معرفی کتاب: آکواریوم یا آبزی‌دان محیطی مصنوعی برای نگهداری آبزیان است. آکواریوم‌ها معمولاً برای ایجاد فضایی زیبا در خانه و یا محل کار خریداری و یا ساخته می‌شود. دنیای زیر آب و اسرار جالب آن همیشه مورد توجه انسان بوده و برخی از دانشمندان زیست‌ شناسی عمر خود را وقف آن نموده‌اند. زندگی ماشینی امروز فاصله انسان با طبیعت را بطور محسوسی افزایش داده و بدون آنکه خود متوجه باشیم، در اثر عدم استفاده از لذات و امکانات طبیعت پیوسته دچار خستگی روحی و اعصاب هستیم. با توجه به این کمبودها اگر برخوردی با گیاهان و یا جانوران داشته باشیم، ناخودآگاه به سوی آن‌ها جلب شده و ممکن است ساعت‌ها سرگرم آن‌ها بشویم.

آکواریوم Aquarium از کلمه لاتین و مرکب آکو aqu به معنی آب و پسوند آریوم arium به معنی جایگاه درست شده و اشاره به مخزن و یا آب‌انبار مصنوعی دارد که در آن آب و آبزیان نگهداری می‌شود. متأسفانه بسیاری از علاقه‌مندان و دست‌اندرکاران، نام آن را بصورت آک واریوم (akvarium) تلفظ می‌کنند که درست نیست و حتماً باید آکوآریوم تلفظ شود. آکوآریوم مخصوص نگهداری و تکثیر حیوانات و گیاهان آلی است، همچنین بررسی نحوه زندگی و تکامل موجودات آبی است در منازل، در باغ کودکان و مدارس در کاخ پیش‌آهنگان و باشگاه‌ها در مؤسسات تحقیقات علمی و بالاخره هر کجا می‌توان آکواریوم را دید.

آکواریوم ساده‌ترین و مهم‌ترین وسیله تعمیم علوم زیست‌شناسی (بیولوژی) در میان توده مردم است. گیاهان گوناگون سبز و خرم آبزی که در مقابل نور خورشید و یا نور مصنوعی از حباب‌های هوایی درخشنده و زیبای مرواریدگون پوشیده و آرایش یافته‌اند با طراوت خاص خود به حدی زیبا هستند، که از دیدنشان هرگز چشمان ما سیر نمی‌شود. گیاهان کمک به تمیز ماندن آب آکواریوم کرده و برگ و شاخه‌های آن‌ها علاوه بر اینکه پناهگاهی برای ماهی‌های موجود در آکواریوم به حساب می‌آیند، بلکه جای مناسبی نیز برای تخم‌ریزی آن‌ها است.

آکواریوم در حل مسائلی که برای اقتصاد ملی کشور اهمیت دارد، نقش مهمی را ایفا می‌کند. همچنین بسیاری از مطالب علمی که ارتباط با آب و هوا و تحقیق درباره بیماری‌های ویژه ماهی‌ها و رفتار آن‌ها دارد در آکواریوم بررسی می‌شود. همچنین آکواریوم در حیطه‌های روان‌شناختی و درمانی و نیز هیجان‌انگیز و در عین حال آرامش‌بخش، هنری و زیبایی‌شناسی و غیره مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این بین، موجودات زنده زینتی در چند سال اخیر مورد توجه بیشتر قرار گرفته‌اند بطوری که طبق آمار، در کشور آلمان از هر پنج خانواده، یک خانواده صاحب آکواریوم است.

آکواریوم نقش خاصی و کاملاً مدرن و جدیدی در وضعیت طراحی و معماری فضای داخلی و دکوراسیون خانه‌ها ایفای نقش می‌کند.

آکواریوم سهل‌ترین و بهترین وسیله تعلیم و تعمیم علوم زیست‌شناسی (بیولوژی) در میان توده مردم است.

