معرفی کتاب: داستان زندگی یهودیان در شبه‌جزیره حجاز و برخورد و تعامل اسلام با این قوم از مسائل و مباحث بسیار مهم تاریخ اسلام است. در قرآن کریم از این قوم گاه با عنوان یهود، گاه به عنوان قوم موسی، گاه با عنوان بنی‎اسرائیل و زمانی به عنوان اهل کتاب بسیار یاد شده است. عمده این بحث‌ها در آیات مدنی آمده است و دلیل آن وجود قبایل متعدد یهودی در مدینه و حضور آنان به عنوان مخالفان مستقیم و غیرمستقیم اسلام و مسلمانان در مدینه بود. یهودیان مدینه در غالب حوادثی که در زندگی مسلمانان بوجود آمده یک پای ثابت بودند. جنگ‌های بسیاری علیه اسلام را یا خود به راه انداختند و یا زمینه آن را درست کردند و یا دیگران را برای جنگ علیه مسلمانان تشویق کردند. همین امر موجب شد تا اعمال و کردار آنان بازتابی گسترده در آیات قرآنی داشته باشد. عمده جنگ‌های تبلیغاتی علیه اسلام بوسیله شاعران یهودی انجام می‌گرفت. برخورداری این قوم از پشتوانه دینی و کتاب‌های مذهبی و روحانیون و کاهنان صاحب نام در جزیره‌العرب موجب شده بود تا در بین قبایل عرب که از نعمت سواد و علم برخوردار نبودند از اعتبار و جایگاهی برتر برخوردار شوند و به عنوان مردمی دانا که راه و چاه را از هم باز می‌شناسند در مهم‌ترین قضایای زندگی مردم جزیره‌العرب مشاور و راهنما تلقی گردند. اینان در کنار اعتبار اجتماعی و دینی بالا از مزایای دیگری چون قلعه‌های مستحکم، شهرت جنگجویی، برخورداری از صنعت مخصوصاً اسلحه‌سازی و تجارت اسلحه، برخورداری از سرمایه فراوان، اشتغال به رباخواری، اشتهار به پیش‌گویی و کهانت و ادعای قوم برگزیده بودن برخوردار بودند. همه این مزایا موجب شده بود تا به خود اجازه حضور در مهم‌ترین مسائل مدینه را بدهند. این حضور که نمود روشن آن در جنگ‌ها علیه مسلمانان و شخص پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) بود، باعث توجه فراوان مورخان صدر اسلام به این قوم و نقل مسائل مربوط به آنان شد و در نتیجه یهودیان در جای جای تاریخ اسلام حضوری پر رنگ و برجسته پیدا کردند؛ اما این حضور در بسیاری از موارد برخوردار از ابهام‌هایی جدی هست. ابهام‌هایی که گاه موجب متهم شدن اسلام و مسلمانان می‌گردد و چهره‌ای خشن و به دور از انسانیت از اسلام به نمایش می‌گذارد. چهره‌ای که با ذات اسلام در تضاد آشکار است و با تعالیم پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) هیچ‌گونه هماهنگی ندارد. این ابهامات گاه به قدری تکرار شده و بدون هرگونه نقد و بررسی و جداسازی سره از ناسره باز نقل یافته است که در مواردی به مسلمات تاریخی تبدیل شده است و به ذهن کسی نمی‌رسد که شاید چنین اموری ساختگی و قابل نقد و بازخوانی عالمانه باشد. بدیهی است وجود این ابهامات برای قومی که همواره به دنبال مظلوم‌نمایی و سوءاستفاده از این قبیل امور هست، می‌تواند فرصتی برای سندسازی‌های مزورانه باشد از این‌رو بر محققان لازم هست این‌گونه منقولاتی را که احتمال دست‌کاری مورخان یهودی و یا یهودی زادگان با علقه‌های پیشین و یا ساده‌انگاری‌های بعضی از مورخان مسلمان سهل‌انگار، در آن‌ها می‌رود، بازخوانی کنند و با نقد عالمانه درستی و یا نادرستی آن‌ها را نشان دهند.

کلید واژه ها: یهودیان جزیره‌العرب در زمان هجرت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله)، معاهدان اهل کتاب و پیمان‌نامه پیامبر (صلی‌الله علیه و آله)، حمایت مخالفان پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) از سوی یهودیان در مدینه، شکست مخالفان در جنگ احزاب، آخرین برخورد پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) با یهودیان، ماهیت و موقعیت درگیری یهودیان با پیامبر (صلی‌الله علیه و آله)