معرفی کتاب: منظر فرهنگی بم در جنوب شرق استان کرمان قرار دارد. ناحیه‌ای که هم‌اکنون منظر فرهنگی بم نامیده می‌شود تا دوره قاجار از آن با عنوان اربعه بم یاد شده است. این ناحیه گسترده شامل شهرستان‌های بم، نرماشیر، فهرج و ریگان است. نیمه شرقی این منظر فرهنگی، مناطق فهرج و ریگان را در بر می‌گیرد. شهرستان‌های ریگان و فهرج در حاشیه جنوبی کویر لوت و در مرز کرمان با منطقه سیستان و بلوچستان و خراسان واقع شده و کمتر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. علیرغم چهره خشک کنونی این سرزمین، آثار تاریخی به جا مانده حاکی از واقعیتی متفاوت در گذشته است. شرایط مساعد طبیعی و قرار داشتن این منطقه در محل تلاقی راه‌های بازرگانی مهمی که آسیا و خلیج فارس را به هم متصل می‌نمود باعث احداث جاده‌ها و قلاع، کاروانسراها، مناره‌ها و زیستگاه‌هایی گردیده که به دلیل وجود بستری مساعد شکل گرفته و به صورتی لازم و ملزوم توسعه یافته‌اند. این منطقه در جنوب راه اصلی ابریشم و در مسیر جاده ادویه بین اروپا و چین قرار داشت و از نظر بازرگانی منطقه‌ای کلیدی در مسیر آسیای جنوب‌غربی به هند و افغانستان بود. ضمن آنکه اتصال به خلیج فارس و دریای عمان را نیز در جنوب فراهم می‌کرد. تاریخ آثار شناسایی شده در این حوزه از فراپارینه سنگی تا قرون متأخر اسلامی متغیر است. آثار شناسایی شده بخش مهمی از فرهنگ‌های حاشیه لوت را در کناره جنوبی این دشت نشان می‌دهد. آنچه مسلم است اینکه بسیاری از این آثار در طول اعصار در رابطه با رونق تجارت شکل گرفته‌اند و عوامل دیگری چون کاربرد نظامی، اطلاع‌رسانی و… در توسعه و تکامل آن نقش داشته است. بخشی از آثار این دوره همچون قلعه روستاها و بنگاه‌ها علاوه بر اهمیت تاریخی و باستان‌شناسی و معماری از دیدگاه تاریخ اجتماعی نیز حائز اهمیت و شایسته مطالعه‌ای وسیع‌تر است. با وجود گستردگی آثار شهرهایی از دوران تاریخی و نیز اسلامی که به تعبیر مرحوم پروفسور شهریار عدل وسعت آن‌ها حیرت‌انگیز است، وجود این شهرها بر اساس متون و رشد محوطه‌های به جا مانده بخصوص در دوره آل‌بویه و سلجوقی (قرن ۳ تا ۶ هجری) چشم‌گیر است. همجواری با نواحی مهم تمدنی همچون زرنگ در این زمان و امنیت راه‌ها به‌واسطه وجود حکومت‌های مقتدر مرکزی همچون صفاریان که خود برخاسته از سیستان بودند و آل‌بویه و سلجوقی، باعث شکوفایی بیش از پیش و ظهور دوره طلایی تاریخ و فرهنگ این خطه بین قرن‌های سوم تا ششم هجری شد. شهرهای وسیعی که در زیر ریگ‌های داغ بیابان خفته و در انتظار رهگذری تا زبان با آن بگشایند. شکوهی که با حمله ترکان غز به افول گرائید اما هنوز پرتویی از آن تا ویرانی کامل زرنگ مرکز تمدنی سیستان، در دوره تیموریان، باقی بود و پس از آن با وجود نقش ارتباطی آن تا کنون، رونق گذشته را باز نیافت. جابجایی مراکز تمدنی، اغتشاشات و جنگ‌ها از عواملی ایست که اضمحلال این فرهنگ‌ها را به دنبال داشته است. شکل‌گیری گروهی از غارتگران جدید (ازبکان و افاغنه) در آغاز سده دهم هجری در دشت لوت که تا گذشته‌ای نه‌چندان دور این مکان و حواشی آن را محل تاخت و تاز و ناامنی قرار می‌دادند و ناآرامی‌های حاصل از کشمکش‌های میان شاهزادگان قاجاری از دیگر دلایل رکود تولید و تجارت در این ناحیه بود. شهرهایی از دوره هخامنشی، آثار شهرهایی از دوره اشکانی و ساسانی و عمدتاً آثار آبادی‌ها و شهرهایی گسترده از دوران ساسانی تا قرن ششم هجری در این بخش از دشت و منظر فرهنگی، گسترده و آثار بناهایی همچون کوشک، آتشکده، کاخ، مناره، کاروانسرا، بناهای دستکند، جاده باستانی، قبرستان‌های تاریخی و خانقاه و… بجاست. بخش دیگر از آثار نویافته را قلاع تشکیل می‌دهند.
