چاپ چهار رنگ
در اصول چاپ چهار رنگ بر اساس سه رنگ اصلی یا اولیه که عبارتند از یلو، مژنتا و سایان که مجموعه تقریباً نامحدودی از رنگ‌ها را ایجاد می‌کنند بنا نهاده شده است. در این مجموعه رنگ چهارمی را نیز اضافه می‌کنند که رنگ مشکی است. از این روست که به روش چاپ چهار رنگ هم می‌گویند.
تفکیک رنگ
اولین قدم در هر سیستم چاپ رنگی تفکیک رنگ است. در این مرحله به‌وسیله عکاسی، پیمایش الکترونیکی یا اسکنر، و یا نرم‌افزارهای رایانه‌ای نسبت به تفکیک رنگ (Color Separation) اقدام می‌کنیم. با جدا کردن رنگ‌های مختلف طرح و تهیه رنگ‌های قابل قبول برای چاپ، چهار فیلم تک رنگ به دست می‌آید.
طیف رنگ
طیف رنگ عبارت است از محدوده کامل طول‌موج‌های مرئی، که از طول‌موج بلند (قرمز) تا طول‌موج‌های کوتاه (بنفش) را شامل می‌شود. بطور کلی رنگ‌هایی که در طبیعت وجود دارند و دارای طیف رنگی می‌باشند، با طیف رنگی موجود در صفحه نمایش و آنچه محصول چاپ است متفاوتند و هریک دارای محدوده رنگی یا گاموت مخصوص به خود است.
رنگ‌های افزایشی (Additive Primaries)
رنگ‌های قرمز، سبز و آبی چون به یکدیگر افزوده شوند رنگ سفید به وجود می‌آید. از این جهت به این رنگ‌ها رنگ‌های افزایشی یا رنگ‌های اولیه می‌گویند.
رنگ‌های مکمل
رنگ‌های مخالف هریک از این سه رنگ را رنگ‌های ثانویه می‌نامند. هریک از رنگ‌های ثانویه به ترتیب از دو رنگ اولیه تشکیل می‌شود. رنگ‌های ثانویه عبارتند از سبز، آبی (سایان)، سرخ آبی (مژنتا) و زرد.
معمولاً رنگ‌های نیم‌سایه‌ای ترام (Halftone Color) در چاپ، از شبکه‌ای از نقاط رنگی (سایان، مژنتا، زرد و مشکی) با اندازه‌های مختلف تشکیل شده‌اند. هر شبکه از نقاط، دارای زاویه‌ای خاص میباشد که به آن زاویه ترام می‌گویند.
رنگ‌های کاهشی
در این سیستم از ترکیب رنگ‌های سایان، مژنتا، و زرد که رنگ‌های اصلی محسوب می‌شوند رنگ‌های دیگر (رنگ‌های فرعی) بر روی کاغذ ساخته می‌شوند.
رنگ‌های فرآیندی
رنگ‌های فرآیندی رنگ‌های تولید شده از ۴ رنگ اصلی می‌باشند (۴ مرکب رنگ‌های اصلی) که با درصدهای مختلف از صفر تا ۱۰۰ درصد چاپ می‌شوند. از ترکیب و در کنار هم قرار گرفتن درصدهای مختلف چهار رنگ اصلی، درصدهای مختلفی از رنگ‌های جدید به دست می‌آید.
مدل ۳ بعدی یا مدل علمی رنگ
اولین تلاش‌ها برای تهیه نقشه و یا مدلی ریاضی و علمی برای رنگ به اواسط قرن نوزدهم برمی‌گردد. در طول چندین دهه مدل‌های مختلفی برای فضای رنگ (آن‌طور که چشم انسان می‌بیند) معرفی شد.
بیشتر این مدل‌ها رنگ را به‌صورت یک پدیده فیزیکی و ریاضی سه‌بعدی در نظر می‌گیرند و آنرا در یک دستگاه مختصات با سه مؤلفه رنگ یا فام (Hue)، شدت رنگ یا درجه اشباع (Saturation) و درجه روشنایی (Lightness) نمایش می‌دهند.
ته رنگ یا فام
کیفیت متمایزکننده رنگ‌ها از یکدیگر را فام می‌گویند. وقتی از یک رنگ نام برده می‌شود منظور رنگ خاصی است مثل آبی، قرمز، نارنجی و…
خلوص یا اشباع
درجه اشباع که به آن شدت رنگ (Color Intensity) نیز گفته می‌شود در واقع وضوح یا روشنی رنگ است و مشخص‌کننده میزان چرکی و تمیزی رنگ میباشد.
روشنایی یا درخشندگی
درجه روشنایی به میزان روشنی یا تاریکی رنگ مربوط می‌شود و مشخص می‌کند که به چه میزان به سفیدی یا سیاهی نزدیک است. در بخش چاپ با رنگ‌های مزبور و استفاده از مشکی تقریباً تمام رنگ‌ها به دست می‌آید.
