رعایت نسبت طلایی در طراحی بسیار مهم است، زیرا باعث چشم‌نواز شدن نتیجه نهایی می‌شود. ابزارهای طلایی زیادی مانند حلقه طلایی، عدد طلایی، مارپیچ طلایی و… وجود دارند، که منشأ همه آن‌ها دنباله فیبوناچی است و به جذاب شدن طرح‌ها کمک می‌کنند.
یکی از بخش‌های مهم در طراحی، رعایت نسبت طلایی است. اگر در طراحی‌ها تناسب طلایی رعایت نشود، تعادل موجود در آن به‌هم‌خورده و نتیجه نهایی جذابیت کافی را ندارد.
اهمیت این موضوع درجایی مشخص می‌شود که با تماشای طبیعت اعم از گلبرگ گل‌ها، کوه‌ها، بدن انسان و… متوجه می‌شوید که نسبت طلایی با ظرافت خاصی در همه آن‌ها رعایت شده است. به دلیل اینکه نسبت طلایی در طراحی از اهمیت زیادی برخوردار است، قصد داریم در این محتوا به بررسی آن بپردازیم.
نسبت طلایی یا Golden Ratio چیست؟
بهتر است در ابتدای امر با مفهوم نسبت طلایی آشنا شوید، تا درک درستی از آن به دست آورید. در زبان ریاضی Golden Ration یعنی اگر یک پاره‌خط را به دو قسمت a و b تقسیم کنیم، باید حاصل تقسیم a+b بر a برابر 1.618 باشد. اگر این نسبت در هنر و طراحی رعایت شود، زیبایی و تناسب خاصی به وجود می‌آورد که سبب جذاب به نظر رسیدن طرح در چشم انسان می‌شود.
هنوز به‌طور علمی دلیلی برای این امر پیدا نشده اما در طراحی‌هایی که نسبت طلایی به‌خوبی رعایت شده، حس خاصی در بیننده ایجاد می‌کند که باعث می‌شود فرد از مشاهده آن طراحی بیشتر لذت ببرد.
احتمالاً باور این امر برای شما کمی دشوار است زیرا به نظر می‌رسد کشیده شدن خطوط، کمی بالاتر یا پایین‌تر تغییر زیادی در طراحی کلی ایجاد نمی‌کند اما این تصور اشتباه است. در ادامه بیشتر با این موضوع آشنا می‌شویم.
اهمیت نسبت طلایی
زمان اقلیدس ریاضی‌دانان مطالعه در مورد مقطع طلایی را درباره پنج‌ضلعی و مثلث طلایی بررسی کردند. با استفاده از قطعه‌های مثلث طلایی می‌توان یک مستطیل و مربع ساخت که در آن‌ها نسبت ابعادی مثلث رعایت شده باشد.
با مشاهده این قضیه تحقیقات در مورد نسبت الهی موجود در طبیعت آغاز و در ادامه به بررسی آن در بخش‌هایی چون بازارهای مالی امروزی ختم شد. بسیار جالب است که بدانید این نسبت حتی در بازارهای مالی نیز رعایت می‌شود.
هنرمندانی که در قرن بیستم زندگی می‌کردند مانند سالوادور دالی و لو کوربوزیه تصمیم گرفتند که از عدد طلایی در طراحی‌ها و ساختمان‌ها خود استفاده کنند. آن‌ها با تست استفاده از این تناسب در طراحی‌های خود متوجه شدند که حاصل کار از لحاظ زیباشناختی ارتقا یافته است. از آن زمان تاکنون همچنان رعایت این نسبت در همه طراحی‌ها جز مهم‌ترین اصول است.
نسبت طلایی در طبیعت
در طبیعت نمونه‌های زیادی از رعایت عدد طلایی وجود دارد که در ادامه تعدادی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
- تعداد گلبرگ‌های بیشتر گل‌ها دقیقاً برابر یکی از اعداد فیبوناچی (دنباله طلایی) هستند.
- ساده‌ترین و زیباترین نمونه مارپیچ طلایی پوسته حلزون است.
- اعداد فیبوناچی در تعداد مارپیچ‌های موجود در گل آفتاب‌گردان به‌وضوح دیده می‌شوند.
- اگر می‌خواهید به‌سادگی و زیبایی میانگین طلایی را مشاهده کنید، یک میوه کاج را برداشته و به قسمت ابتدایی آن بنگرید.
- تصاویر به‌دست‌آمده از ماهواره‌های هواشناسی و ماهواره‌های موجود در فضا، یک طراحی زیبا از مارپیچ فیبوناچی را در ابرها و کهکشان‌ها به تصویر کشیده‌اند.