کلید واژه‌ها: منظر فرهنگی گسترده بم، منظر فرهنگی گسترده بم (ولایت اربعه) ، سوابق مطالعاتی در ناحیه منظر فرهنگی گسترده بم، جغرافیای طبیعی منظر فرهنگی بم، بررسی باستان شناسی شهرستان فهرج، جغرافیای سیاسی شهرستان فهرج، جغرافیای طبیعی شهرستان فهرج، وجه تسمیه، جغرافیای تاریخی و خط‌سیرهای باستانی فهرج، فهرج در پیش از تاریخ، فهرج در دوران تاریخی و قرون اولیه و میانه اسلامی، گورهای سنگ‌چین پشت دکل فهرج، جاده سنگفرش باستانی فهرج-سیستان، تپه پشت دانشگاه پیام نور فهرج، تل عدس، مسجد ابوالفضل (ع)، قلعه خاکی فهرج، قلعه سنگ فهرج (اشکانی، ساسانی، اسلامی)، قلعه شاه‌مردان و محوطه پیرامون آن (دوره ساسانی تا قرون متأخر اسلامی)، قلعه کهورمنزل و محوطه پیرامون آن (دوره ساسانی، قرون اولیه و میانه اسلامی)، مجموعه گورهای سنگی جنوب‌شرق محوطه کهورمنزل (هخامنشی-اشکانی)، قلعه چشمه، میل نادری، رباط (کاروانسرا) مسیر فهرج-سیستان، میل رحیم داد (میلوک-Milook)، محوطه مسیر فهرج-شاهرخ‌آباد، مزرعه شاهرخ‌آباد، قلعه شکرو یا قلعه مندلی خان، میل بلوچان، قلعه دختر ماهیدشت و محوطه پیرامون آن (هخامنشی تا قرون میانه اسلامی)، محوطه رکن‌آباد، محوطه بی‌بی گلپرک، محوطه قلعه ثانی‌آباد-فیروزآباد (اشکانی، ساسانی، قرون اولیه و میانه اسلامی)، محوطه عصمت‌آباد، بقایای قلعه حسین‌آباد وکیل و محوطه پیرامون آن (ساسانی، قرون اولیه و میانه اسلامی)، محوطه غلورآباد (غیور‌آباد)، محوطه زیدآباد، محوطه عباس‌آباد قدمگاه، قلعه فتح‌آباد و محوطه پیرامون آن (ساسانی، قرون اولیه و میانه اسلامی)، قلعه سرنگ (Sereng) و محوطه پیرامون آن (ساسانی، قرون میانه اسلامی)، گنبد لطفی، محوطه مهدی‌آباد اولیاء (علیا)، محوطه چاه ریگان (اشکانی، ساسانی، قرون اولیه و میانه اسلامی)، قلات اسلام‌آباد، قلات ده‌شهیک، تل قلعه ده‌نو آزادگان، قلعه قادرآباد، معماری دستکند منطقه فهرج، قلعه روستاهای تاریخی منطقه فهرج، قنات‌های فهرج، بررسی باستان‌شناسی شهرستان ریگان، جغرافیای سیاسی شهرستان ریگان، ریگان در متون جغرافیای تاریخی قرون اولیه اسلامی، قلاع و آثار تاریخی نویافته شهرستان ریگان، معرفی آثار تاریخی نویافته شهرستان بم، آثار تاریخی نویافته در شهرستان بم، بقایای جوی آب سرپشت-دارزین، معرفی محوطه‌های دارای آثار معدن‌کاوی کهن و ذوب فلز در شهرستان بم، نقوش صخره‌ای شهرستان بم، معرفی آثار تاریخی نویافته شهرستان نرماشیر، آثار نویافته تاریخی شهرستان نرماشیر، بقایای قلعه بالا دارستان، قلعه پایین دارستان، قلعه کهنه علی‌آباد (بنگاه)، قلعه بالا رودخانه (قلعه مهد اوی یا مهداب or Mahdab Mah dooy- یا قلعه دختر)، بنای دستکند (بیکند) علی‌آباد عشایری موسوم به کلوت بزرگ، خانه سروشیان، قدمگاه دوازده امام و قدمگاه حضرت ابوالفضل (ع)، بقایای قلعه میرآباد ارجمند، قلعه دشتالک، زیارت حضرت بی‌بی یا مشکل‌گشا، زیارت (خانقاه) شاه سواران، مدرسه تدین، یخدان تدین (یخ تی‌کن) و قلعه و محوطه مچچو، محوطه ریگ جنگل کدور بالا، بقایای برج قدرت‌آباد
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.