در واقع نور سفید تابیده شده به کاغذ که شامل سه رنگ اساسی و فیزیکی (RGB) است در برخورد با رنگ‌های کاهشی و انعکاس از آن‌ها، بخشی از محتوای قرمز، سبز و آبی خود را از دست می‌دهند و در نور بازتابیده بخشی از هریک از نورهای قرمز، سبز و آبی کاهش یافته و نتیجتاً رنگ دیگری در چشم ایجاد می‌شود.
محدودیت‌های رنگی
مدل علمی یا سه‌بعدی رنگ، مدلی است که برای نمایش همه رنگ‌های قابل رؤیت تهیه شده است. بقیه مدل‌ها همچون رنگ‌های افزایشی (RGB) یا رنگ‌های کاهشی (CMYK) توانایی بازسازی همه رنگ‌های قابل رؤیت را ندارند.
به عبارت دیگر محدوده یا گاموت رنگی مدل CMYK از محدوده رنگی مدل RGB کوچک‌تر بوده و محدوده رنگی مدل RGB از محدوده رنگی تمام رنگ‌های قابل رؤیت کوچک‌تر است.
تنظیمات رنگ برای تولید کتاب با کیفیت
1. آشنایی با مدل‌های رنگی
- مدل CMYK: برای چاپ رنگی، مدل CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, Key/Black) معمولاً استفاده می‌شود. این مدل رنگ‌ها را با ترکیب چهار رنگ اصلی تولید می‌کند و برای چاپ روی کاغذ بسیار مناسب است.
- مدل RGB: مدل RGB (Red, Green, Blue) برای نمایش رنگ‌ها در صفحه نمایش‌های دیجیتال استفاده می‌شود. این مدل برای چاپ مناسب نیست و باید قبل از چاپ به CMYK تبدیل شود.
2. تنظیمات رنگ در نرم‌افزارهای طراحی
- انتخاب فضای رنگی: در نرم‌افزارهای طراحی مانند Adobe Photoshop یا Illustrator، اطمینان حاصل کنید که فضای رنگی فایل‌ها به CMYK تغییر یافته است.
- پروفایل‌های رنگی: استفاده از پروفایل‌های رنگی استاندارد مانند ISO Coated v2 برای اطمینان از دقت رنگ در چاپ. این پروفایل‌ها می‌توانند در نرم‌افزارهای طراحی تنظیم شوند.
3. مدیریت رنگ و پیش‌نمایش
- پیش‌نمایش چاپ: استفاده از پیش‌نمایش‌های رنگی در نرم‌افزارهای طراحی برای دیدن چگونه رنگ‌ها در چاپ نهایی به نظر خواهند رسید.
- کالیبراسیون مانیتور: کالیبراسیون مانیتور برای اطمینان از اینکه رنگ‌هایی که روی صفحه نمایش می‌بینید با رنگ‌های چاپ شده همخوانی دارند.
4. تنظیمات چاپ
- فرمت فایل: ذخیره فایل‌های طراحی به صورت TIFF، PDF یا EPS با تنظیمات CMYK برای چاپ. این فرمت‌ها کیفیت بالاتری نسبت به JPEG دارند.
- رزولوشن: اطمینان از اینکه رزولوشن تصاویر حداقل 300 DPI (Dots Per Inch) است برای چاپ با کیفیت.
5. آزمایش و نمونه‌برداری
- نمونه چاپ: درخواست چاپ نمونه (proof) از چاپخانه برای بررسی رنگ‌ها و کیفیت چاپ قبل از تولید نهایی.
- تست رنگ: استفاده از تست رنگ برای اطمینان از دقت و تطابق رنگ‌ها با طراحی اصلی.
6. رعایت اصول چاپ
- دستگاه‌های چاپ: آگاهی از نوع دستگاه چاپ مورد استفاده (افست، دیجیتال و غیره) و نحوه تأثیر آن بر رنگ‌ها.
- نوع کاغذ: توجه به نوع کاغذ و پوشش آن که می‌تواند بر نمایش رنگ‌ها تأثیر بگذارد. کاغذهای مختلف جذب رنگ متفاوتی دارند.
7. مدیریت رنگ‌ها در فایل‌های چاپی
- تنظیمات رنگ در PDF: اطمینان از اینکه فایل PDF نهایی شما شامل اطلاعات رنگی صحیح و پروفایل‌های رنگی است.
- فشرده‌سازی رنگ: تنظیم مناسب فشرده‌سازی رنگ‌ها برای جلوگیری از افت کیفیت.
8. ملاحظات خاص
- رنگ‌های ویژه: در صورتی که از رنگ‌های خاص مانند Pantone استفاده می‌کنید، اطمینان حاصل کنید که چاپخانه قادر به چاپ این رنگ‌ها است.
- پوشش‌های ویژه: در صورت استفاده از پوشش‌های خاص (مانند لاک الکل یا پوشش‌های فلزی)، مطمئن شوید که چاپخانه قادر به اجرای این ویژگی‌ها است.
با رعایت این نکات، می‌توانید از دقت رنگ‌ها و کیفیت چاپ کتاب خود اطمینان حاصل کرده و نتیجه نهایی را به بهترین شکل ممکن به نمایش بگذارید.