نوشتن چکیده پشت جلد کتاب یا همان بکلور (back cover blurb) یک بخش بسیار مهم از فرآیند انتشار کتاب است، زیرا این متن یکی از اولین چیزهایی است که خواننده بالقوه با آن مواجه می‌شود. این چکیده نقش کلیدی در جلب توجه مخاطب و متقاعد کردن او برای خرید و مطالعه کتاب دارد. بنابراین، باید به گونه‌ای نوشته شود که جذاب و متقاعدکننده باشد.
خوانندگان کتاب بدنبال این هستند که چه چیزی از کتاب شما نصیشان خواهد شد و انتظار درستی نیز است. آنها در کتاب به دنبال این هستند که ببینید شما در کتاب به چه چیزی توجه کرده‌اید و یا چه تجربه‌ای دارید.
همانطور که قبلاً نیز گفته شد کتاب در نهایت یک کالاست که بازار خود را دارد. در این بازار هرچقدر شما توجه لازم را به مکانیسم‌های بازاریابی متمرکز کنید به همان قدر موفق خواهید شد. یکی از مهمترین عناصر بازاریابی کتاب چکیده پشت جلد ـکه معادل انگلیسی آن Blurb می‌باشدـ است که بسیاری از مولفان این عنصر را رعایت نمی‌کنند و یا اینکه بسیار ضعیف نگارش می‌کنند.
متن پشت جلد کتاب
بطور کلی طراحی جلد پشتی کتاب به شکلی است که حاوی بخش‌های زیر است:
- یادمان (Tagline)
- معرفی (Blurb)
- بیوگرافی مؤلف یا مترجم (Author bio)
- شهادت‌نامه (Testimonials)
یادمان یا برچسب
برای جذب مخاطبان کتاب با استفاده از طرح جلد پشت کتاب، پنج ثانیه وقت دارید، پنج ثانیه‌ای که مخاطب کتاب را برگردانده و پشت آن را نگاه می‌کند. بنابراین با یک خط یادمان یا برچسب صحیح در پشت جلد می‌توان اینکار را انجام داد.
خط یادمان یا برچسب می‌تواند:
- یک جمله توصیفی کوتاه باشد
- یک عبارت کلیدی و تکیه‌کلام باشد
- جمله‌ای از یکی از بزرگان یا صاحب‌نظران حوزه موضوع کتاب باشد
معرفی کتاب
بهتر است در بخش معرفی به چیزی اشاره شود که در کتاب حاضر یک تازه و روندی خلاق است و آن را از کتابهای هم موضوع موجود متمایز می‌کند. معرفی بایستی خواننده را متقاعد کند که با خواندن این کتاب نسبت به کتابهای مشابه دیگر، چیز بیشتر یا جدیدتر یا متمایزتری می‌آموزد. بدین ترتیب در بخش معرفی کنجکاوی مخاطب برانگیخته شده و موضوع کتاب معرفی می‌شود.
راز نوشتن یک معرفی خوب شناختن مخاطبان کتاب است. بایستی هنگام نوشتن آن خواست مخاطبان را به خاطر داشت. به همین خاطر معرفی کتابهای داستانی و غیرداستانی از فرمول متفاوتی تبعیت می‌کند.
الف) معرفی کتاب غیرداستانی
بخش معرفی کتاب غیرداستانی بایستی به مخاطب قول آموختن چیزی ارزشمند را بدهد. بنابراین معرفی یک کتاب غیرداستانی بایستی:
- یک سؤال، چالش یا مشکل را مطرح کند.
- قول رسیدن به پاسخ آن را بدهد.
- به زبان ساده به مخاطب بگوید که از خواندن کتاب چه چیزی بدست می‌آورد.
