معرفی کتاب: در این کتاب، مطالعه در بخشی از حواشی جنوبی و شمالی پهنه ایران مرکزی روی مارن‌های سازند تخریبی قرمز فوقانی (URF) به سن میوسن-پلیوسن با هدف مطالعات کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی مارن‌ها جهت تهیه آجر به انجام رسیده است. برای این منظور تعداد پنج رخنمون در بخشی از حاشیه جنوبی پهنه ایران مرکزی و سه رخنمون در بخشی از حاشیه شمالی پهنه ایران مرکزی موردمطالعه قرار گرفته است. در مجموع بر روی پانزده نمونه مارن و دو نمونه خاک آنالیزهای پراش اشعه ایکس (XRD) و فلوئورسانس پرتو ایکس (XRF) صورت گرفت که نتایج حاکی از وجود درصد مناسبی از کانی‌های رسی و کربنات‌ها در مارن‌ها با منشأ ماسه‌سنگ (مارن‌های ماسه‌ای) جهت اطمینان نهایی در بهره‌مندی از آن‌ها در ساخت آجر است، لازم به ذکر است اطمینان اولیه بعد از انجام آزمایش‌های تعیین حدود اتربرگ و بررسی نمودارهای مرتبط با ساخت آجر حاصل شده است. جهت مطالعات سنگ‌شناسی تعداد چهار مقطع نازک مربوط به بخشی از حاشیه جنوبی پهنه ایران مرکزی تهیه و بررسی رخساره‌ها منجر به شناسایی پتروفاسیس‌های فلدسپاتیک لیت‌آرنایت و لیت‌آرنایت گردید. با توجه به نداشتن مقاطع نازک مربوط به بخشی از حاشیه شمالی پهنه ایران مرکزی ترکیب سنگ‌شناسی با استفاده از نتایج آنالیزهای ژئوشیمیایی مارن‌های ماسه‌ای که در مطالعات معادل نتایج آنالیزهای ژئوشیمیایی ماسه‌سنگ در نظر گرفته شده‌اند، آرکوزآرنایت تشخیص داده شد. نتایج حاصل از مطالعات رخنمون و سنگ‌شناسی، محیط رسوبی این سازند را که یک محیط رودخانه‌ای با ماهیت ریزشوندگی به سمت بالا است، نشان می‌دهد. قطعیت در گزینش محیط رسوبی موردنظر به عنوان یک عامل اثرگذار در بررسی هدف موردمطالعه است.

در مطالعات مربوط به برخاستگاه، از نتایج آنالیزهای ژئوشیمیایی مارن‌های ماسه‌ای که معادل نتایج آنالیزهای ژئوشیمیایی ماسه‌سنگ‌ها در نظر گرفته شده است، جایگاه زمین‌ساختی مارن‌های موردمطالعه، جزایر کمانی قاره‌ای تا حواشی فعال تعیین گردید. با توجه به اینکه نوار ماگمایی ارومیه-دختر مرتبط با کمان حاشیه قاره‌ای است اما با توجه به بررسی‌های صورت گرفته در رابطه با جایگاه زمین‌ساختی مناطق موردمطالعه، به طور قطع نمی‌توان به حوضه‌های کمان قاره‌ای و نیز فرورانش نسبت داد چراکه نسبیتی متغیر است.

با توجه به روش تعیین برخاستگاه سازند موردمطالعه، لذا این روش گامی در جهت بهینه‌سازی زمان در مطالعات مربوط به اکتشافات در زمینه مصالح ساختمانی به‌ویژه آجر و نیز مطالعات برخاستگاه است و از این نظر، امکان بررسی موارد فوق برای نخستین بار به‌صورت توأمان برای پژوهشگران در آینده فراهم شده است.

از جمله ارتباطات علمی مهم و اکتشافی مرتبط با رکن اصلی این کتاب یعنی؛ مارن، می‌توان به: ارتباط بین کانی‌های رسی تخریبی و الگوی نهشت تبخیری‌ها (کربنات‌ها به عنوان اولین نمک‌های حاصل از تبخیر شورابه‌ها) به عنوان اجزای اصلی شاکله مارن‌ها، ارتباط الگوی چشم‌گاوی در نهشت کربنات‌ها و شرایط حاکم بر محیط کربناته کربنات‌های شاکله مارن‌های سازند قرمز فوقانی (URF) بر اساس دریای آراگونیتی، ارتباط بین مارن‌هایی با منشأهای متفاوت و الگوی نهشت تبخیری‌ها بر اساس بررسی‌های مربوط به خاصیت مخزنی، ارتباط بین کانی‌های رسی تخریبی به عنوان یکی از شاکله‌های اصلی مارن‌ها و کانی‌های رسی تخریبی در سنگ‌های مخزنی بر اساس نتایج آنالیزهای ژئوشیمیایی مارن‌ها، اشاره کرد.