آکواریوم از لحاظ مطالعه و بررسی روی بیماری‌های مختلف ماهی‌ها من‌جمله ماهی‌های صنعتی و راه مبارزه و درمان این بیماری‌ها نیز اهمیت خاصی کسب کرده است. اگر چه در مقایسه با برخی ممالک دیگر نگهداری آکواریوم در ایران سابقه چندانی ندارد با وجود این امروزه تعداد زیادی آکواریوم توسط علاقه‌مندان ایرانی نگهداری می‌شود. متأسفانه تاکنون اطلاعات کافی در زمینه شناسایی ماهی‌های آکواریومی، تکثیر و پرورش و نگهداری آن‌ها در دسترس علاقه‌مندان قرار نگرفته است تا از آن‌ها به‌ عنوان راهنما استفاده گردد. در سال 1349 کتابی تحت عنوان آکواریوم نوشته ایلین که توسط آقای حسین فرپور از زبان روسی ترجمه شده بود انتشار یافت که تمام نسخ آن فروش رفته و تاکنون تجدید چاپ نگردیده است.

هر ماهی مانند سایر جانداران دارای یک اسم علمی و یک اسم معمولی است که طبیعتاً اسم معمولی آن‌ها مرسوم‌تر بوده و اسم علمی آن‌ها بیشتر توسط ماهی‌شناسان و متخصصین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

علت انتخاب یا ساختن واژه فارسی به منظور رایج ساختن نام ماهی‌ها به زبان فارسی و جلوگیری از بکار بردن واژه‌های خارجی و بخصوص واژه‌های نادرست است.

برای مثال اکثراً ماهی دم شمشیری را سوآرتر می‌نامند، در صورتی که اسم معمولی این ماهی به زبان انگلیسی سوردتیل Sword Tiall یعنی دم شمشیری است و سورد تیل در اثر تلفظ غیر صحیح به سوآرتیل یا سوآرتر تبدیل و متأسفانه مصطلح گردیده است. برخی از ماهی‌ها فاقد اسم معمولی معنی‌دار و برخی دیگر بطور کلی فاقد اسم معمولی هستند برای ماهی‌هایی که اسم معمولی آن‌ها فاقد معنی است همان نام مصطلح بکار رفته و برای ماهی‌های فاقد اسم معمولی اسم جنس یا اسم گونه آن‌ها استعمال گردیده است. اگر چه دورنمای کاملاً دقیقی در مورد نگهداری انواع ماهی بصورت تزئینی توسط انسان در دست نیست با وجود این می‌توان گفت که از هزاران سال قبل در چین ماهی‌ها را به‌ عنوان یک حیوان خانگی نگهداری می‌کردند.

اولین کتاب درباره ماهی‌ها به نام کتاب ماهی‌های قرمز در قرن شانزدهم میلادی توسط Chang chi–en–te`s نگاشته شد این نویسنده بیشتر در مورد زیبایی این ماهی‌ها، تغذیه و عکس‌العملشان نسبت به تغییرات درجه حرارت بحث نموده است. در سال 1665 میلادی شخصی بنام په پس Pepys (پیپس) که روزنامه‌نگار در لندن بوده و همسرش متوجه شدند که ماهی‌های خارجی را بهتر می‌توان برای مدتی طولانی در ظرف آب نگهداری کرد. از یادداشت‌های وی معلوم نشده است که هدف نامبرده از ماهی‌های خارجی ماهی‌های استوایی بوده است، یا خیر؟ ولی احتمالاً هدفش از ماهی‌های خارجی ماهی‌هایی هستند که در پلوک (سوئیس) و چین، یعنی جایی که شرکت هند شرقی تجارت می‌کرد زندگی می‌کنند و نیز در قرن هجدهم میلادی آبراهام ترمبلی (زیست‌شناس) مارماهی‌هایی را که در کانال Bentink residence sorgvliset هلند می‌یافت را در ظرف شیشه‌ای Cyndrical بزرگی نگهداری می‌کرد و روی آن‌ها مطالعات خود را انجام می‌داد.

یک قرن بعد نگهداری انواع ماهی‌های طلایی در استخرها و نیز در ظروف مخصوص در انگلستان رایج گردید.

اولین آکواریوم با مفهوم واقعی و امروزی آن در سال 1819 میلادی توسط شخصی به نام براند A.W.T Brande درست شده و نام برده در کتاب خود در مورد استفاده از گیاهان زنده آبزی در آکواریوم و تهویه آب بدون نیاز به تعویض آن بحث نموده است.

اما نگهداری ماهی‌ها در آکواریوم‌ها زمانی در بریتانیا به‌ عنوان یک سرگرمی رواج پیدا کرد که آکواریوم‌های مزینی با اسکلت آهنی در نمایشگاه بزرگ انگلیس در سال 1851 میلادی به نمایش در آمد. آکواریوم‌های شیشه‌ای تحویلی در محفظه‌های Wardion لعابی بوجود آورد که در سال 1830 میلادی برای بستانکاران بریتانیایی ساخته شده تا بتوانند گیاهان (ثابومی) را در طول سفرهای طولانی دریایی حفظ کنند.

