلاعات علمی دقیق‌تر و متن‌های طولانی‌تر که شامل فعالیت‌های عملی و آزمایش‌ها باشد.
- نوجوانان (۱۳-۱۸ سال): کتاب‌های با مباحث علمی پیچیده‌تر و تحلیل‌های عمیق‌تر، همراه با مطالعات موردی و مقالات علمی.
2. انتخاب موضوعات مورد علاقه
- موضوعات محبوب: انتخاب کتاب‌هایی در زمینه‌های مورد علاقه کودک مانند دنیای حیوانات، فضا، تکنولوژی، محیط زیست و علوم طبیعی.
- کتاب‌های تجربی: کتاب‌هایی که شامل فعالیت‌ها، آزمایش‌ها و پروژه‌های علمی هستند که کودک می‌تواند آن‌ها را به صورت عملی امتحان کند.
3. پیدا کردن کتاب‌های معتبر و مورد تایید
- کتاب‌های منتشر شده توسط ناشران معتبر: جستجو برای کتاب‌هایی که توسط ناشران معتبر در زمینه علمی منتشر شده‌اند.
- جوایز و توصیه‌ها: توجه به کتاب‌هایی که جوایز علمی یا ادبی مرتبط با کودکانه را کسب کرده‌اند یا توصیه‌های معلمان و کتابداران را دریافت کرده‌اند.
4. بررسی سبک نگارش و تصاویر
- تصاویر جذاب و آموزشی: انتخاب کتاب‌هایی که دارای تصاویر، نمودارها و جداول جذاب برای کمک به توضیحات علمی هستند.
- متن مناسب سن: بررسی متن کتاب برای مطمئن شدن از اینکه زبان آن مناسب سن کودک و درک او است.
5. آزمایش و فعالیت‌های علمی
- کتاب‌های عملی: انتخاب کتاب‌هایی که شامل فعالیت‌ها و آزمایش‌های ساده و قابل انجام در خانه هستند.
- راهنمایی‌های علمی: کتاب‌هایی که نحوه انجام پروژه‌های علمی و تجربیات آزمایشگاهی را آموزش می‌دهند.
6. خواندن نظرات و نقدها
- بررسی نظرات: خواندن نقدها و نظرات دیگر والدین و معلمان درباره کتاب‌ها می‌تواند به انتخاب بهتر کمک کند.
- کتاب‌های محبوب: مراجعه به فهرست‌های کتاب‌های علمی محبوب و پرطرفدار برای کودکان.
7. توجه به تنوع موضوعی
- تنوع علمی: انتخاب کتاب‌هایی در زمینه‌های مختلف علمی برای ایجاد آگاهی و علاقه به موضوعات متنوع.
کتاب‌های علمی مناسب می‌توانند به توسعه کنجکاوی طبیعی کودک و علاقه به یادگیری علمی کمک کنند و دنیای جدیدی از کشف و یادگیری را برای آن‌ها باز کنند.