از جمله گروه‌بندی جدید در رابطه با مارن‌ها می‌توان به دو گروه؛ پارا مارن و ارتو مارن اشاره کرد. با توجه به اینکه در تعریف گروه‌بندی فوق، منشأ مدنظر است بنابراین؛ پارا مارن به مارن‌های متشکل از رس‌های تخریبی و کربنات با دو منشأ متفاوت و ارتو مارن به مارن‌های متشکل از رس‌های کربناته و کربنات با دو منشأ یکسان، اطلاق می‌شوند که امکان تفکیک فراهم شده است.

با توجه به اینکه مارن‌های موردمطالعه در محدوده مارن‌هایی با دو منشأ متفاوت قرار می‌گیرند، بنابراین به کار بردن واژه پارا مارن می‌تواند معرف توضیحات فوق باشد.

به لحاظ ویژگی‌های فنی، نمونه‌های مارن مستعد ساخت آجر هستند. انجام آزمایش‌های فیزیکی و مکانیکی آجر منجر به گروه‌بندی آجرهای مارنی موردمطالعه و کاربرد آن‌ها در ابنیۀ متفاوت گردید.

مطالعات کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی آنالیزهای پراش اشعه ایکس (XRD) روی نمونه‌های آجر تولیدی حاکی از وجود؛ کوارتز، آنورتیت، اوژیت و هماتیت است.

با توجه به مطالعات صورت گرفته به‌طورکلی می‌توان اظهار داشت که؛ بهره‌گیری از پتانسیل مارن‌های مذکور در جهت مثبت با ساخت انواع آجرهای مارنی و نیز آجرهای رسی را شامل می‌شود.

کلیدواژه‌ها: زمین‌شناسی عمومی، ترشیری در ایران مرکزی، ائوسن در ایران مرکزی، میوسن-پلیوسن در ایران مرکزی، پلیوسن در ایران مرکزی، کواترنری در ایران، نهشته‌های آبرفتی کواترنری، سازندها، سازند هزاردره، سازند سرخ بالایی، سازند کهریزک، منشأ رس‌ها، رخساره‌های لیتوفاسیس، پتروفاسیس و محیط رسوبی، سنگ‌شناسی و کانی‌شناسی، پتروفاسیس لیت‌آرنایت، پتروفاسیس فلدسپاتیک لیت‌آرنایت، ویژگی‌های چینه‌شناسی، ویژگی‌های رسوب‌شناسی، بافت رسوبی، بلوغ بافتی، ساخت رسوبی، ترکیب کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی، بلوغ کانی‌شناسی، ترکیب کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی، تجزیه‌وتحلیل محیط رسوبی سازند قرمز فوقانی (URF)، رخساره‌های پتروفاسیس بر اساس نتایج آنالیزهای ژئوشیمیایی مارن‌ها، کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی نمونه‌های مارن و خاک، ترکیب کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی نمونه‌های مارن و خاک، محیط رسوبی کربنات‌های شاکله مارن‌ها، ارتباط بین کانی‌های رسی تخریبی و الگوی نهشت کربنات‌ها، سه محیط رسوب‌گذاری در سابخاهای قاره‌ای، ارتباط الگوی چشم‌گاوی در نهشت کربنات‌ها و شرایط حاکم بر محیط کربناته، ارتباط بین مارن‌هایی با منشأهای متفاوت و الگوی نهشت تبخیری‌ها به لحاظ کیفیت مخزنی، ارتباط بین کانی‌های رسی تخریبی مارن‌های ماسه‌ای و کانی‌های رسی تخریبی در سنگ مخازن آواری بر اساس نتایج آنالیزهای ژئوشیمیایی مارن‌ها، گروه‌بندی جدید مارن‌ها با توجه به منشأهای شاکله مارن‌ها، ویژگی‌های فنی آجر، تعیین حدود اتربرگ، نمودار هولتز و کاواکس، نمودار کاساگرانده، آزمایش کلسیمتری برنارد، آماده‌سازی نمونه‌های مارنی جهت مطالعه کانی‌های رسی، ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی آجرها، نمودار چگالی کل آجرها، نمودار چگالی کل و درصد جذب آب آجرها، مقاومت فشاری، کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی نمونه‌های آجر، استانداردهای شیمیایی آجر رسی