اولین آکواریوم عمومی در سال 1853 میلادی در لندن گشایش یافت و یک سال بعد از آن کتابی توسط مؤسس این آکواریوم که نام وی فیلیپ گاس بود در مورد نگهداری آکواریوم در منزل به رشته تحریر در آمد.

حدود ده سال بعد اولین سری ماهی‌های زنده استوایی به اروپا صادر گردید و اولین ماهی که صادر شد، ماهی بهشتی به نام Macropodus opercularis بود که ماهی بسیار زیبا و مقاوم بوده و هنوز هم در آکواریوم‌ها نگهداری می‌شود.

پیشرفت بعدی بکار بردن پمپ برای جریان دادن به آکواریوم بوده که توسط انگلیسی‌ها ساخته شد ولی اولین بار در آکواریوم عمومی پاریس که در سال 1860 میلادی گشایش یافت بکار رفت.

پس از اینکه ماهی جنگجوی سیامی یا جنگجوی آسیایی (Betta spdendens) در سال 1893 میلادی در فرانسه پرورش یافت تکنیک‌های تخم‌ریزی موفق بتدریج ترویج یافت.

آلمانی‌ها اولین کسانی بودند که در جمع‌آوری انواع ماهی‌های تزئینی و طبقه‌بندی و نیز صدور آن‌ها از مناطق استوایی به اروپا و آمریکا دست به کار شدند آن‌ها همچنین برای اولین بار موفق به تکثیر برخی از انواع این ماهی‌ها در آکواریوم‌ها گردیدند.

از زمان رواج یافتن آکواریوم‌های خانگی شاید بیش از 80 سال می‌گذرد و عمومی شدن آن بخصوص بعد از جنگ دوم جهانی که حمل و نقل هوایی در سطح دنیا رواج یافت صورت گرفت. امروزه تولید و پرورش ماهی‌های زینتی و آکواریومی در اسارت برای و صدور انواع ماهی‌های تزئینی و تجارت آن‌ها در برخی ممالک استوایی، نیمه‌استوایی و حتی کشورهای سردتر رواج دارد: مانند فلوریدای جنوبی، سنگاپور، هنگ‌کنگ چین، ژاپن متمرکز شده است. ولی بدون شک می‌توان گفت که سنگاپور با آب و هوای و شرایط مساعدی که دارد، مرکز ماهی‌های تزئینی دنیا می‌باشد. هر ماه میلیون‌ها قطعه ماهی زینتی در آن کشور تولید و به اقصی نقاط دنیا حمل می‌شود.

در ژاپن کارهای زیادی برای تکثیر و تولید انواع ماهی‌های زینتی آب‌های سرد مانند ماهی‌های طلایی و انواع کارپ‌ها زیبا و رنگی انجام شده است در هنگ‌کنگ توانسته‌اند ماهی‌هایی را که تکثیرشان سخت است مانند نئون تترا، در حد تجارتی تکثیر و تولید نمایند. در دنیا صدها گونه ماهی زینتی وجود دارد و انسان توانسته است از طریق انتخاب و تکثیر گزینشی و از طریق ژنتیک صدها نژاد دیگر نیز بوجود آورد. در طبیعت گونه‌های زیادی وجود دارند که از نظر فرم و رنگ چندان زیبا نیستند، ولی انسان از طریق گزینش توانسته است انواع نژادهای زیبایی از آن تولید نماید.

