در قراردادهای حق تألیف، نحوه تقسیم سود بین ناشر و نویسنده بسته به توافق طرفین و شرایط خاص قرارداد متفاوت است. با این حال، اصول کلی در تقسیم سود در این نوع قراردادها به شرح زیر است:
حق امتیاز نویسنده (حقالامتیاز)
در بسیاری از قراردادهای حق تألیف، نویسنده درصدی از درآمد حاصل از فروش کتاب را بهعنوان حق امتیاز دریافت میکند. این حق امتیاز بهطور معمول بر اساس فروش کتاب محاسبه میشود و سهم نویسنده از درآمد فروش کتاب است.
- درصد نویسنده: معمولاً حق امتیاز نویسنده بین 5% تا 15% از قیمت فروش کتاب است، هرچند این مقدار میتواند بر اساس شرایط خاص قرارداد تغییر کند. این درصد ممکن است بسته به نوع کتاب (مثلاً کتابهای پرفروش یا علمی) یا قدرت چانهزنی نویسنده و ناشر بیشتر یا کمتر باشد.
پیشپرداخت ناشر به نویسنده
در برخی از قراردادها، ناشر یک مبلغ پیشپرداخت به نویسنده پرداخت میکند که معمولاً بهعنوان پیشپرداخت برای حق امتیازهای آینده است. به این معنا که ناشر قبل از شروع به فروش کتاب، یک مبلغ ثابت به نویسنده پرداخت میکند و این مبلغ از مجموع حق امتیازهایی که نویسنده در آینده دریافت میکند، کسر میشود.
- پیشپرداخت معمولاً بهعنوان مبلغ اولیه برای نویسنده است تا در طول مدت زمان قرارداد دریافت کند. در صورتی که فروش کتاب به اندازه کافی بالا باشد، حق امتیاز نویسنده از مبلغ پیشپرداخت بیشتر میشود و ناشر این اختلاف را به نویسنده پرداخت میکند.
درصد تقسیم سود بین ناشر و نویسنده
سهم ناشر و نویسنده از سود حاصل از فروش کتاب میتواند بر اساس شرایط مختلف قرارداد متفاوت باشد. در قراردادهای معمول، نحوه تقسیم سود ممکن است به شکلهای زیر باشد:
- حق امتیاز برای فروش مستقیم کتاب: بهطور معمول، ناشر درصد زیادی از سود فروش کتاب را دریافت میکند (بیشتر از نویسنده) زیرا هزینههای چاپ، توزیع، تبلیغات، و سایر هزینههای اجرایی بر عهده او است. برای مثال، ناشر ممکن است حدود 70% تا 80% از درآمد حاصل از فروش کتاب را دریافت کند، در حالی که نویسنده 5% تا 15% از فروش کتاب را بهعنوان حق امتیاز دریافت میکند.
- درصد برای نسخههای چاپی و نسخههای دیجیتال: در برخی قراردادها، حق امتیاز نویسنده ممکن است در زمینههای مختلف مانند نسخههای چاپی، نسخههای دیجیتال یا کتابهای صوتی متفاوت باشد. برای مثال، حق امتیاز از فروش کتاب چاپی معمولاً بالاتر از نسخههای دیجیتال است.
روش محاسبه حق امتیاز
حق امتیاز نویسنده بهطور معمول بر اساس قیمت فروش واقعی کتاب محاسبه میشود. این میتواند شامل فروش کتاب به خردهفروشان، مشتریان مستقیم، یا فروش عمده باشد.
- حق امتیاز از فروش عمده: در برخی قراردادها، اگر ناشر کتاب را به صورت عمده به فروش برساند (مثلاً به کتابفروشیها یا توزیعکنندگان)، ممکن است مبلغ کمتری بهعنوان حق امتیاز به نویسنده تعلق گیرد. این بهخاطر این است که ناشر در فروش عمده معمولاً قیمت کمتری دریافت میکند.
- حق امتیاز از فروش خردهفروشی: اگر کتاب مستقیماً به مصرفکننده نهایی فروخته شود، ناشر معمولاً حق امتیاز بیشتری به نویسنده پرداخت میکند.
تقسیم سود در صورتی که ناشر حقوق خارجی کتاب را بفروشد
اگر ناشر حقوق کتاب را به ناشران خارجی واگذار کند یا کتاب به زبانهای دیگر ترجمه و منتشر شود، این درآمد نیز باید بین ناشر و نویسنده تقسیم شود. بهطور معمول، نویسنده درصدی از درآمد حاصل از فروش کتاب در بازارهای بینالمللی را دریافت میکند.
- حقوق بینالمللی: اگر قرارداد بینالمللی باشد، نویسنده درصدی از فروش کتاب در کشورهای مختلف یا از ترجمههای خارجی کتاب دریافت میکند. این درصد ممکن است بهطور خاص در قرارداد ذکر شود.
زمانبندی پرداخت حق امتیاز
زمانبندی پرداخت حق امتیاز نیز یکی دیگر از مسائل مهم است. نویسنده ممکن است بهصورت دورهای (ماهانه، فصلی یا سالانه) حق امتیازهای خود را دریافت کند. این پرداختها معمولاً پس از فروش واقعی کتاب و گزارشهای ناشر انجام میشود.
- گزارشهای فروش: ناشر موظف است بهطور منظم گزارشهایی از فروش کتاب به نویسنده ارائه دهد و مبلغ حق امتیاز نویسنده را طبق این گزارشها پرداخت کند.
هزینههای مربوط به تولید و توزیع
بیشتر هزینههای مربوط به تولید، توزیع و بازاریابی کتاب بر عهده ناشر است، بنابراین ناشر معمولاً درصد بیشتری از سود فروش را نسبت به نویسنده دریافت میکند. این هزینهها شامل هزینههای چاپ، حملونقل، طراحی جلد، تبلیغات، و سایر هزینههای اجرایی است.
نتیجهگیری
در قراردادهای حق تألیف، نویسنده معمولاً درصدی از سود فروش کتاب را تحت عنوان حقامتیاز دریافت میکند. این درصد معمولاً بین 5% تا 15% است، اما بستگی به شرایط خاص قرارداد و قدرت چانهزنی طرفین دارد. ناشر معمولاً درصد بیشتری از سود فروش را دریافت میکند بهدلیل هزینههای مرتبط با چاپ، توزیع، و تبلیغات. همچنین، پیشپرداخت و تقسیم سود از فروش داخلی و بینالمللی نیز از مواردی است که باید در قرارداد بهطور دقیق مشخص شود.