نسبت طلایی در بدن انسان
لئوناردو داوینچی اعتقاد داشت که تناسب طلایی در بدن انسان نیز رعایت شده است؛ به همین دلیل به تحقیقات خود در این زمینه پرداخت و نتایج جالبی به دست آورد. بخش‌هایی از بدن که از نسبت طلایی پیروی می‌کنند شامل نسبت‌های زیرند:
- قد انسان به فاصله بین ناف تا کف پا
- نوک انگشت وسط دست تا آرنج به مچ دست تا آرنج
- فاصله بین شانه تا بالاترین نقطه سر به چانه تا بالاترین نقطه سر
- ناف تا زانو به زانو تا کف پا
- طول به عرض DNA انسان
- لاله گوش انسان به زیبایی مارپیچ فیبوناچی را نمایش می‌دهد.
نسبت طلایی در آثار تاریخی و معماری
برخی بناهای مهم که عدد طلایی در آن‌ها رعایت شده و عظمت و زیبایی بیشتری به آن‌ها بخشیده عبارتند از:
- ارتفاع برج آزادی نسبت به قطر میدان آزادی
- طاق کسری
- بیستون
- بقعه ابن‌سینا
- ارگ بم
- اهرام ثلاثه مصر
- ساختمان پارتنون یونان
نسبت طلایی در عکاسی
استفاده از گوشی‌های هوشمند این امکان را برای همه افراد فراهم کرده که هر شخص به یک عکاس حرفه‌ای تبدیل شود. اگر هنگام عکاسی از تناسب طلایی استفاده کنید، تصویر شما جذاب‌تر می‌شود. سعی کنید اجزای مهم عکس را روی خطوط مارپیچ طلایی قرار داده یا در آن‌ها عدد طلایی رعایت کنید؛ در این صورت تصویر برای مخاطب چشم‌نواز می‌شود.
به‌منظور اینکه قادر باشید به‌طور تقریبی عدد طلایی را در کادر دوربین خود پیاده‌سازی کنید، باید برای تصویر سه بخش نامساوی در نظر بگیرید که از اعداد طلایی پیروی کنند. حال با کمک محل تقاطع به‌دست‌آمده از سه بخش گفته‌شده و خطوط حاصل از آن‌ها، محل قرار گرفتن حدودی اجزای اصلی را پیدا کنید. با این روش عکس‌ها شما زیباتر به نظر می‌رسند.
استفاده از نسبت طلایی در طراحی و چاپ
در طراحی تمامی محصولات می‌توان علاوه بر تناسب طلایی از حلقه طلایی و مارپیچ طلایی (فیبوناچی) نیز استفاده کرد که در ادامه بیشتر درباره آن‌ها صحبت می‌کنیم.
1. استفاده از حلقه‌های طلایی
استفاده از حلقه‌های طلایی زمانی اهمیت زیادی پیدا می‌کنند، که قصد داشته باشید طراحی مربع یا مستطیل شکلی آماده کنید. مثلاً در چاپ کتاب عموماً طرح‌ها مستطیل هستند. استفاده از حلقه طلایی در طراحی بیشتر مشاهده می‌شود، زیرا معمولاً خطوط راست در این نوع طراحی‌ها بیشتر به چشم می‌خورند.
2. استفاده از مارپیچ طلایی
همیشه محل قرارگیری اجزای صورت برای افراد تازه‌کار به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود. بهترین و ساده‌ترین روش برای تعیین محل اجزای صورت، استفاده از مارپیچ طلایی است. با کشیدن مارپیچ طلایی، محل بینی مشخص‌شده، سپس جای دهان، چشمان، مو و درنهایت شکم انسان تعیین می‌شود. دقت کنید که بینی یا اجزای مهم هر طرح، باید در مرکز مارپیچ قرار بگیرد.
3. قالب طلایی
هنگامی‌که در تناسب بندی از کشیدن مربع استفاده کنید، باید نسبت ضلع هرکدام از مربع‌ها به مربع کوچک‌تر 1.618 باشد؛ به این امر قالب طلایی گفته می‌شود. البته احتمالاً ترسیم چنین مربع‌هایی امری دشوار باشد به همین دلیل استفاده از انواع نرم‌افزار مانند Phiculator کار را برای شما ساده‌تر می‌کند. این روش در کارهایی که استفاده از کامپیوتر در آن‌ها ضرورت دارد، بسیار کارآمد است. البته می‌توانید با استفاده از این نرم‌افزارها ابعاد مربع موردنظر را به دست آورده، سپس آن‌ها را روی کاغذ رسم کنید.