ب) معرفی کتابهای داستانی
در معرفی کتابهای داستانی بایستی وعده کنجکاوی، هیجان، راز، شگفتی، درام داده شود. بایستی تحریک عاطفی که با خواندن کتاب ایجاد می‌شود به آنها انتقال یابد و همانند تریلر یک فیلم نوشته می‌شود. به عبارت دیگر بایستی حس کنجکاوی مخاطب را برانگیخت.
نکاتی که باید در نوشتن بخش معرفی کتاب غیرداستانی و داستانی در نظر داشت عبارتند از:
- معرفی کوتاه، کوبنده و جالب باشد.
- مخاطب خود را شناخته و علائق خاص آنها را لحاظ کند.
- فایده خواندن کتاب نشان داده شود.
بیوگرافی نویسنده
در این بخش نویسنده کتاب به‌طور مختصر و مفید معرفی می‌شود. بیوگرافی بایستی ساده و ساده‌لوحانه باشد. بیوگرافی اصلی که یک محتوای 500 کلمه‌ای است، در بخش مقدمه کتاب می‌آید. بیوگرافی جلد پشت کتاب شامل مشخصات فردی و سوابق نویسنده به‌صورت مختصر است.
این بخش در کتابهای داستانی اختیاری است و می‌توان آن را نادیده گرفت. اما در کتابهای غیرداستانی و بخصوص کتابهای دانشگاهی و مرجع، وجود بخش بیوگرافی در جلد پشت کتاب به قوت کتاب می‌افزاید و مخاطب می‌فهمد دست‌نوشته چه کسی را می‌خواند و چقدر بین نویسنده و موضوع محتوا تناسخ وجود دارد.
بخاطر داشته باشید که بیوگرافی جلد پشت کتاب شامل قد و رنگ چشم نویسنده نیست، بلکه خلاصه‌ای نوشته‌ها، دستاوردها، مدرک تحصیلی و در صورت وجود، آدرس وبسایت نویسنده است.
شهادت‌نامه
در بخش شهادت‌نامه جلد پشتی کتاب نظر یک صاحب‌نظر یا فرد سرشناس حوزه موضوع درج می‌شود. شهادت‌نامه مناسب یک ابزار خیلی مفید برای تبدیل مخاطب بالقوه به خریدار بالفعل کتاب است. در مطالعه‌ای یک کتاب معروف به‌صورت دو نسخه با شهادت‌نامه و بدون شهادت‌نامه هم‌زمان منتشر شد. کتاب دارای شهادت‌نامه در جلد پشتی کتاب 22.6 درصد بیشتر فروش داشت.
در یک شهادت‌نامه خوب روی هویت و دستاوردهای فردی که شهادت داده است، تأکید می‌شود. از شهادت یک صاحب‌نظر یا همکار با شهرت مثبت استفاده می‌شود.
دستورالعمل نگارش چکیده پشت جلد کتاب
1. تحت تأثیر گذاشتن خوانندگان
با نوشتن چکیده بر روی جلد پشتی کتاب در حقیقت شما کتاب خود را توصیف می‌کنید و نقاط قوت آن را می‌گویید. هر فروشنده‌ای برای فروش کالای خود نیاز دارد تا نقاط قوت آن را به مشتریانش مطرح کند. چکیده کتاب روی پشت جلد این فرصت را به شما می‌دهد تا بهترین توصیف را جهت تحت تأثیر گذاشتن خوانندگان ارائه کنید.
باید بگوییم که جلد پشت کتاب این قدرت را دارد که خرید کتاب را قطعی کند. اگر می‌خواهید کتاب خود را به فروش برسانید، مطمئن شوید که طراحی و محتوایی که برای کتاب انتخاب می‌کنید خوانندگان کتاب را متقاعد کند تا کتاب را زمین نگذارند.
۲. نوشتن خلاصه کتاب
به یاد داشته باشید که روی جلد کتاب وجود فضاهای خالی حیاتی هستند. لزومی ندارد که جلد کتاب را با تصویر یا محتوا پر کنید. خلاصه کتاب را در قسمت مرکزی پشت جلد کتاب قرار دهید. می‌توانید بخشی از اوج داستان را در این خلاصه ذکر کنید همان کاری که تیزرهای تبلیغاتی برای تبلیغات فیلم استفاده می‌کنند.