کلیدواژه‌ها: ساختمان بدن ماهی‌ها، لوازم و تجهیزات موجود در یک آکواریوم، تهیه و نگهداری آکواریوم، نحوه قرار دادن ماهی تازه در آکواریوم، تکثیر ماهی‌ها، خانواده ماهی‌های زنده‌زا یا پی‌سه‌لائیده Poeciliidae، ماهی‌های تخم‌گذار Ovulipare، ماهی‌های سبیلک‌دار Barbus، Puntius، انواع بارب‌ها و تکثیر آن‌ها، ماهی طلایی یا گلدفیش Carassius auratus یا Gold fish، انواع معروف دیگر ماهی‌های طلائی، چند نوع ماهی قرمز که توسط تکثیر گزینشی تولید شده‌اند، کلیاتی درباره تیره سیکلید یا سیچلاید Cichlidae، خانواده ماهی‌های لابیرنت‌دار Anabanthidae، تولیدمثل انواع گورامی‌ها، ماهی جنگجوی سیامی یا خروس ماهی یا فایتر، تیره کوبیتیده یا لوچ‌ها Cobitidae، خانواده آنوستومیده Anostomidae، ماهی پوزه خرگوشی Leporinus fasciatus، گربه‌ماهی‌های خانواده کال‌ایک‌تی‌ئیده Callichthyidae، ماهی جنس دانیو Danio، طریقه نگهداری ماهی‌ها در آکواریوم و موارد ضروری آن، ماهی دیسکوس یا دیسکس (Discus)، معرفی انواع دیسکاس‌ها، ماهی آراوانا Arowana، چاقو ماهی یا ماهی پشت پری یا ماهی نایف  Chitala chitala، ماهی سیچلاید دهان آتشین یا سیکلید آتشی  Thorichthys meeki، سچلاید فلاورهورن یا شاخ گلی Flowerhorn; Luohan، ماهی سوروم یا سیچلاید (سیکلید) بندبند  Heros severus، ماهی سیچلاید (سیکلید) گورخری یا سیچلاید (سیکلید) محکوم  Lobochilotes labiatus، ماهی بی‌ترلینگ  Rhodeus sericeus، ماهی تترا نئون  Paracheirodon innesi، ماهی تترای قلب خونی bleeding heart tetra، ماهی تترای سیاه Black tetra یا Black widow، ماهی تترای کاردینال  Paracheirodon axelrodi، تکثیر و پرورش انواع شارک‌ها، کوسه‌ماهی رنگین‌کمان  Rainbow shark، کوسه‌ماهی دم قرمز یا بلک شارک  Red-tailed Shark، کوسه‌ماهی نقره‌ای یا سیلور شارک یا بلا شارک  Silver shark، آلبینو شارک  Epalzeorhynchus frenatus، بلک گوست، پنگوسی باله بلند  Pangasius، پنگوسی (پانگاسیوس)، گربه‌ماهی رافائل خط‌دار  Striped Raphael Catfish، ماهی گولاریس آبی  Fundulopanchax sjoestedti، مارمالاد سیکلید (کالیکو)  Marmalade cichlid، ماهی ملانوکرومیس اوراتوس  Auratus, Gold mbuna، ماهی زینتی بادکنکی  Puffer، گربه‌ماهی یا ماهی باله بادبانی  Saifin، کت فیش سفره‌ای  Loach-butterfly، گربه‌ماهی ردتیل  Phract ocephalushem ioliopterus، ماهی لپورنیوس راه‌راه سیاه  Black banded leporinus، گربه‌ماهی شیشه‌ای  Glass catfish، ماهی‌های کاراسین، پیرانا گوشت‌خوار  Pirana، ماهی متینیس پهن یا سیلور دالر  Silver daler، پروچیلودوس دم پرچمی Flagtail Prochilodus، ماهی رد لاین یا کوسه رزلین  Red line، شناسایی انواع حلزون آکواریوم، اصول مربوط به تغذیه ماهی‌ها و مواد ضروری آن، چند نوع غذا باید به ماهی‌ها داده شود؟، برخی از انواع غذاهای زنده، تغذیه لاروها، نوزادان و بچه ماهی‌ها، روزی چند بار باید به ماهی‌ها غذا داد؟، در هر وعده باید چقدر غذا به ماهی‌ها داده شود؟، آیا تغذیه ماهی‌ها در فصول مختلف فرق می‌کند؟، در صورت رفتن به مسافرت برای تغذیه ماهی‌ها چه باید کرد؟، نکاتی در مورد تغذیه نوزادها (لاروها) و بچه ماهی‌ها، صید ماهی و انتقال آن، رشد ماهی‌ها، رنگ‌دانه‌های کاروتنوئید، طریقه نگهداری ماهی‌های آکواریومی، عواملی که شروع بیماری‌های ماهی‌ها را نشانگر است، بعضی از بیماری‌های رایج ماهی‌های آکواریومی، بیماری‌های حاصله از عوامل غیرزنده زیست محیطی، درمان بیماری‌های عصبی ماهی‌ها، بیماری‌های حاصله از عوامل بیماری‌زای زنده، نقش و اهمیت و نگهداری گیاه در آکواریوم، معرفی چند گونه گیاهانی متداول در آکواریوم فروشی‌ها