آنها معمولاً بخش‌های ابهام‌برانگیز و جذاب را برای بینندگان پخش می‌کنند و با ایجاد ابهامات جذاب و تناقض‌ها ذهن بیننده را درگیر می‌کنند تا برای پاسخ به این تناقض‌ها و ابهامات فیلم را ببیند. برخی از نویسندگان به جای اینکار بیوگرافی از خود می‌نویسند که همین بیوگرافی آنقدر باارزش و جالب است که خوانندگان را ترغیب به خرید می‌کند.
برای مثال، فردی که کتاب آموزشی برای یک نرم‌افزار نوشته است، اگر از سابقه کاری خود مختصری پشت کتاب ذکر کند خوانندگان با مطالعه آن متقاعد می‌شوند که با کتاب و مؤلفی حرفه‌ای و باتجربه سروکار دارند. البته بدیهی است که هرگونه سابقه‌سازی جعلی مدنظر ما در این بخش نیست و صرفاً باعث بی‌اعتبار شدن کتاب و اتمام عمر نویسندگی مؤلف می‌شود.
۳. واضح بودن همه اطلاعات
انتخاب رنگ و فونت و اندازه مناسب همه مشکلات را حل می‌کند. برخی از طراحان رنگی را برای جلد انتخاب می‌کنند که نوشته‌های در درون آن رنگ طراوت و خوانایی لازم را ندارند. در این حالت، به خودتان زحمت نوشتن خلاصه کتاب یا بیوگرافی را ندهید؛ زیرا پیامی که شکل ارائه آن واضح و آشکار نباشد، بهتر است تبدیل به فضای خالی باشد که قبلاً هم مطرح شده برای جلد کتاب حیاتی است.
4. سؤال‌برانگیز بودن کلید اصلی داستان
اگر شما در نگارش خلاصه کتاب بر روی پشت جلد هرآنچه که اتفاق افتاده را بنویسید دیگر خواننده نیازی نمی‌بیند که کتاب را بخرد. بله، این امکان وجود دارد که ما یک رمان ۳۰۰ صفحه‌ای را در یک پاراگراف ۴ سطری به شکلی بازگو کنیم که دیگر خواننده این نیاز را نبیند که کتاب را بخرد. بنابراین، در نگارش این خلاصه دقت کنید؛ فقط به مضمون اصلی داستان اشاره کنید و این اشاره بگونه‌ای باشد که کنجکاوی خواننده را برانگیزد.
5.استفاده از جملات باشکوه
با توجه به حیطه‌ای که در آن کتاب نوشته‌اید سعی کنید از کلمات و واژه‌هایی استفاده کنید که خوانندگان را به خود جذب کنند. برای درک بهتر این دستورالعمل سری بزنید به کتابهایی که قبلاً چاپ شده‌اند و پرفروش بوده‌اند. یقیناً محتوای چکیده پشت جلد کتابهای آموزشی با کتابهای داستانی و رمان متفاوت است. بنابراین شما باید بر اساس فیلد کتاب خود، کتاب پر فروش همان فیلد را انتخاب کنید و چکیده پشت جلد آن را بررسی نمایید تا دقیقاً متوجه استفاده از کلمات و لغات مورد نظر بشوید.
6. تا حدودی اغراق‌آمیز بودن چکیده پشت جلد
بسیاری از نوینسدگان معمولاً نمی‌توانند درباره داستان خود اغراق کنند و همین مساله باعث می‌شود که خوانندگان دیرتر با آثار آنها آشنا شوند. بیشتر نویسندگان برحسب تیپ شخصیتشان، از اینکه درباره داستان خود کمی با اغراق صحبت کنند و به آن آپ و تاب دهند دوری می‌کنند.
اگر شما نیز جزو یکی از این نویسندگان هستید بهتر است نگارش چکیده پشت جلد کتاب را با همکاری شخصی دیگر بنویسید تا یک میزان از آب و تاب و اغراقی که مدنظر ماست در چکیده کتاب بیاید. کافی است به تیزرهای تبلیغاتی فیلم‌ها نگاه کنید. از تبلیغات برترین فیلم‌ها تا فیلم‌های ضعیف همه و همه به میزانی اغراق و آب و تاب وجود دارد.
7. زمان حال بودن افعال جملات
بهترین روش نگارش جکیده پشت جلد آن است که افعال جملات این چکیده را در زمان حال بنویسید. استفاده از زمان گذشته در فعل‌ها و سایر زمانها به جز زمان حال برای نوشتن چکیده پشت جلد از سوی ناشران حرفه‌ای توصیه نشده است.
8. استفاده از برچسب در نوشتن چکیده پشت جلد
شما می‌توانید از یک اتیکت، شکل یا برچسب در انتها یا ابتدای چکیده پشت جلد کتاب استفاده کنید. جملات را نیز به صورت پشت سرهم نگارش نکنید و سعی کنید جملات در پاراگراف‌های یک و نیم یا دو خطی باشند.
9. استفاده از لحن مثبت
پرهیز از لحن منفعل در نگارش باعث می‌شود که به صورت ناخودآگاه در ذهن خواننده انگیزش خواندن کتاب ایجاد کند. بهترین نمونه لحن فعال در نگارش متن اخبار رادیو و تلویزیون است. جملات باید به شکلی باشند که با خواندن یک جمله خواننده برای خواندن جمله دیگر انگیزه داشته باشد. لحن منفعل در نگارش فارسی بیشتر با استفاده از افعال در زمان گذشته ایجاد می‌گردد.
استفاده از زمان حال و آینده لحن نگارش را فعال می‌کند. اما از آنجایی که گفته شد در نگارش چکیده پشت جلد از افعال حال استفاده کنید بیشتر این زمان مد نظر است. اما دیده شده است که در جملات انتهایی، برخی از نویسندگان از فعل آینده نیز استفاده می‌کنند که یقیناً خواننده را بیشتر ترغیب می‌کند.
10. توجه مطلق به خوانندگان
متوجه این نکته باشید که آن سوی لغات و جملات شما خوانندگان حضور دارند. سعی کنید جمله یا کلمه‌ای استفاده نکنید که با باورهای نژادی، مذهبی، سیاسی و موارد دیگر خوانندگان در تعارض قرار گیرد. این یک اصل اساسی است. خوانندگان با خواندن این چکیده و احساس کوچکترین تعارض با باورها و ارزش‌های آنها احتمال دارد که کتاب را خریداری نکنند.
ساختار پیشنهادی برای چکیده
- شروع با یک جمله جذاب و تأثیرگذار که به‌طور خلاصه موضوع یا داستان را معرفی می‌کند.
- معرفی شخصیت اصلی یا موضوع محوری و اشاره به چالشی که او با آن مواجه است.
- ایجاد تعلیق یا سؤال که خواننده را مشتاق مطالعه کتاب کند.
- اشاره به ویژگی‌های منحصر به‌فرد کتاب یا تمجیدهای دیگران.
- از کلیشه‌ها دوری کنید و تلاش کنید که چکیده شما تازه و اصیل به نظر برسد.
- سعی کنید خودتان را به جای خواننده بگذارید. چه چیزی باعث می‌شود که شما بخواهید این کتاب را بخوانید؟
- از زبان ساده و قابل فهم استفاده کنید و از پیچیدگی غیرضروری در جملات پرهیز کنید.
در نهایت، هدف چکیده پشت جلد کتاب این است که توجه خواننده را به خود جلب کند، او را کنجکاو کند و او را به سمت خواندن کتاب سوق دهد.